Farg'ona politexnika instituti mexanika mashinasozlik fakulteti s 6 b 21 tmj guruh talabasi abbosxonov azamxonning materialshunoslik fanidan bajargan

Poʻlatni toblash
- 
poʻlatni oldin qizdirish, keyin tez sovitish yoʻli bilan chiniqtirish. 
Qizdirish sharoitiga qarab, toʻla va chala toblash xillariga boʻlinadi. Toʻla 
toblashda poʻlat holat diagrammam GSE chizi-gʻidan yuqorigi temperaturagacha 
qizdirilgandan soʻng tez sovitiladi. Shunda poʻlat toʻliq austenit xrlatga oʻtadi. 
Chala toblashda metall PSK chizigʻidan yuqorigi temperaturalargacha qizdiriladi; 
sovitishdan keyin erimagan (ortiqcha) fazalar (ferrit yoki sementit va 
murakkabroq karbidlar) saqlanib qolishi mumkin. Temir-uglerodli qotishmalarning 
holat diagrammasiga muvofiq, shu di-
agrammaning GSE chizigʻidan yuqorigi 
temperaturalarga poʻlatning termodinamik turgʻun xrlati — austenit, PSK chi-
zigʻidan pastdagi temperaturalarga ferrit va sementit moye keladi. Austenit PSK 
chizigʻidan yuqorigi temperaturadan asta-sekin sovitilganda, holat 
diagrammasiga muvofiq, ferrit va sementitga parchalanadi. Juda past 
temperaturada austenit amalda parchalanmaydi, temperatura yana pasaytirilsa, 
martensitta aylanadi; Poʻlatni toblashdan maqsad — toʻliq martensit struktura 
hosil qilish. Poʻlatni toblash natija-sida poʻlatning qattiqligi keskin oshadi, 
mustahkamlanadi, plastikligi pasayadi. 
Sovitish sharoitiga qarab, Poʻlatni toblash izo-termik, pogʻonali va boshqa 
usullarda amal
ga oshirilishi mumkin. Izotermik toblashda poʻlat GSE chizigʻidan 
yoki PSK chizigʻidan yuqorigi temperaturalargacha qizdiriladi, soʻngra PSK dan 
past temperaturalargacha tez sovitiladi va izotermik dam deb ataladigan xrlatda 
tutib turiladi, bunda austenit boshqa strukturalar (perlit, bey-nit)ga aylanadi. 
Pogonali toblashda poʻlat martensitga aylanadigan temperaturadan bir oz yuqori 
temperaturagacha katta tezlikda sovitiladi, shu temperatura butun qalinligiga 
birday tarqalguncha tutib turiladi, soʻngra martensit struktura hosil boʻlguncha 
asta-sekin sovitiladi. Tashqi omillar, asosan, toblash mu-hiti (suv, moy, erigan 
tuz) va bosim ham Poʻlatni toblashga taʼsir qiladi. 

---

Toblangan poʻlat juda moʻrt boʻlgani uchun bir oz boʻshatiladi 
(qarang 
Boʻshapgish
). Poʻlatni toblash texnikada keng ishlatiladigan, konstruksion 
xossalari yaxshi poʻlat olishga imkon beradi.