Фараскур жанги

Фараскур жанги
Мусулмонлар ўлкаси бўлмиш Шом ва Мисрга салиб юришлари ҳижрий 489 йилда бошланиб, вақти-вақти билан 647 йилгача ва ундан кейин давом этган. Салиб юришлари ғоясини биринчи бўлиб илгари сурган Папа Георгий VII бўлиб, у жуда шуҳратпараст одам эди.
У Европадаги катта нуфузидан фойдаланиб, дунёнинг барча ҳудудларида христиан динини ёйиш мақсадида салиб юришлари ташвиқотини бошлаган. Бироқ салиб юришини уюштиришда муваффақият қозона олмади. Умрининг охирида Рим папаси Георгий VII Римдан ҳайдалган ва сургунда вафот этган, бироқ кейинчалик канонизация (вафот этган одамни илоҳийлаштириш) қилинган.
Бироқ 478 ҳижрийда унинг ўрнига ўтирган шогирди Урбан II устози қила олмаган ишни уддасидан чиқди. Унинг бошчилигида биринчи салиб юриши ҳижрий 488 йилда амалга оширилган. Бу воқеалардан олдин Англия қироли Ричард Шерюрак, Франция қироли Филипп Август, Германия қироли ФридрIX II Ҳоҳенштауфен ва бошқалар каби Европа ҳукмдорлари бошчилигида олтита салиб юришлари уюштирилди.

Еттинчи салиб юриши

Ҳижрий 647 йилда еттинчи салиб юриши уюштирилди. Унинг асосий ғоявий илҳомлантирувчиси ва ташкилотчиси Франция қироли Людовик IX эди. Бунинг сабаби шундаки, Людовик IX оғир касал бўлиб, вафот этишига оз қолди ва у касал бўлганида, руҳонийларнинг маслаҳатига кўра, агар Яратган зот уни касаллигидан тузатса, у мусулмонларга қарши салиб юришини бошлашини ваъда берди.
Людовик IX юришга пухта тайёргарлик кўрди, қўшинларини яхши қуроллар ва отлар билан таъминлади. Улар орасида энг яхши француз рицарлари бор эди.

Аввало, у салибчиларнинг бир қанча бекликлари ва ҳудудлари ҳали ҳам мавжуд бўлган Шомга борди. Шомга этиб келгач, у Акка шаҳрида бир муддат бўлиб турди. Ўша Шарқий мусулмон мамлакатларига мўғуллар босқинидан кейин энг қудратли мусулмон давлати ҳисобланган Мисрга ҳужум қилишдан олдинги сўнгги тайёргарлигини кўрди.

Людовик IX салиб юришининг биринчи нишони Думият шаҳри бўлди. Думят ҳар доим Эвропадан Мисргача бўлган барча салиб юришларининг диққат марказида бўлган.

Миср ичидаги жойлашуви

Бу даврда Миср ва Шомни Солиҳ Аюб бошқарган. У солиҳ инсон ва Айюбийлар сулоласининг йирик намояндаларидан бири эди. Солиҳ Аюб акаси Комил Муҳаммад вафотидан сўнг ҳокимият тепасига келди, унинг кўплаб хатоларини, жумладан, даҳшатли хатосини тузатди – ҳижрий 625 йилда Қуддус қирол ФридрIX ИИ га таслим бўлди.
Солиҳ Аюб ҳижрий 642 йилда Байтул-Мақдисни мусулмонларга қайтаришга муваффақ бўлди. У ҳижрий 643 йилда Дамашқни, 645 йили Ашқалонни яна забт этиб, укаси Муҳаммад томонидан йўқотилган Айюбийлар давлатининг обрў-эътибори ва аввалги шон-шуҳратини тиклади.
Айни пайтда Солиҳ Аюб Дамашқ ҳокими бўлган амакиси Исмоил туфайли жуда кўп азоб чекди. У Ислом ва унинг қавмига катта офатлар келтирди.Исмоил салибчилар билан иттифоқ тузиб, уларнинг Дамашққа киришига рухсат беради ва жияни Аюбга қарши улар билан ҳамкорлик қилади.
Исмоил ҳам Мисрни эгаллаш учун Солиҳ Аюб билан узоқ уруш олиб борди, бу эса уни заифлаштирди, салибчилар ва уларнинг иттифоқчилари билан бўлган кўп сонли жанглар Миср қўшинини чарчатди.

Салибчиларнинг Думиятни босиб олиши

Луи IX юз минг кишилик катта армия билан Думят шаҳрига етиб келди. У денгиз орқали етиб келди ва дарҳол шаҳарга ҳужум қилди. Шаҳарни ҳимоя қилган қўшинлар қочиб кетишди. Думиат аҳолисининг бир қисми ҳам улар билан бирга қочиб кетишди.
Шунинг учун салибчилар шаҳарни осонлик билан эгаллаб, мусулмон аҳолисини даҳшатли қирғин қилиб, шаҳарнинг катта (Жума масжидлари) ва кичик масжидларини черковга айлантирдилар. Бу ҳижрий 647 йилнинг рабиул-аввал ойида содир бўлди.

Bexato, [11.03.2023 13:58]

Шундан сўнг Солиҳ Аюб Миср ерларида умумий сафарбарлик эълон қилди ва ҳар томондан унинг олдига аскарлар келди. Кейин у салибчилар қароргоҳини қурган Думиатнинг қаршисида шаҳар қуришга киришди. Бу шаҳарни у Ал-Мансура деб атаган.
Шу билан бирга, у Думиатедаги салибчилардан қочган аскарларни ҳибсга олишни буюрди. Қочқинларнинг бир қисмини қўрқоқликлари ва жанг майдонидан қочганликлари учун жазо сифатида Солиҳ Аюб осган бўлса, қолганлари эса Аллоҳ ва мусулмонлар душманлари олдида озгина бўлса ҳам сабр кўрсатмаганликлари учун сўкиб, маломат қилдилар.

Ҳукмдор Солиҳ Аюбнинг вафоти

Ўшанда Солиҳ Аюб оғир касал эди, лекин ўзининг мардлиги ва матонати туфайли ҳеч кимнинг олдида дард кўрсатмасди. Бу орада касаллик кучайиб, 647-йилнинг 15-шабонида у зот раҳимаҳуллоҳ вафот этдилар.
У вафот этганида, унинг ёнида қули, ўғли Халилнинг онаси Шажарат ад-Дуррдан бошқа ҳеч ким йўқ эди. У зукко ва қатъиятли аёл бўлиб, хавфли душманга дуч келган халқ ва қўшиннинг руҳини заифлаштирмаслик учун ҳукмдорнинг ўлими фактини яширган. Шу боис, Шажарат ад-Дуррнинг бу қадами жуда доно ва оқилона ҳисобланган.
Одамларга ҳукмдорнинг оғир касал бўлиб, ҳатто қимирлай олмаслигини айтишди. Шу билан бирга, Шажарат ад-Дурр барча амирларга хат ёзиб, Солиҳ Аюбнинг вафоти ҳақида хабар беради. Шундан сўнг улар йиғилиб, маслаҳатлашиб, бир овоздан Солиҳ Аюб Туроншоҳнинг ўғлини Миср ҳукмдори ва қўшинлар бошлиғи этиб тайинлашга қарор қиладилар.
Улар дарҳол Ҳасанкейф (Туркия жануби-шарқидаги Батман вилоятидаги Дажла дарёси бўйида жойлашган қадимий шаҳар ва вилоят) ҳокими бўлган Туроншоҳга хат ёзишди.Бу хабарни олиши билан Туроншоҳ йўлга тушди ва тез орада Мисрга етиб келди. Келгач, у дарҳол ҳукмдор тахтига ўтирди ва ҳамма унга байъат қилди.

Фарискур жанги

Бу вақтда салибчилар Шармасах қишлоғига яқинлашиб, кейинчалик Фараккур шаҳри номи билан машҳур бўлган. Туроншоҳ ҳам катта мусулмон қўшинига бошчилик қилиб, Фараскурга яқинлашиб, салибчилар билан асосий жангга ҳозирлик кўрди.
Икки қўшин ўртасидаги тўқнашув ҳижрий 648-йилнинг 3-муҳаррам ойининг чоршанба куни содир бўлди. Кўп ўтмай, мусулмон қўшинлари салибчиларни ўраб олишди ва улар Мисрга келган кемаларни эгаллаб олишди. Шундай қилиб, салибчилар бир томондан мусулмон қўшини, иккинчи томондан денгиз ўртасида қамалда қолишди.
Шуни ҳисобга олиб, улар ҳаёт учун эмас, балки ўлим учун курашдилар, аммо бу уларга ёрдам бермади. Ҳар томондан уларни мусулмонлар қиличлари босиб олди. Жанг пайтида салибчилар томонидан ўттиз мингдан ортиқ одам ҳалок бўлди ва кўплари чўкиб кетди, қирол Людовик IX ва унинг укаси асирга олинди.
Людовик IX Туроншоҳ у билан нима қилишни ҳал қилмагунча, Ал-Мансурда ҳибсга олинган. Туроншоҳ салибчилар устидан қозонилган буюк ғалаба ҳақидаги қувончли хабарни халққа етказиш мақсадида жангда ўзи кийган Людовик IXнинг чопонини Дамашққа жўнатади.
Эридан хавотирланган Луи IXнинг хотини Туроншоҳга эрини асирликдан озод қилиш учун катта тўлов юборади, мусулмонлар тўловни қабул қилиб, шоҳни озод қилишга рози бўладилар. Ўзи ва аскарлари учун Людовик IX ўн миллион франк тўлади ва бундан буён мусулмонларга қарши урушга қайтмаслигига қаттиқ қасам ичди.