Farg’оna davlat universiteti harbiy ta’lim fakulteti

А16/10-Mashg’ulot: Muhandislik to‘siqlarining turlari: portlaydigan va
portlamaydigan hamda aralash bo‘lgan to‘siqlar.

1.Muhandislik jihozlash va ularni ko‘zdan yashirish.

2. Okoplar va kovaklar.

Okoplar va kovaklar Ustalik bilan jihozlangan istehkomlar urush tajribasida ko‘p jihatdan oldindan belgilanganidek, jangda muvaffaqiyatlarga olib keladi. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari jangchilari yuqori saviyadagi muhandislik tayyorgarligiga ega bo‘lish bilan birga, hudud va maydonlarda jihozlanish vaziyatini a’lo darajada qo‘llash imkoniyatiga egadir. Zamonaviy jang olib borish jarayonida muhandislik jihozlash ishlari muhim darajada o‘sdi. Zamonaviy jang olib borish bilan birga, ommaviy va oddiy vositalarni shikastlash ta’sir kuchlari, qo‘shilma va qismlarning namunaviy-texnikaviy ta’minlanishi oshishi natijasida, muhandislik jihozlash yo‘llari bilan dushmanning shaxsiy tarkibini shikastlash vositalari bilan himoyalanishiga ularni sirli va oshkor bo‘lmagan vaziyatlarda frontoldi hamda uning ichkarisida tez epchil harakat qilib, jang olib borishini ta’minlaydi. Seksiyaning muhandislik jihozlash ishlariga yashirinish joylari, okoplar va aloqa yo‘llari qurilishi bilan birga, mina portlatish to‘siqlarini tayyorlash ham kiradi. Dushman bilan bevosita yaqinlashganda, seksiyaning okoplari, tarmoq yo‘llarini aniqlagan dushman ularni sindirish vaziyatida bo‘ladi. Buning uchun yer o‘yuvchi mashinalardan foydalaniladi. Dushman bilan bevosita yaqinlashish sharoitlarida jihozlash vaziyati qo‘lda kovlash yo‘li bilan bajariladi.

2.Okoplar va kovaklar.
O‘qchilar, pulemyotchilar va granatomyotchilar avval yotgan holda otish uchun, keyinchalik ochiq joygacha 60 sm chuqurlikda tizza holatida va 110 sm chuqurlikda turgan holatlarda otish uchun yakka-yakka okoplar tayyorlashadi. Granatomyotchilar uchun ham, o‘qchilar uchun ham xuddi shunday yakka okop kerak bo‘ladi. Ularning farqi shundaki, granatomyotning otish yo‘nalishidagi qarama-qarshi tomonlari tuproq uyumlari bilan to‘ldirilmaydi. Okopda granatomyot o‘qchisi, granatomyot uchun maydonga granatomyot va uning o‘q-dorilarini yashirish uchun kovaklar qilinadi. Dushmanning o‘qi va yondiruvchi vositalaridan himoyalanish maqsadida okoplarda bir, ikki kishi uchun tuproq uyumlaridan yasama do‘ngliklar quriladi. Seksiya uchun okop yakka holdagi okoplar birlashtirilgandan keyin tashkil etiladi. Bu quyidagicha tuziladi: okoplar hududi bo‘ylab, oldi va orqa tomonlar tuproq uyumlaridan yasama do‘ngliklar qilinadi, o‘qchilar uchun, asosiy va zaxiradagi pulemyot hamda granatomyotlar uchun joylar, orqa tomonda esa aloqa yo‘llari hamda o‘q-dorilar, oziq-ovqatlar uchun kovaklar tayyorlanadi. BMP (BTR)lar uchun okoplar asosiy va zaxiradagi joylardan ko‘z uzmagan holda to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida, mashinalar uchun maydon cha jihozlanadi, tuproq uyumlaridan qilingan yasama do‘nglikdan madad berish maqsadida yurib chiqish yo‘llari tayyorlanadi.
Kovak seksiya oldinga tikka chiqish uchun jihozlanadi. Chuqurligi 1,5 m, kengligi 0,6 m, uzunligi 3 m.dan kam bo‘lmagan okopdan to‘g‘ridan to‘g‘ri chiqish joyi tayyor lanadi. Kovak xodalar, yog‘ochlar va shoxlar bilan berkitiladi. Mina — portlatuvchi to‘siqlar. Dushman tanklari va piyodalarining harakat qilish yo‘llariga hamda eng oldingi joylarga tankka qarshi, piyodalarga qarshi va aralash joylarga alohida guruh minalari o‘rnatiladi. Tankka qarshi minalar maydoni uch-to‘rt qatorda joylashtiriladi. Joylash tirilgan minalar oraliq qatori 10 m.dan 40 m.ni, har qaysi qatordagi minalar bir-biridan 4 m.dan 5,5 m.gacha oraliqni tashkil qiladi. Minalar maydonining umumiy uzunligi 20 m.dan 120 m.gachani tashkil etadi. Piyodalarga qarshi minalar maydoni siquv holatida, odatdagidek, ikki va to‘rt qatorga o‘rnatiladi. Minalar qatoridagi masofa 2 m.dan 4 m.gacha bo‘ladi, minalar qatoridagi minalar orasi 1 m.gacha bo‘ladi. Dushmanning harakatlanishi mina portlash to‘siqlari o‘rnatilgan joylar orqali amalga oshiriladi.