Farhod va Shirin forsiy ishqiy qissa

---

Farhod va Shirin
forsiy ishqiy qissa
Farhod va Shirin — eronlik xalqlar
adabiyotlarida anʼanaviy mazmunga ega
boʻlgan va bir necha ijodkorlar tomonidan
qalamga olingan ishqiy 
qissa
 va
dostonlardan
birining nomi.
Shirin va Farhod timsollari 
fors-tojik
adabiyotida X-XI asrlardan boshlab
Abulqosim Firdavsiyning
„Shohnoma“
,
Nizomiy Ganjaviyning
„Xusrav va Shirin“,
Xusrav Dehlaviyning
„Shirin va Xusrav“,

---

oʻzbek shoiri 
Qutbning
 „Xusrav va Shirin“
dostonlarida eng fidoyi oshiq va
maʼshuqalar sifatida tasvirlangan. Alisher
Navoiy Sharqda bu anʼanaviy ishqiy
qissani qayta ishlab, uni yangidan
shakllantirgan, Farhod va Shirinni
dostonning bosh qahramonlari sifatida
tasvirlagan va unga „Farhod va Shirin“
deb nom qoʻygan.
Navoiy yigitlik davrida „Topmadim“ radifi
bilan yozgan gʻazallarining birida
yoshligida oʻzi qayta-qayta oʻqib, diliga jo
qilgan dostonlar toʻgʻrisida soʻz yuritadi,
unda shunday bir bayt bor: "Koʻp oʻkudum
Vomiq-u Farhod-u Majnun qissasin, Oʻz

---

ishimdin bulʼ ajabroq dostone
topmadim".
Demak, Navoiy yoshligidan boshlab
mashhur oshiq va maʼshuqalar, shu
jumladan, Farhod, Shirin haqidagi
qissalarni koʻp va qayta-qayta oʻqigan.
Shu bilan birga, bu dostonlar vaqt oʻtishi
bilan uning shaxsiyati, shaxsiy his
tuygʻulari ila birlashib ketgan va koʻnglida
Farhod va Shirin haqida butunlay yangi
bir doston gʻoyasi shakllana boshlagan.
Bu ijodiy reja esa 1483-1484-yillarda
amalga oshirilgan.

---

Shahanshoh Xusrav Parvizning hovuzda cho`milayotgan Shirinni birinchi
bor ko`rishi. Nizomiy Ganjaviy Bruklindagi nusxa minaturasi.
Shirin (? – 628 y.) (fors. sẖy ̰ry ̰n) —
sosoniylar davridagi fors shahanshoh
(shohlar shohi) Xosrov Parvizning xotini
bo`lgan. Xosrovning otasi Hormizd IV
Asl kelib chiqish

---

vafotidan keyingi inqilobda general
Bahrom Chobin Fors imperiyasi ustidan
hokimiyatni egallaydi. Shirin Xosrov bilan
birga Suriyaga qochib ketadi va u yerda
Vizantiya imperatori Moris himoyasida
yashagan. 591 yilda Xosrov imperiyani
nazorat qilish uchun Fors (Eron
hududuga yani o`sha paytdagi Sosoniylar
imperyasini taxtini asl egasiga qaytarish
uchun)ga qaytib keladi va Shirin malikaga
ayladi. U Erondagi nasroniy ozchilikni
qo'llab-quvvatlash uchun o'zining yangi
ta'siridan foydalangan, ammo siyosiy
vaziyat undan buni ehtiyotkorlik bilan
amalga oshirishni talab qilgan. Dastlab u
Nestorianlar deb ataladigan Sharq
cherkoviga mansub bo`lib, ammo

---

keyinchalik, u Antioxiyadagi miafizit
cherkoviga qo'shiladi, "hozirda Suriya
pravoslav cherkovi deb nomlanadi". 614
yilda Quddusni zabt etgandan so'ng, 602-
628 yillardagi Vizantiya-Sosoniy urushi
davrida, forslar Isoning Haqiqiy xochini
qo'lga oldilar va uni poytaxti
Ktesifon(Sosoniylar boshkenti)ga olib
kelishdi, u erda Shirin o'z saroyida xochni
oladi. O'limidan ko'p o'tmay, Shirin fors
adabiyotining muhim qahramoniga
aylandi, sodiq oshiq va xotinning
namunasi bo'ldi. U Nizomiy Ganjaviyning
(1141-1209) “Xosrov va Shirin” romanida
va “Shohnoma”da uchraydi va boshqa
koʻplab asarlarda tilga olinadi. Uning
adabiyotdagi batafsil hikoyasi uning

---

hayotining juda oz sonli ma'lum tarixiy
faktlariga deyarli o'xshamaydi yoki
umumanbog`liq emas, garchi uning
nasroniyligi va erining o'ldirilishidan
keyingi qiyinchiliklar hikoyaning bir qismi
bo'lib qolsada, shuningdek, Xusravning
taxtga qaytishidan oldin surgun qilinishi
ham. Birinchi tasodifiy uchrashuvda,
Xusrav Shirinning kim ekanligini bilmaydi
va keyinchalik, unga oshiq bo`lib qoladi.
Taqdir charxpalagining sinovlaridan
so`ng Xusrav Suriyadagi darbadarlikdan
ozod bo`ladi va Shirin bilan birlashadi va
taxtni qayta egallaydi, bu xikoyaning
umumiy qismini tashkil qiladi. Lekin
Xusravning o`g`li tomonidan
o`ldirilganidan so`ng Shirin unga

---

turmushga chiqishga majbur bo`ladi va
buning oldini olish uchun o`z joniga qasd
qiladi, shu bilan hikoya tamom.
Teofilakt Simocatta qo'shimcha ma'lumot
bilan shunga o'xshash dalillar beradi.
“Keyingi yili Fors shohi [Xusrav II] rimlik
va nasroniy dinidan boʻlgan va turmush
qurish yoshidagi Seyramni [Shirinni]
malika deb eʼlon qildi, u bilan birga uxladi
"yotdi ". Xusrav majusiy diniga koʻra, koʻp
sonli xotinlarga ega boʻlgan. U nasroniy
xotinlar ham olgan va Xujaston
oʻlkasidan Shirin ismli nihoyatda goʻzal
nasroniy xotini bor edi. U yani Shirin
malikalar malikasi [tiknatlar tikin] bo`ldi.U
qirollik qarorgohiga yaqin joyda monastir

---

va cherkov qurdirdi, u erda ruhoniylar va
xizmatchilarni joylashtirdi, ular uchun
saroydan maoshlar va kiyim-kechak
uchun pul ajratdi.
Xuzistonlikdagi [Erondagi viloyat]
ossuriyalik nasroniy Sebeos tomonidan
yozilgan Xuziston yilnomasida quyidagila
keltiriladi (taxminan 680-yilda). Unda biz
katolik Isho Yahb II va Fors shohi Xusrav
II o‘rtasidagi munosabatlar haqida
yozilgan. Parviz (590-628) : "Isho Yahb u
haqida adolat bilan quyidagicha yozadi,
Xusravning ikkita nasroniy xotini bor edi
Arman Shirin va Rimlik Maryam ".
(Teodor. Nöldeke: Die von Guidi

---

herausgegebene syrische Chronik, Wien
1893, p. 10)
Navoiyning „Farhod va Shirin“ dostoni u
yaratgan „Xamsa“ning 2-dostoni boʻlib,
unda Farhod oddiy tosh yoʻnar oshiq
emas, balki xoqonning oʻgʻli, aniqrogʻi,
Xoʻtan mamlakati podshosining qarilikda
koʻrgan yakkayu yagona farzandi boʻlib,
yoshligidan fanning barcha sohalariga
qiziqqan, harbiy bilimlarni, ayniqsa,
toshyoʻnarlik, kasbini egallashga uringan.
U Shirinni otasi xazinasidagi sehrli
oynada koʻrib, darhol sevib qoladi. Unga
erishish uchun turli mashaqqatlarni
boshidan kechiradi. U Arman elida Shirin
Doston mazmuni

---

uchun qazilayotgan ariqni bitkazish
ishlarida oʻzining nimalarga qodir ekanini
koʻrsatadi. Ammo bosqinchi Eron
hukmdori Xusrav bilan kurashda xiyla
bilan qoʻlga olinib, qahramonlarcha xalok
boʻladi. Uning sevgilisi Shirin esa uning
jasadi ustida jon beradi.
15-asrdan keyin turkiy xalqlar adabiyotida
Farhod va Shirin nomlari bilan bogʻlangan
dostonchilikka Navoiyning shu nomdagi
asari oʻzining katta taʼsirini koʻrsatdi.
Uygur shoiri 
Xirqatiyning
(17-asr)
"Muxabbatnoma va mehnatkom"
hamda
Abduraim Nizoriyning
„Farhod va Shirin“
„Farhod va Shirin“ nomi
bilan yaratilgan asarlar

---

dostoni Farhod haqidagi xalq afsona va
rivoyatlari bilan bir qatorda Navoiy
dostonidan ruxlanib yaratilgan. 19-asrda
yashab ijod qilgan oʻzbek shoiri
Mahzunning
„Farhod va Shirin“ dostonida
ham Farhod bilan bogʻlik. Navoiy
asarlaridagi asosiy syujet chizigʻi
saqlangan. Bu dostonida Mahzun Navoiy
gʻazallaridan ham foydalangan. Mashhur
oʻzbek xalq baxshisi 
Fozil Yoʻldosh oʻgʻli
repertuarida „Farhod va Shirin“ dostoni
ham boʻlib, mazmuniga koʻra u koʻp
jihatdan Navoiy dostoniga yaqin.
1922-yilda „Farhod va Shirin“ nomi bilan
oʻzbek shoiri va dramaturgi 
Xurshid
tomonidan 
musiqali drama
, 1941-yilda

---

mashhur ozarbayjon shoiri 
Samad
Vurgʻun
 tomonidan drama asari yaratildi.
Bu asarlarning yuzaga kelishida Navoiy
dostoni birinchi manba boʻlishi bilan
birga ularda ulugʻ shoir kuylagan
insonparvarlik, mehnatsevarlik, zulmni
qoralash goyalari, xalqchillik yanada
yorqin oʻz aksini topdi.
Alisher Navoiy, Mukammal
asarlartoʻplami, 8j., T., 1991; Xurshid,
Tanlangan asarlar, T., 1967.
Manbalar

---

Bertels Ye.E., Nizami i Fizuli, M., 1962;
Erkinov S, Navoiy „Farhod va Shirin“i va
uning qiyosiy tahdili, T., 1971.
"Sebeos' History ", Chapters 4.
Translation by Robert Bedrosian
(1985)
Baum's later chapters cover her literary
depiction fully
Excerpts from Theophylact's History.
Chapters 13.7 and 14. 1 Translation by
Michael Whitby
Adabiyotlar
Havolalar

---

Bu sahifa oxirgi marta 17-Oktyabr 2023, 04:49 da
tahrir qilingan.
•
Matndan 
CC BY-SA 4.0
 litsenziyasi boʻyicha
foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan
boʻlsa).
Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi
(2000-2005) maʼlumotlaridan
foydalanilgan.
"
https://uz.wikipedia.org/w/inde
x.php?
title=Farhod_va_Shirin&oldid=391
5446
" dan olindi