Fakulteti “menejment va marketing” kafedrasi

SQL (Structured Query Language):
SQL ma'lumotlar bazalari, ma'lumotlarni tuzilgan va bog'langan relational (munosiblik) jadvaldagi formatda saqlash uchun ishlatiladi. Bu relational ma'lumotlar bazalari (RDBMS - Relational Database Management Systems) ma'lumotlar tuzilishini jadval va ustunlar ko'rinishida ifodalaydi.
SQL ma'lumotlar bazalari uchun quyidagi asosiy xususiyatlar mavjud:

• 
  Qo'llanish sodda va to'g'ri: SQL so'rovlar orqali ma'lumotlarga murojaat qilish juda oson va tez bo'ladi. SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE kabi so'rovlarni foydalanish orqali ma'lumotlarga kirish, yangilash va o'chirish amalga oshiriladi.
  
• 
  Munosiblik (Relational): SQL ma'lumotlar bazalari, ma'lumotlar orasidagi munosibatni ifodalovchi jadval tizimi asosida ishlaydi. Bu, ma'lumotlar o'rtasidagi bog'lanishlarni aniqlab, ma'lumotlarni bog'langan jadval yordamida saqlash imkonini beradi.
  
• 
  Tranzaksiya boshqaruvini ta'minlash: SQL, ACID (Atomik, Qat'iy, Ishtirokchi, Dastlabki) prinsiplarini qo'llab-quvvatlaydi. Bu esa ma'lumotlar bazasidagi tranzaksiyalarni to'liq va ishonchli ko'rib chiqish va boshqarish imkonini beradi.
  
• 
  NoSQL (Not Only SQL):
  
• 
  NoSQL ma'lumotlar bazalari, traditsion SQL ma'lumotlar bazalariga alternativadir va unda ma'lumotlarni iste'mol va saqlash uchun relational modeldan tashqari usullar va strukturalar qo'llaniladi.
  
• 
  NoSQL ma'lumotlar bazalari uchun quyidagi asosiy xususiyatlar mavjud:
  
• 
  Skalabilitet: NoSQL, ma'lumotlar bazalarini shu bo'limda yaxshilanishi mumkin bo'lgan yuqori yuklamalar va ma'lumotlar bazasini kengaytirish imkonini beradi.
  
• 
  Mavjud modellar va strukturalar: NoSQL ma'lumotlar bazalari, qondosh model (document-based), qatorlar (column-based), grafik (graph-based), va klyuch/ortiq (key-value) strukturalarni qo'llab-quvvatlaydi.
  
• 
  Yuklama vaqti: NoSQL ma'lumotlar bazalari, yuqori yuklamalarni boshqarish va ma'lumotlarni tez ishlash uchun optimal bo'lib, shuningdek, bazaning qat'iy requiem vaqti yo'qligini ta'minlaydi.
  

Har bir ma'lumotlar bazasi turi, mavjud vazifalarga va xarakteristikaga qarab qo'llaniladi. SQL ma'lumotlar bazalari klasik relational ma'lumotlar bazalari sifatida bozorda keng tarqalgan, NoSQL esa ma'lumotlarning turli turlarini saqlash, ular bilan ishlash va skladini hosil qilish uchun yaxshi tanlangan turi hisoblanadi. Tanlangan ma'lumotlar bazasi turiga qarab, muvaffaqiyatli va samarali dasturlar yaratish mumkin.