Energetika va radioelektronika

Mavzu: Zamonaviy xesh funksiyalarning qiyosiy tahlili.

• Reja:
• Xesh funksiyalarning ta’rifi.
• Xavfsiz va samarali xesh funksiyalarini loyihalashdagi qiyinchiliklar.
• Xesh funksiyalarning turli sohalarda qo‘llanilishi.

Xesh funksiyalarning ta’rifi.
Xesh funksiyalar, matematikda bir xil argumentlar uchun bir xil qiymatga ega bo'lgan funksiyalardir. Xesh funksiyalarning ta'rifi UZB tilida quyidagicha bo'ladi:
Xesh funksiya - bu matematik funksiya, argumentlarning bir to'plamini olib, ularga bir qiymat beruvchi amaldir. Shuningdek, har bir argument uchun bir qiymatga ega bo'lgan funksiyani ham xesh funksiya deb atashadi. Xesh funksiyalar keng qo'llaniladi, masalan, ma'lumotlar bazalarida ma'lumotlarni izlashda, kalitlarni yaratishda, kriptografik tizimlarda va boshqa xavfsizlik jarayonlarida ishlatiladi.
Xesh funksiyalar quyidagi xususiyatlarga ega bo'lishi lozim:
1. Har bir argument uchun bir qiymatga ega bo'lishi.
2. Har bir argumentning qiymatlarini o'zgartirmasligi.
3. Har bir qiymatning faqatgina bir argumentga mos kelishi.
Xesh funksiyalar matematikda keng qo'llaniladi va turli sohalarda ishlatiladi. UZB tilida xesh funksiyalarining nomlari va ularga tegishli ta'riflar mavjud bo'lishi mumkin.
Xesh funksiyalarning turli sohalarda qo‘llanilishi.
Xesh-funksiyalar xuddi boshqa mamlakatlardagi kabi O‘zbekistonda ham turli sohalarda keng qo‘llaniladi. Quyida ularning O‘zbekistonda turli sohalarda qo‘llanilishiga misollar keltiramiz:
1. Axborot xavfsizligi: Xesh funksiyalari parolni xavfsiz saqlash, raqamli imzolar va xabar autentifikatsiya kodlari uchun ishlatiladi. Oʻzbekistonda tashkilotlar va shaxslar maxfiy maʼlumotlarni himoya qilish va maʼlumotlar yaxlitligini taʼminlash uchun xesh funksiyalariga tayanadi.
2. Ma'lumotlarni boshqarish: Xesh funktsiyalari ma'lumotlar bazalari va ma'lumotlar tuzilmalarida ma'lumotlarni samarali qidirish va indekslash uchun ishlatiladi. O‘zbekistondagi sanoat va muassasalar ma’lumotlarni saqlashni optimallashtirish, qidiruvni tezlashtirish va umumiy ma’lumotlar boshqaruvini yaxshilash uchun xesh funksiyalaridan foydalanadi.
3. Kriptovalyuta va blokcheyn: O‘zbekiston blokcheyn texnologiyasiga qiziqish bildirdi va hatto “CryptoSoum” deb nomlangan o‘zining kriptovalyutasini joriy qildi. Xesh funksiyalari kriptovalyutani qazib olish, xavfsiz tranzaktsiyalar va blokcheyn ma'lumotlarining yaxlitligini ta'minlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi.