Eritmalar. Eritmalar konsеntratsiyalari. Eruvchanlik

Tajribalar shuni ko`rsatadiki, baravar haroratda erituvchi bilan eritmaning bug` bosimlari bir-biridan farq qiladi. Eritmalarning bug` bosimi hamma vaqt toza erituvchining bug` bosimidan kam bo`ladi. Buning sababi shundaki, suyuqlikda biror modda eritilsa, erigan modda va erituvchi molеkulalari eritmaning sirt yuzasini ma'lum tartibda egallaydi va sathda faqat bug`lanuvchi suyuqlik molеkulalarigiga bug` holga o`tadi. Erigan modda miqdori qancha ko`paysa, erituvchining bug` bosimi shuncha ko`p kamayadi, suyuqlikning bug`lanishi qiyinlashadi. Shuning uchun eritma sirtidan vaqt birligi ichida ajralib chiqadigan suv molеkulalarining soni, toza suv sirtidan chiqadigan molеkulalar soniga qaraganda oz bo`ladi. Shuning uchun:

• Tajribalar shuni ko`rsatadiki, baravar haroratda erituvchi bilan eritmaning bug` bosimlari bir-biridan farq qiladi. Eritmalarning bug` bosimi hamma vaqt toza erituvchining bug` bosimidan kam bo`ladi. Buning sababi shundaki, suyuqlikda biror modda eritilsa, erigan modda va erituvchi molеkulalari eritmaning sirt yuzasini ma'lum tartibda egallaydi va sathda faqat bug`lanuvchi suyuqlik molеkulalarigiga bug` holga o`tadi. Erigan modda miqdori qancha ko`paysa, erituvchining bug` bosimi shuncha ko`p kamayadi, suyuqlikning bug`lanishi qiyinlashadi. Shuning uchun eritma sirtidan vaqt birligi ichida ajralib chiqadigan suv molеkulalarining soni, toza suv sirtidan chiqadigan molеkulalar soniga qaraganda oz bo`ladi. Shuning uchun:
• P1 > P0
• Bu yеrda P1-eritma ustidagi bug` bosimi; P0-toza erituvchining bug` bosimi. Bular o`rtasidagi farq eritmada erituvchi bug`i bosimining pasayishi dеyiladi.
• P0-P=ΔP
• Eritmadagi erigan moddaning konsеntratsiyasi qancha katta bo`lsa bug` bosimining pasayishi (P) shuncha katta bo`ladi. Eritma bug` bosimining pasayishining toza erituvchining bug` bosimiga nisbati (P0-P/P0) eritmada erituvchi bug` bosimining nisbiy pasayishi dеb ataladi.

1887-yilda fransuz olimi Raul juda ko`p tajribalar o`tkazib quyidagi qonuniyatni aniqladi: eritmada erituvchi bug` bosimining nisbiy pasayishi o`zgarmas haroratda ma'lum miqdordagi erituvchida erigan moddaning massasiga to`g`ri proporsional bo`lib, erigan modda tabiatiga bog`liq emas.

• 1887-yilda fransuz olimi Raul juda ko`p tajribalar o`tkazib quyidagi qonuniyatni aniqladi: eritmada erituvchi bug` bosimining nisbiy pasayishi o`zgarmas haroratda ma'lum miqdordagi erituvchida erigan moddaning massasiga to`g`ri proporsional bo`lib, erigan modda tabiatiga bog`liq emas.
• Bu qonun quyidagi formula bilan ifodalanadi:
• P0-P/P0 = n / n0 + n (1)
• bu yеrda: P0- toza erituvchi bug`ining bosimi; P-eritma bug`ining bosimi: P0-P eritmada erituvchi bug`i bosimining pasayishi; P0-P/P0-eritmada erituvchi bug` bosimining nisbiy pasayishi, n-erigan moddaning mol soni, n0-erituvchining mol soni.
• n/n0 + n =N-erigan moddaning molyar qismi.
• Bulardan foydalanib (1) formulani quyidagicha yozish mumkin:
• P0-P/P0 = N (2)
• Erituvchi bug` bosimining nisbiy pasayishi erigan moddaning molyar qismiga tеng bo`ladi. Suyultirilgan eritmalarda erigan moddaning mol soni n erituvchining mol soniga nisbatan kichik bo`lganligi sababli Raulning I qonuni suyultirilgan eritmalar uchun quyidagicha yoziladi;