Energetik sharoitlari

Haydovchi quduqlar ishlash rejimini belgilash. Qatlamga suv 
haydash usuli bilan neft chiqarish jarayonida haydovchi quduqlar 
faoliyatini tartibga solish katta ahamiyat kasb etadi. Ma’lumki, 
haydovchi quduqlar ishini qoidali qilish va uning miqdorini belgilash 
g’sha jarayoning beradigan natijasining garovidir. Kollektorlik 
xususiyatlari notekis holatlarda qatlamga haydaladigan suvning undan 
olinayotgan suyuqlik miqdori bilan belgilanadi. Xuddi shu sababdan 
haydovchi quduqlarga haydaladigai suv, undagi bosim va shu kabilar 
uch oyda bir marta qayta kg’rib chiqiladi, ular xujjatlashtiri-ladi. YAna 
shuni ta’kidlash lozimki, qatlamga haydaladigan suv miqdori undan 
olinadigan suyuqlik mqdoriga hamohang bg’lishi lozim. SHuning 
uchun ham ba’zan qatlamga suv haydash jarayonida hosil bg’lgan 
qatlam bosimi uning dastlabki kg’rsatkichidan 10 -20% ortiq bg’lishi 
mumkin. Undan tashqari olinayotgan suyuqlikni g’rni bosilmayotgan 
bg’lsa, qatlamga haydalishi lozim bg’lgan miqdorni yana 30 -50% ga 
ortirish mumkin. Albatta bunda quduqlarning va ulardagi asbob-
uskunalarning imkoniyati hisobga olinadi. 
Agar qatlamning g’lchami katta va undagi jinslarning notekisligi 
anchagina bg’lsa, haydovchi quduqlarning vazifasi har bir maydon 
uchun ularning guruhi bg’yicha belgilanadi va shundan sg’ng har bir 
quduqning imkoniyatlari hisobga olinadi. Maydonlarning ajratilishi esa 
g’sha erda joylashgan haydovchi va oluvchi quduqlarning g’zaro 
munosabatiga hamda qatlamning tuzilishini aniq g’rganish asosida 
qg’lga kiritilgan xulosalarga asoslanadi. Bg’laklarga bg’lishda 
albatta haydovchi quduqlarning oqilona joylashishi va ularning ta’sir 
doirasiga e’tibor qilish lozim bg’ladi. Haydaladigan suyuqlik miqdorini 
tartibga solish va boshqarish ham har bir maydonning holatini qg’shni 
maydonlar bilan hamkorlikda olib boradi. Lekin bir maydon hisobiga 

---

158 
ikkinchi maydondan suyuqlik olish va suv haydash ishlari albatta 
me’yoridan ortmasligi lozim. 
Kg’p qatlamli ob’ektlarda haydaladigan suv miqdori hamma 
qatlamlar hajmini inobatga olgan holda olib boriladi. Bu ishlarni 
malakali amalga oshirishda qatlamga kirib kelayotgan suv miqdorini 
g’lchovchi asboblar (rasxodometr) bilan bajariladi. Agar olinayotgan 
miqdor suyuqlik haydalayotgan suvdan, ortiq bg’lsa, haydovchi 
quduqlarning qabul qiluvchanlik xossalarini oshirish chorasi kg’riladi. 
Bunda haydovchi quduqlar tubidagi g’tkazuvchanlikni yaxshilashga 
harakat qilinadi. Lozim bg’lganda qg’shimcha haydovchi quduqlar 
qazish tavsiya etilishi mumkin.