Фармацевтика иқтисодиёти

Бозор нқгнсодиёти шароитидаги бухпиггеркя ҳисобининг 
маълумотларидан фойдаланувчялар
Ияки фойдаланувчнлар
Ташқи фойдаланувчвлар
Б о ш қ а р у в ходим лари
А к ц и я д о р л а р ва б о ш қ а м у л к э г а л а р и
К редиторлар
Т аъм и н отч и л ар
Х аридорлар ва бую ртмачилар
Ҳ укумат с о л и қ органлари
Юқори ташкилотлар, вазирликлар, уюшмалар
С тати стика органлари
Бош қа д авл ат органлари
Ривожланган мамлакатлардаги раҳбар ходимларнинг аксарияти 
бухгалтерия ёки молиявий билимга эга бўлишга интиладилар.
Б ош қарув ҳисоби б ухга л тер л а ри ни нг асосий вазифалари 
бошқарув ходимларини тўғри бўлган бошқдрув қарорларини чиқариш 
учун зарур бўлган ахборот билан таъминлашдан иборат.
10.4. Ҳнсобга олвш жараённда ҳужжатларни расмийлаштириш
Расмийлаштирилган ҳужжатлар м увоф иқ равишда ҳисобга 
ол иш нинг асоси ҳисобланади.
Ҳисобга алиш жараёнида ҳисобнинг 
барча 
турларини тезкор ва 
с и ф а т л и о л и б б о р и ш и м к о н и я т и н и б е р а д и га н р а в и ш д а
ҳужжатлаштиришни ташкил этиш керак, 
бунда 
дорихонада ҳисобга 
олиш ни таш кил этишда бирламчи ҳужжатлар асос бўлиб хизмат 
қилади. Ҳ уж ж ат бу хўжалик жараёнини, ж ойи ва вак^ини акс 
эттирадиган белгиланган стандартдаги бланкадир.
Дорихонатизимидаҳужжат юритиш нингасосий шартлари:
— хўжалик жараёни амалга ошган вақгида расмийлаштирилиши;
— мажбурий реквизитлари: номи (далолатнома, талабнома), 
санаси, ҳужжатнинг моҳияти ва асоси, ўлчов бирликлари, ҳужжатнинг 
тўғри расмийлаштирилишига масъул ходимларнинг лавозими ва 
имзолари, ҳужжатнинг керакли нусхалари микуюри.
М олиявий, моддий м улкчил ик, ҳисоб-кредит мазмунидаги 
ҳужжатларни муассасанинграҳбари вабош бухгалтери имзолайди.
Моддий бойликларни қабул қилиш ёки бериш ҳужжатларини эса 
қабул қилган ёки бераётган шахслар имзолайди. Ҳужжатларда, айниқса
161

---

банк ва касса ҳужжатларида ҳеч қандай ўзгаришларга йўл қўйиш
м ум ки н эмас. Сифатсиз расмийлаш тирилган пул ҳужжатлари 
“ Б у з и л га н ” д е га н ёзув б илан б е л ги л а н и б , ў р н и га я н ги с и
расмийлаштирилади. Бузилган ҳужжатлар йўқотилмайди. Ҳужжатлар 
са к^а н и ш муддатига кўра вақтинча сақланадиган ва д оим ий 
ҳужжатларга бўлинади. Ҳужжатлар хронологик (жараён амалга ошган 
сана, йилига асосан) ва функционал (хронологик кетма-кетликда, 
ф ункционал мазмунига кўра — банк, касса, меҳнат ва ҳоказо) 
равишда тоифаланади.
Хулосалар
1. Дорихона муассаларида ҳисобга олиш корхона кўзгусидир.
2. Ҳисобда уч хил ўлчов турлари мавжуд.
3. Оператив ҳисоб тури алоҳида жараёнларни қайд этишда 
қўлланади.
4. С татистик ҳисоб тури. Д орихона т и з и м и н и н г оммавий 
ж араёнларни ва ҳодисаларини ривож ланиш қо н у н и я тл а р и н и
аниқлашда қўлланади.
5. Бухгалтерлик ҳисоб тури эса ж орий маълумотларни пул 
кўрсаткичида ишлатилади.
6. Бухгалтерия ҳисобининг объектлари бўлиб, субъектнинг 
маблағлари, жараёнлари ва хўжалик молиявий натижалари хизмат 
қилади.
7. Ҳ и с о б г а о л и ш ж араёнид а ҳ у ж ж а т л а р н и ўз в а қти д а
расмийлаштириш зарур.