Fan va innovatsiya vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIMI,
FAN VA INNOVATSIYA VAZIRLIGI
QO’QON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI


TABIIY FANLAR FAKULTETI


BIOLOGIYA KAFEDRASI
Biologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi II kurs
204-guruh talabasi
BAYZOQOVA MAG’RUBAXONNING
ZOOLOGIYA
Fanidan


«O’ZBEKISTONNING TURLI MINTAQALARIDA TARQALGAN TO’G’RI QANOTLILAR TURKUMI VAKILLARINING TUZILISHI,BIOLOGIK XUSUSIYATLARI VA ULARNING ZARARI »
Mavzusida tayyorlagan


KURS ISHI


Ilmiy rahbar: Z.Isomiddinov
Qo’qon – 2023

MUNDARIJA
KIRISH……………………………………………………………………….………..3
I BOB TO’G’RI QANOTLILAR UMUMIY TASNIFI.
1. 1To’g’ri qanotlilar turkumi vakillarining tuzilishi ……………………….….…5
1.2. O’zbekistonning turli mintaqalarida tarqalgan to’ri qanotlilar turkumi ..…12
II BOB TO’G’RI QANOTLILAR FOYDALI XUSUSIYATLARI .
2.1 Yurtimizda ko’p uchraydigan to’ri qanotlilarning bialogiik xususiyatlari va ularning zararlari ………………………………………………………………...…14
2.2 To’gri qanotlilar tabiatdagi ahamiyati………………………………………....19
XULOSA………………………………………………………………………..…….22
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………..……………..24
ILOVALAR……………………………………………………………………...…...26

KIRISH.
Entomologiya bu hasharotlarni o‘rganishga bag‘ishlangan (yunoncha – entomon – hasharot, logos – fan, ta’limot) nazariy fan bo‘lib, u hasharotlarning tana tuzilishi, ichki organlari va ularda kechadigan fziologik jarayonlar, hayot kechirish tarzi,
tashqi muhit bilan bog‘liqligi hamda hasharotlar olamining tasnifni yoritib beradi.
Qishloq xo‘jalik entomologiyasi fanining asosiy vazifasi hosilni zararli hasharotlar ta’siridan saqlab qolishdan iborat bo‘lib, u o‘simliklarning zararkunandalarga chidamliligi, navning xossalari, agrotexnika darajasi, almashlab ekishdagi
o‘rni, agrobiologik omillarni va kurash choralarini o‘rganishdan
iborat. Shuning uchun qishloq xo‘jalik entomologiyasi umumiy
biologiya, fziologiya, mikrobiologiya, zoologiya, tuproqshunoslik, o‘simlikshunoslik, urug‘chilik va seleksiya, umumiy dehqonchilik, agrokimyo, paxtachilik, o‘simliklarni kimyoviy va biologik himoya qilish fanlari bilan uzviy bog‘liq. Shuni ham
aytib o‘tish kerakki, qishloq xo‘jalik entomologiyasining nazariy
asosi umumiy entomologiya hisoblanadi.
Mavzuni dolzarbligi: Beshiktervatarlar hayoti , tarqalishi,asosiy tasniflari haqida malumotlar bayon ettim.
Kurs ishi maqsadi: TO’G’RI QANOTLILAR (Orthoptera) hasharotlar sinfiga mansub turkum. Tanasi uzunchoq, 2 juft qanoti yaxshi rivojlangan. Orqa oyoqlari sakrovchi. Urgochisining tuxum qo’ygichi bor. Maxsus tovush chiqarish va eshitish organlari mavjud. To’g’ri qanotlilar turkumi 2 kenja turkum: uzun mo’ylovlilar (ediexidsimonlar, temirchaksimonlar, Chirildoqsimonlar, chirildoklar katta oilalari) va kalta mo’ylovlilar (treperstsimonlar, tetrigidsimonlar, timpanalsizlar, pufaklilar, chigirtkalar katta oilalari)ga ajratiladi. 200000 dan, O’zbekistonda 350 dan ko’proq turi ma’lum. Janub hududlardagi ochiq landshaftlarda keng tarqalgan. Chala o’zgarish orqali rivojlanadi. Yilda bitta nasl beradi. Odatda, tuxum davrida qishlaydi.
Kurs ishi vazifasi: Chala o’zgarish orqali rivojlanadi. Yilda bitta nasl beradi. Odatda, tuxum davrida qishlaydi. Ko’pchilik turlari o’simlikxo’r, ba’zi turlari aralash yoki yirtqich oziklanadi. Ayrim turlari ko’p sonli gala hosil qilib, uzoq masofaga uchib o’tishi (ko’chishi) mumkin. Qishloq xo’jalik ekinlariga zarar keltiruvchi turlari bor (chigirtkalar, buzoqboshilar). Gala bo’lib ko’chib yuruvchi turlari (Osiyo chigirtkasi, Marokash chigirtkasi) ekinlar uchun ayniqsa katta xavf tug’diradi. Cho’l temirchagi O’zbekiston qizil kitobiga kiritilgan.
Kurs ishi obyekti: To‘g‘riqanotlilar, asosan, yerga, qisman turli o‘simliklarga tuxum qo‘yadi. Ko‘pchilik turlari tuxum va ba’zilari lichinka yoki yetuk davrida qishlaydi. Ikkita asosiy hayot formasi uchraydi. Birinchi ftofl yoki o‘simliklar oralig‘ida, ikkinchisi geofl yoki tuproq ustida va ichida uchraydi. Birinchilarining tanasi silliq, yonboshi siniq-tekis yoki sarg‘ish; geofllarning tanasi esa aksincha, yassilashgan, usti silliq emas va rangli, tuproq rangiga o‘xshab ketadi
Kurs ishi predmeti: To‘g‘riqanotlilarning juda ko‘p turlari o‘simlikxo‘r, lekin qisman yirtqich, shuningdek, aralashxo‘ri ham uchraydi. To‘g‘ri qanotlilarning 20 mingdan ortiq turi bor, jumladan O‘zbekistonda 700 tacha turi uchraydi. Bular 10 dan B ortiq oilaga, 2 ta kenja turkumga birlashgan.
Temirchaklarning (Tittigonidae) oilasiga mansub turlarning burtlari uzun bo‘ladi. Peshanasiga joylashgan oddiy ko‘zi aniq bilinmaydi. Erkak zotlariust qanotlari asosida yo‘g‘onlashgan tomir, ikkinchi (o‘ng tomondagi) qanotida ingichkalashgan
(parda) qism bor, ular birbiriga ishqalanishi natijasida chirillagan
tovush chiqadi.
Kurs ishi muammosi: Chirildoqlarning bir turi xonadonlarda va xo‘jalik xonalarda
uchraydi. Kechqurun va kechasi chirillaydi. Bu uy qora chigirtkasi hisoblanadi. Oziq qoldig‘i, birinchi navbatda, non uvoqlari bilan oziqlanadi. Kattaligi 12–15 mm keladi.
Chigirtkalar (Acrididae) oilasiga mansub turlar ko‘pchilikni tashkil etadi. Ko‘pchiligi yirik hasharot (70 mm va undan yirik). Chigirtkalar burtlarining kaltaligi bilan temirchaklar va chirildoqlardan yaxshi farq qiladi.