Evtanaziya tushunchasi

Evtanaziya turlari.
Evtanaziyaning ikki xil: faol va sust turlari farqlanadi.
Sust evtanaziya - bu davoni to'xtatish orqali o'limni tezlatish. Masalan: o’tkir va
surunkali nafas yetishmovchiligida sun'iy nafas muolajasini o'tkazmaslik, uzoq vaqt
o’g’ir axvolda yotgan bemorga muolajani to’xtatish, bemorga zarur mavjud dori -
darmonni qo’llamaslik yoki ayni paytda zarur bo’lgan tibbiy amaliyotni bajarmaslik va
hk.
Faol evtanaziya - ahvoli og'ir, uzoq vaqt surunkali kasallik bilan og'rib
kelayotgan bemorlarga, masalan MNS shikastlangan, tug'ma majruh va xavfli o'sma
kasalligi bo’lgan bemorlarga ma’lum vosita va harakatlar orqali o'limni tezlatish. Bundan
tashqari, ixtiyoriy va majburiy evtanaziya ham mavjud. Ixtiyoriy evtanaziya bemorning
talabi va roziligi bilan bajariladi. Binobarin, o'lim muqarrar va undan qochib bo'lmaydi, u
hayotning so'ngi bosqichi hisoblanadi. Majburiy evtanaziyada bemorning fikri e'tiborga
olinmaydi. Yana «antievtanaziya» atamasi ham mavjud. Bu holatda barcha vositalardan
foydalanib, qanday bo’lmasin bemorning hayotini saqlab qolish nazarda tutiladi.

---

Tasavvur qilaylik, ertaga evtanaziyani tan olishni ruxsat etuvchi qonun chiqdi. Shu
zahoti qator muammolar paydo bo'la boshlaydi. Ya'ni:
1.
Evtanaziyani kim o'tkazadi? Bu ish uni amalga oshirishni istamaydigan shifokor
zimmasiga yuklatilsachi?
2.
Kasallikning erta bosqichlarida, uni davolash uchun kurash va bemorning hayotini
saqlab qoluvchi faol izlanishlar susayib ketish holatlari ko'rina boshlaydi.
3.
Shu bilan birga, qarindoshlarining befarqligi, bemorga uy sharoitida qaray
olmasliklari sababli yoki har qanday to’lovga rozi bo'luvchi uning o'limidan manfaat
topuvchilar uchun yo'l ochiladi. Tibbiyot xodimlarining evtanaziyadan o'z manfaatlari
uchun foydalanish holatlari paydo bo'la boshlaydi. Evtanaziya yordamida ba'zi jinoyatchi
guruhlar o'zlariga xalaqit berayotgan odamdan qutulish imkoniyatini qo'lga kiritadilar.
Shuningdek, transplantatsiya maqsadida (a’zolar kerak bo'lib qolganda) evtanaziya
yordamida odamdan qutulishning qo'shimcha imkoniyatlari paydo bo’ladi.
4. Hozirgi sharoitda evtanaziya muammosini qanday yechish mumkin?

---

Bu savollarga javob bermoq uchun boshqa mamlakatlarning tajribalarini
o’rganish, tibbiyot an'analarini ko'zda tutish, tibbiyot bioetikasi masalasini,
deontologiya, yuridik huquqlar, psixologiya va nihoyat, bemorlar, ularning qarndoshlari
va jamoat fikrlarini bilish, ularni izchil o'rganish zarur. Shulardan keyingina ehtiyotkorlik,
sinchkovlik bilan evtanaziya muammosini baholash mumkin. Lekin nima bo’lganda ham
shifokor qasamiga sodiq qolishi va bemorning hayotini saqlashga, uning ahvolini
yengillashtirishga harakat qilishi kerak.
Bemorning hayotdan ongli ravishda ko'z yumishi hech qachon rahm-shafqat
yuzasidan qilingan ish deb baholanmaydi. 1950 yilda AQShda: «Bemorning xohishi va
qarindoshlari ruxsatiga ko'ra og'riqsiz vositalar bilan o'limni tezlatish kerakmi?» - degan
savolga 36%, 1973 yilda esa 50% ijobiy javob olingan. Bugun Gollandiya dunyo
bo’yicha «evtanaziya muolajasini» qonunlashtirgan birinchi mamlakat hisoblanadi.
Shifokorlik deonotologiyasi nuqtai nazaridan evtanaziyaga rad javobini berish kerak.
Buqrot asarlaridan biriga «O’ldirma» degan naqlni epigraf qilib olgan. U: «Men
shifokorlik faoliyatimda bemorning o'limiga sabab bo'ladigan biron bir dorini
ishlatmaslikka qasam ichaman», -degan. Xuddi shu orinda hazrat Alisher Navoiyning
«Tabib jallod emas», degan iborasini eslash kifoyadir.

---

O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida har qanday kasallanish turidan qat'iy
nazar bemorlarga evtanaziya usulini qo‘llash man etiladi. Hayvonlarga nisbatan (kasallik
sabab uy hayvonining joni og‘rimasligi uchun) evtanaziyaga ruxsat berilgan.
Bugunngi kunda evtanaziya haqida turli qarama-qarshi fikrlar mavjud.
Evtanaziya tarfdorlari bu so’zni ''yoqimli, yengil o'lim'' deb baholaydilar. Hozirgi
kungacha Gollandiya evtanaziyani mamlakat miqyosida rasman qonunlashtirgan davlat
hisoblanadi.
2022-yil may oyidan boshlab evtanaziya Belgiya, Kanada, Kolumbiya,
Lyuksemburg, Niderlandiya, Yangi Zelandiya, Ispaniya va Avstraliyaning barcha
shtatlarida (Yangi Janubiy Uels, Kvinslend, Janubiy Avstraliya, Tasmaniya, Viktoriya va
G‘arbiy Avstraliya) qonuniydir.
Ko‘p davlatlar qatori Gollandiya, Shveytsariya, Belgiya, AQSH, Lyuksemburg va
Kolumbiyada evtanaziyaga ruxat berilgan.
Germaniya, Shvetsiya, Hindiston, Isroil, Yaponiya, Kanada va boshqa ba’zi
mamlakatlarda muayyan sharoitlarda reanimatsiya yoki evtanaziyada ishtirok etish
uchun jazodan mahrum etishga ruxsat beriladi. Bundan tashqari ba'zi davlatlar jiddiy
ruhiy kasalliklarga chalingan bemorlarga evtaniya o‘tkazishga ruxsat bergan (bu
majburiy evtanaziyadir).

---

Document Outline

• Слайд 1
• Слайд 2
• Слайд 3
• Слайд 4
• Слайд 5
• Слайд 6
• Слайд 7
• Слайд 8