Фармацевтика иқтисодиёти

Назорат саволлари
1. Акциядорлик, хусусий дорихоналарда ҳисоб ишлари қандай 
ташкил этилади?
2. Ҳ исоб турлари ва ўлчовларини туш унтиринг.
3. Бухгалтерия ҳисоби усуллари қандай?
4. Ҳисобга олиш жараёнида ҳужжатлар қандай расмийлаш- 
тирилааи?
Адабиётлар
1. 
И . А . К ар и м ов . Ў зб е ки сто н Б у ю к ке л аж а к сари. Т ., 
“ Ў збеки стон” 1998. 186 бет.
162

---

2. Ў з б е ки с т о н Р е с п у б л и ка с и н и н г “ Бухгалтерия ҳисоби 
тўғрисида” ги 1996 йил 30 августдаги Қонуни.
3. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг “ Хўжалик 
субъектларнинг молия-хўжалик фаолиятини бухгалтерия ҳисобини 
сшиб боришда ҳисоб варақалар режаси ва уни қўллаш тўф исида” ги
2001 йил 19 июлдаги 53-сонли буйруғи.
4. А. Ваҳобов, Н. Ж умаев, У .Б урханов. Х алқаро молия 
муносабатлари. Т.; “ Ш а р қ” 2003. 5 бет.
5. А .А.Каримов, Ф .Р.Исломов, П.З.Авлақулов. Бухгалтерия 
ҳисоби. -Т.; “ Ш а р қ ” 2004. 5 бет.
6. В.С.Бечанов. “ А кц и я д ор л и к жамиятларида бухгалтерия 
ҳисоботининг хусусиятлари” Т.; 1998. Збет.
7. М.Умарова, У. Эшбоев, К.Аҳмаджонов. Бухгалтерия ҳисоби,- 
Т.; “ М еҳнат” 1999. 5 бет.
1 6 3

---

XI БОБ. БУХГАЛТЕРИЯ БАЛАНСИ
Бу бобда сиз қуйидагн саволларга жавоб топасиз:
1. Бухгалтерия балансининг қандай турлари бор?
2. Бухгалтерия ҳисобининг и кки ёқпама ёзуви ва ун и н г қандай 
турлари бор?
3. Бухгалтерия балансини актив ва пассив қисмида қандай 
ўзгаришлар рўй бериши мумкин?
11.1. Баланс турлари, унинг тузилиши, мазмуни ва баланс 
моддаларн
Корхона, муассаса ва ташкилот ишига раҳбарлик қилиш учун 
маълум бир муддатга у н и н г ихтиёридаги маблағлар, уларнинг ташкил 
топиш манбалари ҳолати ҳақидаги маълумотлар киради. Б унингучун 
бухгалтерия баланси тузилади. Баланс маълум бир муддатга, асосан, 
ҳисоб маълумотлари асосида тузилади. Унда корхона маблағлари пул 
шаклида иқгисодий жиҳатдан гуруҳланган ҳолда акс эттирилади.
Демак, бухгалтерия бапанси — корхона маблағлари ва уларнинг 
таш кил топиш манбалари ҳолатини пул шаклида гуруҳлаш ҳамда 
акс эттириш усули.
Бухгалтерия баланси молиявий ҳисоботнинг асосий шаклларидан 
бири ҳисобланади. У корхона маблағларини гуруҳпаш ва таркибини 
пул баҳосида акс эттириш ҳамда пул маблағларини, уларни ҳосил 
этиш манбаларини муайян санага жойлаштириш усулидан иборат.
аБаланс” ziauacvi лотинча bis — « и кки марта», lanx — «тарози 
палласи» сўэларидан таркиб топган бўлиб, том маънода “ и кки палла”
деган маънони англатади ва тенглик, мувозанат тушунчаси сифатида 
қўлланилади.
Бухгалтерия балансининг ҳар хил турлари мавжуд бўлиб, улар 
қуйидаги белгилари бўйича таснифланади:
— тузилиш вак^и;
— ахборот ҳажми;
— м улкчилик шакли;
164

---

— акс эттириш объекти;
— тозалаш усули.
Туэилиш вақти бухгалтерия баланслари кириш, жорий, тугатиш, 
бўлиш ва бирлаштириш балансларига бўлинади.
Kupuut баланеи корхонанинг таш кил топиш пайтида тузилади. 
У корхона ўз ф аолиятини бошлаётган бойликлар суммасини 
белгилайди. К и ри ш балансида низом капитали таъсис ҳужжатлари 
бўйича ва унга доир бадаллар, пул маблағлари, бошқа мол-мулк 
кўриниш идан, ақлий мулк номоддий активлар кўриниш ида акс 
эттирилади ва ҳоказо.
Жорий балшюшр корхона қонунчилик билан белгиланган мудаатда 
мавжуд бўлган вақт мобайнида вак^и-вақги билан тузилиб турилади.
Тугатиш баланса корхона фаолиятини тугатиш санасида мол- 
мулк ва унинг манбалари ҳолатини тавсифлаш учун тузилади. Тугатиш 
баланси асосида тугатиш ҳайъати корхонанингтугатилиш пайтидаги 
кредиторлик ва дебеторлик қарзлари суммасини белгилайди, сўнфа 
кредиторлар билан ҳисоб-китоб қилади, кейин корхонани ташкил 
этиш вақгида муассислар томонидан низом капиталига киритилган 
бадалларни қайтаради. Сўнгра корхона м ол-м улкининг қолганини, 
у н и н г муассислари ўртасида тақсимлайди, яъни барча узил-кесил 
ҳисоб-китобларни амалга оширади.