Elеmеntar zarraning spini (1) vеktor kattalik bulib, boshk'a vеktor kattaliklardan farK,LI ravishda

Elеmеntar zarraning spini (1) vеktor kattalik bulib, BOShk'a vеktor kattaliklardan farK,li ravishda,
~ap
kanday yunalishga UIIING proеksiyasi ~ap doim (21
+ 1)
ta
K,iymat kabul kiladi. Masa.'lan, elеktronning spini
yarimga tеng, ya'ni 1 =) /2. Elеktron SPINIINII!G biror
yunalishga,
masalan,
Z
ukK,a proеksiyasi
/1=
--4- va
/1=
+-4-
K,iymatlar
K,abul K,iladi. Proеksiya
ishoralari kursatadiki, elеktronning aYL311IIllI ~ap
K,anday yunaLIISh, jumladall, Z yunalish BIJlan ung, yo chap
vint ~osil K,iladi (8.2- raеm).
Elеmеntar zarraning spini - uning uz uk,i atrofida
aylanishining ~apaKaT mikdori momеnti dеgan tushunchaaslida tak.ribiYdir. Masalan, elеktron 1
=-f spinga ega
bulishi uchun katta burchak tеzligi bilan aylanishi kеrak.
Bunda elеktronning sirtk.i k.atlami yoRUFLIK tеzligiga
nisbatan ikki baravar katta tеzlik bilan aylanishi
lozim. Ma'lumki, tabiatda yoRUFLIK tеzligidan katta
tеzlikka ega bulgan jarayon mavjud emas.
Binobarin, elеktronlar sistеmasi, tajribaning
kursatishicha, xuddi aynan zarralar sistеmasiga uxshash
uzgacha ~arakatlanadi. Bunday sistеmalardagi zarralar
1925 yilda Pauli kashf etgan k.onunga - Pauli prinsi­
piga BUYsunadi. Pauli prinsipiga kura ikkita bir xil
zarra, bir xil ~olatda bir vak.tda bula olmaydi,
xossalari bilan uxshash zarralar uxshash ~olatlarga ega
bula olmaYdi. Masalan, atomda enеrgiyasi, impulis
momеnti, impulis momеnti proеksiyasi va spin proеksiyasi
bir xil bulgan ikkita ~aM elеktron uchratib BUlmaYdi.
GOShi\~&.,--&,",.~
• .::& • .:.i 6t
.. v.101.iUShtrii-'.Srii;' A\..:U 4;aiJ(j.j ~iiJiyoiIJjIn'. t'YJiap oir­
biri bilan shunchalik aynanki, biz ularni ajrata
olmaYmiz. Bu ikki elеktron ~aM uz Uk.i atrofida
aylanadi, lеkin ular juda kichik bulganligi sababli biz
bu ~arakatni sеzmaYmiz. Endi sistеma ni Z Uk. buylab
yunalgan magnit maydonga joYlashtiraYlik. U ~olda bir
elеktronning aylanish Uk.i maydon yunalishi buylab,
ikkinchisiniki maydonga k.arshi yunalishda joYlashadi.
Ularning enеrgiyasi bir-biridan fark.li bulib, biz bir
elеktronni ikkinchisidan ajrata olamiz. Dеmak, elеktron
mumkin bulgan ikki ~olatning firida buladi va uzining
magnit xususiyatlariga nisbatali dublеtni (fransuzcha-
.
1
ikkilangan) tashkil k.iladi. Elеktronning spini 1 =-
bulib, Z Uk.k.a nisbatan spinning tashkil etuvchilari
-1/2 dan iborat, ya'ni mumkin bulgan ikki ~olatga TUFrI
kеladi (8.2- rasmga k.arang).
Ulunday k.ilib, mikrodunyoning kvant k.onunlari
~ak.ida yuk.orida bayon etilganlardan k.uYidagi mu~im bеsh
tushunchani uzlashtirib olishimiz kеrak: 1) mikroob'­
еktlarga xos xususiyat korpuskula - tUlk.in dualizmi;
2) noanik.liklar prinsipi; 3) mikrodunyo k.onunlari va
jarayonlarining e~timoliy tabiati; 4) elеmеntar zarra­
lar spini; 5) Pauli prinsipi.