Elmurodov jonibek akbar o’G’LI

4. Quyidagilar ham muhim ahamiyatga ega, Qozog’iston Respublikasi tashqi siyosatining tamoyili – xavfsizlikning bo’linmasligi prinsipi. Bu uning barcha elementlarining yaqin munosabatini bildiradi. Xavfsizlik bo’linmas bo’lishi kerak. Bu xavfsizlik bilan bog’liq barcha masalalar bir butun sifatida ko’rib chiqilishi kerakligini anglatadi. Ya’ni milliy xavfsizlikni davlat xavfsizligidan, mintaqaviy kontinentaldan, qit’aviy xavfsizlikni globaldan ajratib bo’lmaydi. Bu, birinchi navbatda, dunyoning yagonaligi va integratsiya bilan bog’liq uning sub'yektlari rivojlanishining asosiy yo'nalishiga aylanadi va barcha xavfsizlik muammolari bir-biri bilan chambarchas bog’liq bo’lib, ulardan birini hal qilish ikkinchisini oldindan hal qilishni talab qiladi.
Shu bilan birga, barcha davlatlar zamonaviy tahdid va xavf-xatarlardan birdek himoyalangan bo’lishi va ularni qaytarish uchun umumiy mas’uliyat zimmasiga olishi alohida ahamiyat kasb etadi. Bu tizimning barqarorligi uchun shartmilliy va jahon taraqqiyotiga asoslangan xalqaro munosabatlar. ON. Postsotsialistik davlatlar rahbarlari orasida birinchilardan bo’lgan Nazarboyev o’z vazifasini mustaqil davlat rahbari sifatida tinchlikni saqlash va xalqaro xavfsizlikni mustahkamlashni ko’rdi.
Qozog’iston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillarining ko’rib chiqilgan mazmuni shuni ko’rsatadiki, agar asosiy tamoyillar munosabatlarning huquqiy asoslarini yaratish doirasida faoliyat ko’rsatsa, ikkinchisi tashqi siyosat va tashqi siyosatni amalga oshirish uchun shart-sharoitlar, usullar va usullarni yaratadi. Qozog’istonning iqtisodiy manfaatlari.
II BOB. QOZOG’ISTON RESPUBLIKASINING JAHON MAMLAKATLARI BILAN HAMKORLIGINING ShAKLLANIShI, RIVOJLANIShI VA ISTIQBOLI


2.1. Qozog’iston Respublikasi va Rossiya hamkorligi
Qozog‘iston va Rossiya o‘rtasidagi munosabatlar siyosiy madaniyatning yuqoriligi bilan ajralib turadi. Hozirgi bosqichda XXI asrda yaxshi qo‘shnichilik va ittifoq to‘g‘risidagi shartnoma strategik sheriklik uchun asos bo‘lib xizmat qilmoqda. Tomonlar muntazam uchrashuvlar o‘tkazadi. Qozog‘iston va Rossiya ko‘p tomonlama formatda: BMT, YXHT, MDH, KXShT, ShHT va boshqa xalqaro tashkilotlar doirasida faol hamkorlik qilmoqda.
Mustaqillikka erishgandan so'ng, Qozog'iston va Rossiya Harbiy hamkorlik to'g'risidagi shartnomaga muvofiq, "tomonlardan birining xavfsizligi, mustaqilligi yoki hududiy yaxlitligiga tahdid soladigan vaziyat yuzaga kelgan taqdirda, Qozog'iston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi darhol xalqaro huquq normalari, 1992-yil 25-maydagi Doʻstlik, hamkorlik va oʻzaro yordam toʻgʻrisidagi ikki tomonlama shartnoma va 1992-yil 15-maydagi Kollektiv xavfsizlik shartnomasi[8] asosida bir-birlariga zaruriy yordam koʻrsatish, jumladan, harbiy yordam koʻrsatish boʻyicha maslahatlashish va aniq harakatlarni amalga oshirish.[8]
1994-yilda Qozogʻiston Respublikasining birinchi Prezidenti N.A.Nazarboyev Moskva davlat universitetidagi nutqida Yevroosiyo integratsiyasi tashabbusini ilgari surdi. M.V.Lomonosov Rossiyaga rasmiy tashrifi chog‘ida.[9]
1994 yil mart oyida mamlakatlar o'rtasida Bayqo'ng'irni ijaraga berish shartlari to'g'risida shartnoma imzolandi, unga ko'ra kosmik kompleks Rossiyaga 20 yilga ijaraga beriladi, tomonlarning o'zaro kelishuvi bilan ijara muddatini keyingi 10 yilga uzaytiradi. .
2005-yil 18-yanvarda umumiy chegaralarni delimitatsiya qilish boʻyicha tarixiy kelishuv imzolandi.[10]
2018-yilda Qozog‘iston prezidenti Nursulton Nazarboyev ko‘p tomonlama tadbirlar doirasida Rossiyaga 3 marta tashrif buyurdi. V.V.Putin Qozog‘istonga ham 2 marta tashrif buyurgan. 2019-yilning 3-4-aprel kunlari Qozog‘istonning yangi saylangan prezidenti Qosim-Jomart Tokayev rasmiy tashrif bilan Moskvada bo‘ldi. 2019-yilning 8-9-may kunlari Qozog‘istonning sobiq prezidenti Nursulton Nazarboyev Qizil maydondagi g‘alaba paradida ishtirok etdi. 2019-yilning 28-29-may kunlari Rossiya Federatsiyasi Prezidenti Vladimir Putin Nur-Sultonga tashrif buyurdi, u yerda YeOII yubiley sammitida ishtirok etdi, Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Q.Tokayev va Qozog‘iston Respublikasining sobiq Prezidenti N. Nazarboyev. 2019-yilda ikki davlat bosh vazirlari Dmitriy Medvedev va Bosh vazir Asqar Mamin o‘zaro tashriflar amalga oshirgan edi. 28-yanvar kuni Qozog‘iston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri B.Atamqulov MDH Vazirlar kengashi ishida ishtirok etish uchun tashrif buyurdi.
2021-yil 27-may kuni Olma-Ota shahrida idoralararo navbatdagi siyosiy maslahatlashuvlar bo‘lib o‘tdi, unda tomonlar biologik xavfsizlik sohasida Rossiya-Qozog‘iston hamkorligini rivojlantirishni davom ettirish to‘g‘risida kelishuvga erishdilar.

SSSR parchalanganidan keyin Rossiya va Qozog'iston o'rtasidagi munosabatlar nafaqat postsovet hududida, balki geosiyosat sohasida ham eng muhim tarkibiy qismlardan biriga aylandi. Rossiya Federatsiyasi va Qozog'iston Respublikasi o'rtasida diplomatik munosabatlar 1992 yil 22 oktyabrda o'rnatilgan bo'lib, shu vaqt mobaynida Rossiya-Qozog'iston munosabatlari yaxshi qo'shnichilik, ittifoqchilik va strategik sheriklik ruhida rivojlanib kelmoqda.

Qozogʻiston va Rossiya o’rtasida 1992-yil 25-mayda Doʻstlik, hamkorlik va oʻzaro yordam toʻgʻrisida shartnoma imzolandi. Shartnomaga ko'ra, tomonlar o'zaro chegaralar daxlsizligini tan oldi va teng, foydali, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy hamkorlikni amalga oshirishga kelishib oldilar. Shartnomada umumiy harbiy-strategik makon yaratish, harbiy bazalar, poligonlar va boshqa harbiy ob’ektlardan birgalikda foydalanish nazarda tutilgan²³.
O‘tgan yillar davomida ikki davlat o‘rtasida hamkorlik bo‘yicha 270 dan ortiq shartnoma va bitimlar imzolangan. Ular orasida: Rossiya-Qozog'iston hamkorligini kengaytirish va chuqurlashtirish to'g'risida deklaratsiya ²⁴, har ikki respublika fuqarolarining huquqiy maqomi to'g'risida, fuqaroligini olishning soddalashtirilgan tartibi to'g'risida, Bojxona to'g'risida, Kaspiy shelfini va Karachag‘aloqdagi gaz konini o‘zlashtirishda Rossiyaning ishtiroki to‘g‘risida, Rossiya Federatsiyasi va Qozog‘iston Respublikasi o‘rtasida davlat chegarasi to‘g‘risidagi shartnomalar va boshqa bir qancha bitimlar imzolamgan.
Rossiya va Qozogʻiston MDH, Kollektiv xavfsizlik tashkiloti, Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati, Shanxay hamkorlik tashkiloti va Markaziy Osiyo hamkorlik tashkiloti doirasida Yagona iqtisodiy makonni shakllantirish jarayonida ham keng hamkorlikni amalga oshirib kelmoqda²⁵.
Hamkorlik parlament darajasida ham faol rivojlangan bo’lib, 2003-yil 1-aprelda Ostona shahrida Rossiya Federatsiyasi Federatsiya Kengashi raisi S.Mironov va Qozog‘iston parlamenti Senati raisi O.Abdikarimov ishtirokida hamkorlikni rivojlantirish to‘g‘risida bayonnomalar imzolandi.
2000-yil iyun oyida Qozogʻiston Prezidenti Nursulton Nazarboyev Rossiya Federatsiyasiga rasmiy tashrif bilan boʻlib, Rossiya Prezidenti Vladimir Putin bilan muzokaralar yakunlari boʻyicha qoʻshma bayonot, shuningdek, Bayqoʻngʻir faoliyatini taʼminlash boʻyicha hamkorlikni yanada rivojlantirish toʻgʻrisida Memorandum imzoladi.
2002-yil 18-19-dekabrda N.Nazarboyevning Rossiyaga amaliy tashrifi chogʻida Rossiya Federatsiyasi Prezidenti V.Putin bilan boʻlgan uchrashuvda ikki davlat oʻrtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi.
2005 yil 12 yanvarda Rossiya Federatsiyasi Prezidentining Qozog'istonga qisqa bir kunlik amaliy tashrifi bo'lib o'tdi. Tashrif chog’ida tomonlar energetika sohasidagi hamkorlik va chegaralarni delimitatsiya qilish masalasi hamda qator xalqaro masalalarni muhokama qildilar.
2005 yil 17-18 yanvar kunlari Qozog'iston Prezidenti Nursulton Nazarboyevning Rossiya Federatsiyasiga rasmiy tashrifi bo'lib o'tdi. Prezidentlar “Rossiya Federatsiyasi va Qozog‘iston Respublikasi o‘rtasida davlat chegarasi to‘g‘risidagi shartnoma”ni imzoladi²⁶.
Prezidentlar ishtirokida Qozog‘istonning “Kazsat” aloqa va radioeshittirish sun’iy yo‘ldoshini yaratish, shuningdek, ikki tomonlama harbiy-texnikaviy hamkorlik jarayonida foydalanilgan va olingan intellektual faoliyat natijalariga bo‘lgan huquqlarni o‘zaro himoya qilish to‘g‘risida hukumatlararo bitimlar imzolandi.