birdan-bir barqaror va «haqiqiy» poydevori roliga da’vogar bo‘ladi.
Ijtimoiylik munosabatlarining o‘zi odamlarning odamlar xususidagi
munosabatlari va odamlarning narsalar xususidagi munosabatlari sifatida
tushuniladi. Bundan fan ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida insoniy
munosabatlarning barcha jabhalariga kirib boradi, u odamlar o‘rtasidagi
munosabatlarning asosiy negizlaridan ham, narsalarni ishlab chiqarish,
ayirboshlash, taqsimlash va iste’mol qilish bilan bog‘liq barcha faoliyat
shakllaridan ham o‘rin oladi, degan xulosa kelib chiqadi. Hozirgi
texnokratik asr qonuni shunday yangraydi: «Hamma narsa ilmiy, ilmiy
asoslangan va ilmiy tekshirilgan bo’lishi lozim». Fanning bunday
yuksak maqomidan u inson hayotining barcha jabhalariga rasman faol kirib borishi kerak, degan xulosa kelib chiqadimi, yoki aksincha, bu
fanga insoniyat hayotidagi barcha salbiy jarayonlar uchun mas’uliyat
yuklaydimi? Bu savol ochiq qolmoqda. Shu narsa aniqki, fan ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida, doim jamiyatda shakllangan madaniy
an’analarga, qabul qilingan qadriyatlar va me’yorlarga tayanadi.
Ijtimoiy-madaniy hodisa sifatida tushuniladigan fan jamiyat
mulkiga aylangan va ijtimoiy xotirada saqlanayotgan bilimlarni
o'zlashtirmasdan rivojlana olmaydi. Fanning madaniy mohiyati uning
axloqiy tamoyillar va qadriyatlar bilan boyib borishiga sabab bo‘ladi.
Fan etosining yangi imkoniyatlari intellektual va ijtimoiy mas’uliyat
muammosi, qarorlar qabul qilishning shaxsiy jihatlari, ilmiy hamjamiyat
va jamoadagi ma’naviy muhit muammolarida namoyon bo‘ladi.
Ijtimoiy-madaniy hodisa sifatidagi fanni tushuntirishning
mushkulligi shu bilan izohlanadiki, fan о’z erkinligidan voz kechmaydi
va ijtimoiy munosabatlar kontekstiga butunlay singib ketmaydi. Fan,
hech shubhasiz, «kommunitar (kollektiv) korxona»dir. Biron-bir olim о’z
hamkasblarining yutuqlariga, odamzotning umumiy xotirasiga
tayanmasligi mumkin emas. Fan juda ko’p odamlarning hamkorligini
talab qiladi, va intersubyektivdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
