Farg’оna davlat universiteti harbiy ta’lim fakulteti o`t ochish tayyorgarligi fanidan konspekt

O‘t ochishga o‘zgartirishlar kiritish.
Birinchi o‘q (sidirg‘a o‘q) uzishga kiritiladigan jami tuzatishlarni aniqlash — agar bir nechta tuzatishlarni hisobga olish kerak bo‘lgan sharoitlarda o‘q uzish lo-zim bo‘lsa, uzoqpik va yo‘nalishga kiritiladigan jami tuzatishlar aniqlanadi.
Uzoklikka kiritiladigan jami tuzatishlar ularni qo‘shish (ularning belgalaridan kelib chiqib) orqali aniqlanadi. Agar tuzatishlarni hisobga olish uchun mo‘ljallagichning ko‘yiluvchisini oshirish yoki mo‘ljalga olish nuqgasini ko‘tarish kerak bo‘lsa, tuzatishlar mus-bat (Q) belgiga ega bo‘ladi; agar mo‘ljallagrchning qo‘yi-luvchisini kamaytirish yoki mo‘ljalga olish nuqtasini pastga tushirish kerak bo‘lsa, tuzatishlar manfiy (-) belgiga ega bo‘ladi.
Uzoqlikka kiritiladigan jami tuzatishlarni' aniqlashda, odatda, quyidagi tuzatishlar hisobga oli-nadi: nishonning frontal (qiya) harakatiga; o‘z ma-shinasining frontal (qiya) harakatiga (tank, BMP, BTRdan o‘t ochishda); haroratga va boshlang‘ich tezlik-ning tushishiga. Ma’lum hollarda uzoqlikka, bo‘yla-ma shamolga va atmosfera bosimshshng o‘zgarishiga (tog‘larda otishda) tuzatishlar ham hisobga olinishi mumkin.
Yo‘nalishga kiritiladigan jami tuzatishlar ularni qo‘shish (ularning belgilaridan kelib chiqib) or-qali aniklanadi. Agar tuzatishlarni hisobga olish uchun qurol stvolini o‘ngga burish kerak bo‘lsa, tuzatishlar musbat (Q) belgiga ega bo‘ladi; agar qurol stvolini chapga burish kerak bo‘lsa, tuzatishlar manfiy (-) belgiga ega bo‘ladi.
Yo‘nalishga kiritiladigan jami tuzatishlarni aniqlashda, odatda, quyidagilar hisobga olinadi: o‘qotar qurollar, tankka qarshi granatamyotlar, BMP to‘pi va tank to‘pidan joydan, to‘xtab yoki qisqa vaqgga to‘xtab o‘q uzishda — yonlama shamolga va nishonning frontal (qiya) harakatiga; yurib otishda qo‘shimcha ravishda o‘z mashinasining flang(qanot) bo‘ylab haraka-tiga^tuzatish hisobga olinadi.
O‘q uzish payti komandirning «o‘t och!» komandasiga qarab, mustaqil o‘q uzishda esa ~ vaziyatga va nishon-ning holatiga qarab aniqpanadi.
O‘q uzish uchun eng qulay paytlar: nishonni yaqin masofadan, qo‘qqisdan urish mumkin bo‘lgan payt; ni-shon yaxshi ko‘rinib turgan payt; nishon g‘ujlashgani-da, yon tomondan ochilganida yoki bor bo‘yi tikka turga-nida; nishon pulemyot to‘g‘rilangan va mo‘ljallagichning ustanovkalariga o‘q uzish yo‘li bilan aniqlik kiri-tilgan mahalliy predmet (mo‘ljal)ga yaqinlashganida; mashina harakatlanayotganda tebranishlar kamayganida.
Dushmanga, ayniqsa, yon tomondan qo‘qqisdan o‘t ochib hujum qilish uni esankiratib qo‘yadi va dushmanga katga shikast etkazish imkonini beradi.
O‘qchi o‘q uzish jarayonida o‘z natijalarini diqqat bilan kuzatib borishi, mo‘ljallagich qo‘yiluvchisi va mo‘ljalga olish nuqtasining holatiga zarur o‘zgarti-rishlar kiritishi lozim. O‘qchi o‘zining otish natija-larini o‘qlarning sakrashiga (rikoshetiga), trassala-riga va dushmanning o‘zini tutishiga qarab kuzatadi. O‘qlarning trassalariga qarab otishga tuzatish kiri-gish uchun oddiy va yonib uchadigan o‘qli patronlardan o‘q uzish, bunda mazkur o‘qlarning nisbati 1:1 bo‘lishi lozim.
Tungi mo‘ljallagich bilan ishlashda kuzatish min-taqasidagi joyni, imkon bo‘lsa, kunduzi o‘rganish za-rur. Dushmanni kuzatish uchun joy yoritish vositalari va projektorlar bilan yoritilgan paytlardan foyda-lanish lozim. Bunda yorituvchi patronlarning yulduzcha-lari va o‘qparning chaqnashi mo‘ljallagichning ko‘rish maydoniga tushmasligiga e’tibor berish kerak.
O‘q uzishning ta’sirliligini ko‘rsatuvchi belgilar jumlasiga quyvdagilar kiradi: dushmanning talofat ko‘rishi, yugurishdan emaklashga o‘tishi, o‘t ochishni ka-maytirishi yoki to‘xtatishi, chekinishi yoki yashirini-shi.
Nishonni aniqpash otish vazifalarini qo‘yishda va aniqlangan nishonlar haqida ma’lumot berishda qo‘llanadi. Nishonning ko‘rsatilishi uning tez topi-lishini ta’minlashi uchun mazkur ko‘rsatish qisqa, tu-shunarli bo‘lishi va quyidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olishi lozim:
nishon yo‘nalishlari;
nishonning nomi va belgilari;
joyning yoki nishon yaqinidagi mahalliy predmetlarning o‘ziga xos belgilari;
— nishongacha bo‘lgan masofa (metrda). Nishonni ko‘rsatishning quyidagi usullari mav-
jud:
mo‘ljaldan;
hujum yo‘nalishidan;
yonib uchadigan o‘qpar, yoritish patronlari bilan. Nishonni mo‘ljaldan ko‘rsatish usulida nishongacha
bo‘lgan masofa, shuningdek mo‘ljal va nishon yo‘na-lishlari o‘rtasidagi burchak o‘lchanadi va mingdan bir o‘lchovda ko‘rsatiladi. Masalan: alohida daraxt, chapga 20, kuzatuvchi, 600, yakson qilinsin.
Nishon mo‘ljaldan ancha uzoqsa joylashgan bo‘lsa, mo‘ljal bilan nishon o‘rtasidagi oraliq mahalliy pred-metlar, so‘ng oxirgi oraliq mahalliy predmetta nis-batan nishonlarning o‘rni ko‘rsatiladi. Masalan: mo‘ljal 2, o‘ngga 60, 2 ta buta, o‘ngga 10, pulemyot, 500, yakson qilinsin.
Hujum yo‘nalishida nishonni ko‘rsatish uchun ol-dinda yaxshi ko‘rinib turgan mo‘ljalni tanlash va unga tomon fikran to‘g‘ri chiziq o‘tkazish lozim. Bunda joy-ning harakat yo‘nalishi bilan nishonga vizirlash chi-zig‘i o‘rtasidagi qismini metrda yoki mingdan bir o‘lchovda ifodalash mumkin.
YOnib uchadigan o‘qlar va yoritish patronlari bilan nishonni ko‘rsatish nishon yo‘nalishida o‘q uzish yoki patronlarni uchirish yo‘li bilan amalga oshiri-ladi.
Otishga tuzatish mo‘ljalga olish nuqtasining o‘rni-ni balandlik va yonlama yo‘nalish bo‘yicha o‘zgartirish yoki mo‘ljallagich qo‘yiluvchisini o‘zgartirish yo‘li bi-lan kiritiladi. Mo‘ljalga olish nuqgasi rikoshetlar yoki trassalarning nishondan og‘ishiga qarama-qarshi tomonga og‘ish katgaligi miqsorida siljitiladi.
Agar o‘klarning nishondan balandlik bo‘yicha og‘ishi 100 m dan katta bo‘lsa, mo‘ljallagachning qo‘yiluvchi-sini bir bo‘limga o‘zgartirish lozim. O‘qlarning tras-salariga qarab otishga tuzatish kiritish uchun odsiy va yonib uchadigan o‘kli patronlardan o‘q uzish, bunda mazkur o‘klarning nisbati tegashli ravishda 3:1 bo‘li-shi lozim.