Farg’оna davlat universiteti harbiy ta’lim fakulteti

Takrorlash uchun savollari.

1. 
   Energetika va kommunal tizimlardagi avariyalar. Ijtimoiy binolardagi yong‘inlar, portlashlar yoki bino konstruksiyalarini buzilishi.
   
2. 
   Radioaktiv va boshqa ekologik zararli moddalardan foydalanish yoki ularni saqlash bilan bog‘liq avariyalar.
   

А18/5-Mashg’ulot: Gidrotexnika inshootlaridagi halokatlar. Ularning yuz berish sabablari. Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar. Lokal, mahalliy, respublika va transchegarali favqulodda vaziyatlar.


Reja:

1. 
   Gidrotexnika inshootlaridagi halokatlar. Ularning yuz berish sabablari.
   
2. 
   Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar. Lokal, mahalliy, respublika va transchegarali favqulodda vaziyatlar.
   

1. 
   Gidrotexnika inshootlaridagi halokatlar. Ularning yuz berish sabablari.
   

Gidrotexnik inshootlardagi halokatlar va avariyalar: suv omborlarida, daryo va kanallardagi buzilishlar, baland tog'lardagi ko'llardan suv urib ketishi natijasida vujudga kelgan hamda suv bosgan hududlarda odamlar o'limiga, sanoat va qishloq xo'jaligi obyektlari ishining, aholi hayot faoliyatining buzilishiga olib kelgan va shoshilinch ko'chirish tadbirlarini talab qiladigan halokatli suv bosishlari.
Ma’lumki, O’zbekiston Respublikasida hozirgi payitda 53 ta suv ombori, daryo suvlarini iste'molchilarga taqsimlab beruvchi 150 dan ortiq suv to'g'onlari, 28122 km uzunlikdagi magistral kanallar va boshqa suv inshootlari mavjud. Bunday inshootlar har qanday favqulodda vaziyatlar yuz berganda (harbiy holatda ham, tinchlik davrida ham) kaua xavf tug'diradi. Gidrotexnika inshootlarining ayrimlari katta shaharlar va yirik aholi yashash punktlari yaqinida joylashgan bo'lib, yuqori darajadagi havfli obektlar xisoblanadi.
Gidrotexnika inshootlarining buzilishi juda katta hududlami, jumladan: shaharlar va aholi yashash joylarini, sanoat tarmoqlari va moddiy resurs laming suv ostida qolishiga olib kelishi mumkin, oqibatda juda katta ham ma'naviy, ham moddiy zararlar olib keJishiga sabab bo'ladi. Jumla dan, suv urib ketgan inshootlar, avtomobil va temiryo'lIar, elektr va aloqa uzatish simlarining zararlanishi, cholV'a mollari, qishloq xo'jalik ekin!ari hosili, ekinzorlar va boshqalarning nobud bo'lishi, xomashyo, yoqilg'i, oziq-oqat mahsulotlari, O’ g' itlar va boshqa resurslarning yaroqsiz holga kelishi; aholini xavfsiz joylarga vaqtincha evakuatsiya qilish xarajatlari; yerlaming hosildor qatlamining yuvilib ketishi; suv bosgan hududlarga oziq-ovqat, kiyim-kechak, dori-darmon va boshqa kerakli mahsulotlarni olib kelish xarajatlari va boshqa salbiy talafotlarga olib keladi.
Gidrotexnika inshootlari quyidagi ta'sirlar natijasida buziladi:
- tabiiy ofatlar oqibatida (zilzila, ko'chki, jala, yomg'irlar yuvib ke tish va boshqalar); - uskunalaming tabiiy ycmirilishi va eskirishi;
- inshootni loyihalash va qurishdagi xatoliklar; -- 8uvlardan foydalanish qoidalarining buzilishi;
- ponlatishlar oqibatida (harbiy harakatlar, terrorchilik va boshqalar).
Gidrotexnika inshootlarining buzilishi muayyan oqibatlarga olib keladi, jum!adan: gidrotexnika inshooti o'z vazifasini bajarmay qo'yishi; suv to'lqinining odamlarga zarar yetkazishi va turli inshootlarning buzilishi; hududlarni suv bosib, mol-mulkka, yerlarga, moddiy resurslarga va boshqa obyektlarga jiddiy moddiy zarar keltirishi. Shuning uchun bunday inshootlardan foydalanuvchi tashkilotlar zimmasiga ularning xavfsizligini ta'minlash maqsadida «Fuqaro muhofazasi to'g'risidagi Qonunning 8,9-moddalarida ko'rsatib o'tilgan majburiyatlar yuklangan. Unga ko'ra ounday xavfli obyektiarni loyihalash, qurish Va ishiatlsh davomida xavfsizligining pasayish sabablarini tahlil etish, sodir b,)" lishi mumkin bo'igan avariyaning oldini olish bO'yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish va bajarish, shuningdek, bunday masalalar bo'yicha favqulodda vaziyatlar tizimlari bilan hamkorlik qilish ta'kidlab o'tilgan.

2.