Elementlar davriy sistemasi, kimyo fanini rivojlantirishdagi roli va ahamiyati. Elementlarning tartib belgisini fizik ma’nosi. Elementlarning davriy sistemasi bilan atom tuzilishini bog‘liqligi

Download 109.57 Kb.

bet	4/4
Sana	18.06.2023
Hajmi	109.57 Kb.
	#1572844

1 2 3 4

Bog'liq
4-M (2)

Ba’zi atomlarning ion radiuslari, A
Ion radiuslari qiymati

Kovalent radius - molekulalardagi yadrolararo masofaning yarmiga teng bo’lgan kattalik.

Metall radius - metall kristall panjaradagi ikki qo’shni atomlar yadrolari orasidagi masofaning yarmiga teng:

Ion bog’lanishli kristallar uchun hisoblangan effektiv radiuslari ularning ion radiuslaridir:

Ba’zi atomlarning ion radiuslari, A⁰

N^- 1,54		Li⁺ 0,68	Be⁺² 0,3
O^-2 1,45	F^- 1,33	Na⁺ 0,98	Mg⁺² 0,65	Aℓ⁺³ 0,45
S^-2 1,9	Cℓ^- 1,81	K⁺ 1,33	Ca⁺² 0,94	Sc⁺³ 0,68
Se^-2 2,02	Br^- 1,96	Rb⁺ 1,48	Sr⁺² 1,1	Y⁺³ 0,9
Te^-2 2,22	I^- 2,19	Cs⁺ 1,67	Ba⁺² 1,29	La⁺³ 1,04

Ion radiuslari qiymati koordinatsion soniga va elementlarning davriy sistemada joylashgan o’rniga hamda qarama-qarshi zaryadli ionlarning kimyoviy tabiatiga bog’liq. Guruhlarda yuqoridan pastga tushgan sari ayni guruh elementlari hosil qilgan ionlarining radiuslari ortib boradi. Davrlarda chapdan o’ngga o’tganda, ion radiuslari kamayadi.
Masalan: Na⁺ (0,98A⁰), Mg⁺²(0,78A⁰), Aℓ⁺³(0,57), Si⁺⁴(0,39A⁰), P⁺⁵(0,35A⁰), S⁺⁶(0,34A⁰), Cℓ⁺⁷(0,26A⁰).
Bitta element hosil qilgan ionlarning radiuslari ularning manfiy zaryadlari ortib borishi bilan oshib boradi, bu esa ayni pog’onaga qo’shimcha elektron qo’shilishi bilan tushuntiriladi. Masalan:

Ion	Radius A⁰	Ion	Radius A⁰
Pb⁺⁴ Pb⁺² Pb⁰ S⁺⁶ S^-2	0,84 1,32 1,74 0,34 1,76	Mn⁺⁷ Mn⁺⁴ Mn⁺³ Mn⁺² Mn⁰	0,35 0,52 0,70 0,91 1,31

Yadro bilan eng tashqi elektron pog’onadagi elektronlar orasidagi masofa atom radiusi deyiladi.
Davrlarda chapdan o’ngga o’tgan sari elementlarning atom radiuslari kamayib boradi, chunki davrlarda atomlarning yadro zaryadi va tashqi elektron pog’onadagi elektronlar soni ortib boradi, natijada yadro va tashqi pog’onadagi elektronlar orasidagi tortishuv kuchayadi, ular orasidagi masofa esa kamayadi.
Masalan:

Rasmda eng tashqi elektron pog’onalar berilgan.

Atom radiuslaridan kationning radiusi kichik, anionning radiusi esa katta bo’ladi:

Guruhlarda esa yuqoridan pastga tushgan sari atom radiuslari ortib boradi, chunki yuqoridan pastga tushgan sari tashqi elektron pog’onadagi elektronlar soni o’zgarmagani holda elektron pog’onalar soni ortib boradi. Masalan: Li ga 2 ta, Na da 3 ta, K da 4 ta elektron pog’onalar bo’ladi va h.z.

Download 109.57 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:

1 2 3 4