European Business School London Regents College

Iqtisodiyotda pul, kredit va banklarning uzviy bog‘liqligi
Iqtisodiy adabiyotlarda “kredit” so‘zi lotincha “creditum” – ssuda, qarz so‘zidan paydo bo‘lganligi qayd etiladi. Ayrim iqtisodchi olimlar “credo”, ya’ni “ishonaman” degan ma’noni anglatishini qayd etadi. Albatta, kredit munosabatlarida ishtirok etayotgan sub’ektlarning bir – biriga bo‘lgan ishonchi asosiy omil hisoblanadi. Bu erda kreditor, kreditni berishda asosiy masala kredit oluvchiga nisbatan “ishonchi” muhim ahamiyat kasb etadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida kreditning zarurligi quyidagi omillar bilan belgilanadi:
Banklarning iqtisodiyotdagi rolini yuqori yoki pastligiga qator omillar ta’sir qiladi.
Aholi va mijozlarning banklarga bo‘lgan ishonchining mustahkamligi.
Xalqaro bank amaliyoti va mustaqillikdan keyin bosib o‘tilgan qisqa davrda yig‘ilgan tajribalarning natijalari shuni ko‘rsatmoqdaki, bozor iqtisodiyotining asosiy o‘zagi asosan o‘zaro ishonch va halollikka tayanadi. Agar mazkur holatni aholi va mijozlarning banklarga bo‘lgan ishonchi yo‘qolishi bilan bog‘lab ko‘radigan bo‘lsak, banklarga nisbatan ishonch yo‘qolishi oqibatida ularning jamiyatdagi rolini pasayishiga olib keladi.
Banklarning iqtisodiyotdagi rolini yuqori yoki pastligiga qator omillar ta’sir qiladi.
Mamlakatda qonun ustuvorligini ta’minlash va bozor mexanizmlari samaradorligini oshirish lozim
Tijorat banklarining xo‘jalik sub’ektlariga kreditlarni berishda, mijozlarning naqd pullarga bo‘lgan talabini qondirish dolzarb masalalardan hisoblanadi. Bularning barchasi banklarning iqtisodiyotdagi rolini yanada oshirish lozimligidan dalolat beradi.
Moliya bozorlari faoliyati mazmuni
Moliyaviy bozorlar, moliya institutlari va pulga doir munosabatlarda chigalliklarning yuzaga kelishi mamlakat iqtisodiyoti uchun katta xavf hisoblanib, uning iqtisodiy – ijtimoiy rivojlanishiga, siyosiy va saylovlar jarayonlariga katta ta’sir ko‘rsatadi.

ba’zi bozor sub’ektlari oborotida yuzaga kelgan, ular ehtiyojidan ortiqcha bo‘lgan bo‘sh moliyaviy resurslarni, ularga extiyoj sezayotgan boshqa bozor sub’ektlariga o‘tkazishni amalga oshirayotgan moliyaviy bozorlarga e’tibor qaratiladi

• ba’zi bozor sub’ektlari oborotida yuzaga kelgan, ular ehtiyojidan ortiqcha bo‘lgan bo‘sh moliyaviy resurslarni, ularga extiyoj sezayotgan boshqa bozor sub’ektlariga o‘tkazishni amalga oshirayotgan moliyaviy bozorlarga e’tibor qaratiladi
• Frederik S. Mishkin ham ta’kidlaganidek, qimmatli qog‘ozlar (aktsiyalar va obligatsiyalar) bozori pul oqimlaridan oqilona daromad olish maqsadida ularni tezkorlik bilan foydalanuvchilarga etkazib berishni ta’minlab turadilar.