Farg’ona davlat unversiteti iqtisodiyot fakulteti

3.Mehnat omili
Mehnat unumdorligi - ishlab chiqarish jarayonida kishilar 
mehnatining foydaliligi, samaradorligi va mahsuldorligi; 
Mehnat unumdorligi ishlovchining maʼlum vaqt birligi 
(soat, smena, oy, yil) ichida tayyorlagan mahsulot hajmi 
bilan oʻlchanadi. Mehnat unumdorligi tarmoqlari va 
korxonalarda mehnat unumdorligi yalpi yoki sof 
mahsulot asosida hisoblanadi. Yillik mahsulot hajmini oʻ
rtacha ishlovchilar soniga boʻlish orqali bir ishlovchi 
hisobiga yaratilgan mahsulot aniqlanadi.Mehnat 
unumdorligining oʻsishi mahsulot birligini ishlab 
chiqarishda mehnat sarfining kamayishi demakdir. 
Mehnat unumdorligi yuqori boʻlsa, jami-yat har bir xodim 
hisobiga koʻproq mahsulot tayyorlash, binobarin, oʻ
zining oʻsib borayotgan ehtiyojlarini toʻlaroq qondirish 
imkoniyatiga ega boʻladi. 

---

Mehnat unumdorligi - rivojlanib boruvchi ko'rsatkichdir. U 
ko'pgina sabablar va ominar ta siridajloimiy ravishda 
o'zgarib turadi. Ulardan bir xil lari mehnat unumdorligi 
oshishiga yordam bersa, boshqalari uni pasaytirishga 
sabab bo lishi mumkin. Bundan tashqaris mehnat 
unumdorligi darajasi va o'sishiga mehnat jarayoni 
kechadigan sharoit ham ta’sir korsatishi mumkin. Shart-
sharoitlar qulay bo'lsa, u yoki bu omilning ta'sir etishini 
kuchaytiradi yoki noqulay bo'Isa, bu ta’siri zaiflashtiradi. 
Masalan, tabiiy iqlim sharoitlari qishloq xo'jaligidagi 
mehnat natijalariga va uning unumdorligiga jiddiy ravishda 
ta'sir ko'rsatadi. Ishlab chiqarish vositalarining mulkchilik 
shakllari bilan bog’liq bo'lgan ijtimoiy shart-sharoitlar, 
shuningdek, ishlab chiqarish munosabatlari bilan bog'liq 
bo'lgan shart-sharoitlar boshqa teng sharoitda ham 
mehnat unumdorligiga jiddiy ravishda ta'sir ko’rsatish

---

Korxonada mehnat unumdorligining oshishi quyidagi 
tarzda namoyon bo'ladi:
1. Vaqt birligi mobaynida yaratiladigan mahsulotning sifati 
o'zgarmagan holda hajmi oshishi;
2. Vaqt birligi mobaynida yaratiladigan mahsulotning 
hajmi o'zgarmagan holda sifati oshishi;
3. Ishlab chiqariladigan mahsult birligiga mehnat sarfining 
qisqarishi;
4. Mahsulot tannarhida mehnat sarflari ulushi kamayishi;
5. Tovarlar ishlab chiqarilishi va aylanishi vaqti qisqarishi;
Foyda massasi va me'yori oshishi tarzida namoyon 
bo'ladi.
Mehnat unumdorligi darajasi va uning dinamikasiga 
ko'pgina omillar ta'sir qiladi.

---