Farg’ona davlat universiteti sirtqi ta’lim fakulteti

QQQT evolyutsiyasi. Qarorlar qabul qilishga ko’maklashuvchi tizim o’z rivojlanishi jarayonida quyidagi yo’lni bosib o’tdi.
Birinchi tizimlar – tranzaksiyalarni qayta ishlash tizimi (TRS) bo’lib oldindan berilgan shaklda axborotlarni ro’yhatga olish, to’plash, saqlash va berishning eski operasiyalarni bajarishga mo’ljallangan kompyuter tizimidir. Bunday tizim doirasida qaror qabul qilish faqat axborot bilan ta’minlanadi.

Qaror daraxtlarini qurish usullari

MySQL da standart funksiyalardan foydalanish. Barcha turdagi standart funksiyalarni PhpMyAdmin da sinovdan o‘tkaziladi. Birinchi turdagi standart funksiyamiz bu son turidagi jarayonlarni amalga oshiruvchi funksiyadir. Bu qanday amalga oshirilishi yoki uni qanday tushinish mumkin degan savollarni bo’lishi tabiiy holder. Bu savollarga bir og‘iz gap bilan matematika deb javob qaytarish yetarlidir. CHunki har bir fanda matematik mantiq yotadi va bu bilan muammolar echiladi. Keling, huddi shu amallardan bir qanchasini biz ham so‘rovlar ostida uni sinab ko‘ramiz.

1. 
   ABS() – sonning absolyut qiymatini hisoblaydi. Misol tariqasida 1-Rasm, olingan natija esa 2-Rasm
   

   1-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

   2-Rasm(Natija)

   3-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

   4-Rasm(Natija)

2. 
   ACOS() – sonning radiandagi qiymatini -1 va 1 oralig‘idagi miqdorda hisoblaydi. Misol tariqasida 3-Rasmni, natijasi sifatida esa 4-Rasmni ko‘rishimiz mumkin.
   
3. 
   CEIL() – sonning butun qismini hisoblaydi. Misol uchun 5-Rasmni keltirib o‘tamiz, natijasi esa 6-Rasmda ko‘rsatilgan
   

   5-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

   6-Rasm(Natija)

   7-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

   8-Rasm(Natija)

4. 
   DEGREES() – bu funksiyaning vazifasi radianda berilgan sonning qiymatini gradusga o‘giradi. Misol uchun 7-Rasmni ko‘rsatish mumkin, natijasi esa 8-rasmda keltirilgan.
   
5. 
   FLOOR() – bu funksiya sonning o‘zidan kichik bo‘lgan eng katta butun sonni topishda qo‘llaniladi. Misol uchun 9-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 10-Rasmni
   

   9-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

   10-Rasm(Natija)

   11-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

   12-Rasm(Natija)

6. 
   FORMAT(X,D) – bu funksiya X haqiqiy sonning kasr qismini D ta butun songacha yaxlitlaydi va uni hisoblaydi. Misol uchun 11-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 12-rasmga e’tibor qaratamiz.
   

Endi keyingi turdagi standart funksiya bilan tanishamiz, ya’ni satrli standart funksiya. Bu funksiya odatda yozilgan simvollarning hossalarini ifodalaydi. Bunga misol sifatida bir qancha SQL so‘rovlar va ularning natijalarini kelitirib o‘tamiz:

1. 
   ASCII() – bu funksiya satrda yozilgan belgilar to‘plamini ASCII jadvalidagi o‘rnini ifodalaydi. Misol uchun 13-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 14-rasmga e’tibor qaratamiz.
   

13-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

14-Rasm(Natija)

15-Rasm(MySQL dagi so‘rov)

16-Rasm(Natija)

2. 
   BIN(M) – bu funksiya M sonini 2 lik sanoq sistemasiga o‘tkazadi. Misol uchun 15-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 16-rasmga e’tibor qaratamiz.
   
3. 
   BIT_LENGTH(‘matn’) – bu funksiya matn simvollar ketma ketligini necha bit o‘lchamda ekanligini aniqlaydi. Misol uchun 17-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 18-rasmga e’tibor qaratamiz.
   

   17-Rasm(MySQL dagi so‘rov

   18-Rasm(Natija)

   19-Rasm(MySQL dagi so‘rov

   20-Rasm(Natija)

4. 
   CHAR(X) – bu funksiya berilgan X son o‘rniga mos keladigan ASCII jadvalidagi simvolni joylashtiradi. Misol uchun 19-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 20-rasmga e’tibor qaratamiz.
   
5. 
   CONCAT() – bu funksiya berilgan satrdagi bir nechta simvollar ketma-ketligini bir-biriga qo‘shadi. Misol uchun 21-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 22-rasmga e’tibor qaratamiz.
   

21-Rasm(MySQL dagi so‘rov

22-Rasm(Natija)

3-turdagi standart funksiya bu sana va vaqt ustidagi amallarni bajaradi. Bunga misol sifatida bir qancha SQL so‘rovlar va ularning natijalarini kelitirib o‘tamiz:

1. 
   CURDATE() – bu funksiyaning vazifasi joriy yil, oy va kunni chiqarishdir. Misol uchun 23-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 24-rasmga e’tibor qaratamiz.
   

   23-Rasm(MySQL dagi so‘rov

   24-Rasm(Natija)

2. 
   NOW() - bu funksiyaning vazifasi joriy yil, oy, kun, soat, minut, sekundni chiqarishdir. Misol uchun 25-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 26-rasmga e’tibor qaratamiz.
   

   25-Rasm(MySQL dagi so‘rov

   26-Rasm(Natija)

3. 
   CURTIME() – bu funksiyaning vazifasi joriy vaqtni ko‘rsatishdan iboratdir. Misol uchun 27-Rasmni keltiramiz va natijasi sifatida 28-rasmga e’tibor qaratamiz.
   

27-Rasm(MySQL dagi so‘rov

28-Rasm(Natija)

Demak, bu kabi standart funksiyalar bizga bir qancha qulayliklar keltirishi mumkin. CHunki shu kabi funksiyalarni yaratish bir qancha vaqt va istedot talab qilishi mumkin. Bizda uni yaratishga xojat yo‘q. SHunchaki ularni borligini bilgan holda ularni kerakli vaziyatda chaqirish yetarlidir.

2-Bob