Erxard rejasi nemis iqtisodchisi

---

Erxard rejasi
Erxard rejasi — nemis iqtisodchisi,
GFRning davlat va siyosiy arbobi Lyudvig
Erxard (1897—1977) tomonidan olgʻa
surilgan ijtimoiy bozor xoʻjaligi
konsepsiyasi va neoliberalizm gʻoyalariga
asoslangan iqtisodiy islohotlar dasturi.
Erxard rejasi Gʻarbiy Germaniyaning
"nemis moʻʼjizasi"ga erishish imkonini
bergan iqtisodiy islohotlar majmui boʻlib,
unda 2jahrn urushida vayronaga aylangan
mamlakatni, izdan chiqqan iqtisodiyotni

---

qayta tiklash omillari belgilab berilgan. Bu
reja 1948-yildan boshlab GFR kansleri
K.Adenauer va L.Erxard hamkorligida
mamlakat iqgisodiy siyosatining asosiy
vazifasi sifatida qabul qilingan va amalga
oshirilgan. Erxard rejasiga koʻra, 1948-yil
21-iyunda mamlakatda asosiy muammo
boʻlgan yuqori inflyatsiyani jilovlash
uchun oʻta keskin pul islohoti amalga
oshirildi, eski reyxsmarka (RM) oʻrniga
yangi doychmarka (DM) joriy qilindi.
Bunda kishi boshiga 40 DM 1/1 nisbatda,
qolgan mablagʻlar esa yangi valyutaga
1/10 nisbatda almashtirildi. Shuningdek,
tijorat banklardagi jamgʻarmalarning
katta qismi muzlatib qoʻyildi (1948-yilda
30% va 1949-yilda 70%). Ayni paytda GFR

---

hukumati ishlab chiqarishni
qoʻllabquvvatlash maqsadida amaldagi
soliq stavkalarini keskin pasaytirdi,
Nemis yerlari banki (GFR Davlat banki)
esa majburiy zaxiralar meʼyorini
pasaytirdi. Mazkur choralar iqtisodiyotni
keng miqyosda arzon kreditlar bilan
taʼminlab berdi. Ikkinchi jahon urushidan
keyin AQShning Gʻarbiy Yevropani qayta
tiklashga qaratilgan Marshall rejasi
doirasida GFRga ajratilgan 2,422 mlrd.
AQSH dollari miqdoridagi yordam ham
Erxard rejasi ning muvaffaqiyatini
taʼminladi. Ijtimoiy bozor xoʻjaligi
modelida totalitar markazdan
boshqariladigan iqtisodiyotdan keskin
farqlanadigan usullar qoʻllanildi. Natijada

---

qisqa muddatda GFR da iqtisodiy
yuksalish jarayonlari boshlandi.
Jumladan, 1948-yil GFRda sanoat ishlab
chiqarish 50%, 1949-yilda esa 25% oʻsdi.
1953-yilga kelib GFR yalpi ichki mahsulot,
sanoat ishlab chiqarish boʻyicha Gʻarbiy
Yevropaning iqtisodiy jihatdan eng kuchli
mamlakatiga aylandi, nemis
doychmarkasi esa dunyoning qadrli
valyutalari qatoridan joy oldi. Erxard
rejasi bosqichmabosqich (1bosqich 1948
— 56 yillarda, 2bosqich 1957—64 yillarda)
amalga oshirildi. 1963—67 yillarda GFR
kansleri boʻlgan L.Erxard 1965-yilda
GFRda "ijtimoiy bozor xoʻjaligi"ni barpo
etish dasturi nihoyasiga yetganligini eʼlon
qildi. Erxard rejasi va uning asosiy

---

gʻoyalari GFRda oʻz hayotiyligini koʻrsatdi
va boshqalar bir qancha mamlakatlar
(Shvetsiya, Finlyandiya va boshqalar)da
keng qoʻllandi.
Qahramon Haqberdiyev.
Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga
ishorat yoʻq.
Siz ularni topib va ushbu maqolaga
qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz
mumkin.