Energetik sharoitlari

10.1.2. Quduq fondi g’zgarishlarini hisoblash va nazorat qilish 
Ishlab turgan kon ishlatish ob’ektining umumiy quduqdar 
fondi doimo g’zgarishda va harakatda bg’ladi, ayniqsa, bu holat konni 
ishlatishning bosqichlariga bog’langanda yaqqol kg’zga tashlanadi. 
CHunonchi I va II bosqichlarda oluvchi quduqdarning umumiy soni 
doimo g’sishi kuzatiladi. III-IV davrlarda esa aksincha, kamayish 
kuzatiladi, haydovchi quduqlar soni suv haydash jarayoni rivojlangan 
sari shunga qarab ortib boradi, chunonchi, chegara ichi suv haydash 
usuli qg’llanganda haydovchi quduqlarning bir qismi dastlabki davrda 
oluvchi quduq sifatida foydalanilgan bg’lishi mumkin. Haydovchi 
quduqlar bilan uyumlarni bg’lgan vaqtda ham ularning har ikkikchisini 
vaqtincha oluvchi quduqlar sifatida ishlatiladi, bunda g’sha quduqning 
ta’sir doirasini neftdan "tozalab" suv haydashga tayyorlanadi. Bu 
quduqlarda olishni jadallashtirish yonidan turib haydalayotgan 
suvning kelishiga, shu tariqa "kesish chizig’i" hosil qilishga imkon 
beradi. Sg’ngra yonidagi quduqdar-ni ham suv bosgach ularni ham 
haydovchi quduqlar hisobiga g’tkazib, suv haydash davom ettiriladi. 
Undan tashqari haydash jarayonning ta’sir kuchini saqlash va 
samarasini oshirish maqsadida ba’zi suv bosgan oluvchi quduqlarni 
ham haydovchi quduqlarga aylantiriladi. 
Quduqdar holati xam doimo g’zgarishda, ular ishlab turgandan 
tashqari, ba’zan ta’mirlash ishlari uchun ham va boshqa sabablar 
binoan turib qoladi. 
Quduqlarning holatini hisobga olish uchun ishlatila-digan 
ob’ekt bg’yicha har kvartal oxirida "quduqdar fondi" deb ataladigan 
hisobot tuziladi. Bunda kvartal oxirida mavjud barcha quduqlar 
faoliyati aks ettiriladi. Bunday hisobotning tg’rtinchi kvartaldagisi yillik 
faoliyatni yakunlaydi, hisobot neft va gaz quduqdari uchun alohida 
ijro etiladi. Hisobotda ishlatiladigan fond va boshqa quduqlar turkumi 
alohida ajratib kg’rsatiladi. 

---

86 
Ishlatiladigan fond umumny fondning asosiy qismi bg’lib, unda 
ishlab turgan, tg’xtab turgan hamda mahsulot olish uchun qazilgan va 
sinovda turgan quduqlar kg’rsatilgan bg’ladi. 
Harakatdagi quduqlar hisobiga shu kvartal oxirgi oyida 
ishlagan quduqlar kiradi:
1) agar quduq shu kvartalda bir kun bg’lsa ham ishlagan bg’lsa, 
hatto vaqti-vaqti bilan ishlaydigan quduqlar quduqni tg’latish uchun 
qg’yilgan bg’lsa ham; 
2) shu kvartal davomida ozgina mahsulot bergan bg’lib, hozirgi 
kunda ta’mirlash maqsadida va boshqa sabab bilan tugatilgan 
quduqdar. 
Ishlamayotgan quduqlar hisobiga shu kvartalda hech 
ishlamagan quduqlar kiradi: 
1) shu hisobot yilnda ishdan tg’xtatilgan quduqlar; 
2) o’tgan yillari ishdan tg’xtatilgan quduqla. 
Sinovchi quduqlarga sinovni kutayotgan va burg’ulash ishlari 
tugatilgan hamda boshqa quduqlar fondidan ishlatish maqsadlari 
uchun g’tkazishga mg’ljallangan quduqlar kiradi. 
Boshqa turkum quduqlarga vaxtincha ishlamayotgan, 
tugatidishni kutayotgan, ishlatishdan yoki qazishdan sg’ng tugatilgan 
quduqlar kiradi. Vaqtincha ishlamaydigan quduqlar - ular ba’zi 
sabablarga kura hech kanday ishga jalb qilinmay-dilar va ma’lum 
vaqtdan sg’ng u yoki bu ishga mo’ljallansa va tushirilsa, shunda 
g’shalar qatoriga qg’shib qg’yiladi. 
8-jadval.
"Quduqlar fondi" hisobotining kg’rinishi
Tartib 
№ 
Fond tarkibi 
Quduqlar 
soni 
1. 
Ishlatiladigan fond. Neft-(gaz)beruvchi 
2. 
Hisobot kvartalining oxirgi oyida to’xtatilgan

---

87 
oluvchi quduq
3. 
Jumladan tuzatishda turgan quduqlar 
4. 
Harakatdagi quduqlar jami (1+2) 
5. 
Hisobot yilida ishdan to’xtagan quduqlar 
6. 
O’tgan yillari ishdan chiqqan quduqlar 
7. 
Jumladan ta’mirlashda turganlari 
8. 
Harakatdan to’xtaganlar jami (5+6) 
9. 
Sinovdagi va uni kutayotgan quduqlar 
10. 
SHuning ichida sinash olib borayotganlari 
11. 
Butun ishlatiladigan fond (4+8+9) 
12. 
Haydovchi quduqlar 
13. 
Jumladan ishlab turganlari 
14. 
Maxsus quduqlar 
15. 
Texnik suvlar olish uchun qazilgan quduqlar 
16. 
Yo’ldosh suvni qo’yish uchun qazilgan 
quduqlar 
17. 
Vaqtincha to’xtatilgan quduqlar 
18. 
Tugatishga mo’ljallangan quduqlar 
19. 
Ishlatishdan so’ng tugatilgan quduqlar 
20. 
Burg’ulashdan so’ng tugatilgan quduqlar 
Tugatilishni kutib turgsh quduqlar aksariyat hujjatlarni 
tayyorlash uchun kutib yotgan bg’ladi. Tugatilgan quduqlar esa g’z 
vazifalarini bajarib bg’lganlar va shuning uchun tugatilgandirlar. 
Ishlatilishdan sg’ng tugatilgan quduqlar boshqa maqsadlarga xizmat 
qilishi mumkin, lekin burg’ulashdan so’ng
tg’xtatilgan yoki texnik 
sabablarga binoan tugatilgan quduqdarni biror maqsadda ishlatib 
bg’lmaydi.