Фалсафа асос doc

Ikkinchi savol: Falsafada milliylik va umuminsoniylik masalasini yoritish. 
Falsafa  umuminsoniy  fan  sifatida  bashariyatga  doir  umumiy  muammolarni 
qamrab oladi. Ma‟munni olam va odam munosabatlari, jamiyat va tabiatni asrash, umrni 
mazmunli o„tkazish, yaxshilik va yomonlik kabi qadriyat-lar bilan bog„liq masalalarning 
barchasi  uchun  umumiy.  Ammo  falsafada  muayyan  milliy  xususiyat,  maqsad  va 
intilishlar  ham  o„z  ifodsini  topadi.  Aslida  yuqorida  zikr  etilgan  umuminsoniy  mavzu, 
masala va muammolarning barchasi avvalboshda xususiy, milliy, mintaqaviy ahamiyatga 
molik masalalar tarzida namoyon bo„ladi. 
O„z yurti, millati, ota-onasi va yoru birodarlarini sevgan vatanparvar inson, avvalo 
ona  shularning  kamoli  uchun  qayg„uradi,  ularni  o„ylaydi,  ularga  xizmat  qilishni  oliy 
himmat  deb  tushunadi.  Bunday  shaxs  dunyoqarashida  ana  shu  jihat  va  xususiyatlar 

---

6 
 
albatta  aks  etadi.  Bu  esa  o„z navbatida,  umuminsoniy  fan  bo„lgan  falsafada  milliylikni 
aks etishiga asos bo„ladi. 
Bizning  nazarimizda  milliy  falsafa  millat  mintalitetini  belgilay-digan  muhim 
omildir.  Umumbashariy  sivilizatsiyasiga  uzviy  qo„shilish  jarayo-ni  milliy  falsafani 
yaratish  orqali  sodir  bo„ladi.  Eng  muhimi  falsafadagi  milliylik,  umuminsoniylikni  rad 
qilish evaziga emas, balki uni ijodiy boyitish orqali rivojlanib boradi. 
Falsafa  tarixiga  nazar  tashlasak,  ayrim  milliy  falsafalarning  umuminsoniy 
ma‟naviyat  xazinasiga  munosib  hissa  bo„lib  qo„shilganligini  ko„ramiz.  Masalan,  Rim 
imperiyasi zavolga yuz tutgandan keyin o„z milliy davlatchiligiga ega bo„lgan Yevropa 
mamlakatlarida  o„rta asrlarga kelib,  milliy  falsafa yaratish  imkoniyati  tug„ildi. To„g„ri, 
ular  umumevropa  hududida  Qadimgi  Yunoniston  va  Rim  madaniyati  negizida 
shakllandi.  Ularda  Yevropa  halqlariga  xos  umumiy  jihat  va  xususiyatlar,  umumetnik 
mintaliteti  aks  etgan  edi.  Bu  jarayon  avvalo  Italiya  va  Angliyada,  so„ngra  Fransiyada 
yuz  berdi.  Bu  falsafiy  maktablarning  F.  Bekon,  R.  Dekart,  B.  Spenoza  va  J.  J.  Russo 
kabi  atoqli  namoyondalari  nafaqat  o„z  mamlakatlari,  balki  Yevrpa  va  jahon  falsafasi 
tarixida o„chmas nom qoldirdi. 
Xuddi  shunday  milliy  va  umuminsoniy  falsafa  Germaniya  va  boshqa  mamlakat 
falsafasida  ham  mana  shunday  milliy  va  umuminsoniylik  falsafasi  shakllanganligi 
ma‟lum.