Farmatsevtika in st it u t I talabalari uchu n 0 ‘quv adabiyoti


 H +  + 5e  =  M n 2+  + 4 H 20 137


Download 48 Kb.
Pdf ko'rish
bet15/36
Sana28.11.2017
Hajmi48 Kb.
#21119
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   36

8
 H +  + 5e  =  M n 2+  + 4 H 20
137

2- qoida. 
O k sid lo v ch i  ta rk ib id a g i  o rtiq c h a   k islo ro d   n ey tral 
va  ish q o riy   m u h itd a   suv  m o le k u la si b ila n  birik ib  gid ro k sid   io n in i 
hosil  qilad i  va qay tarilad i:
[O]  +   H 20   +   2e  =   2  O H - 
M n 0 4
~  + 2 H 20  + 3 r  =  M n 0
2
  + 4 O H -
3-qoida.
  Q ay taru vchi kislotali va neytral m u h itd a  yetishm agan  
k islo ro d n i  su v d an   olib o k sid la n a d i  va v o d o ro d   io n in i h o sil qiladi:
H
2
0 —2e  =   [O]  +   2  H +
S 0
23
+ H
2
0 - 2 e   = S 0 4+ 2 H
4-qoida.
  Q a y ta ru v c h i  k u c h li  ish q o riy   m u h itd a   y e tish m a g a n  
k islo ro d n i g id ro k sid   io n id a n   o lib  o k sid lan ad i  va suv m o le k u la sin i 
hosil  q ilad i:
2  O H - -   2e  =   [O]  +   H 20  
S O 2-  + 2 0 H “  -  2C
-   = S O f   +  H 20  
Г  
+ 6
  O H -   — 
6
e  =  IO J   + 3 H 20
Misol:
K M n 0
4
  +   N a , S 0
3
  +   H
2
S 0
4
  ->  M n S 0
4
  +   N a
2
S 0
4
  +
+   K
2
S 0
4
  +   H 20
B u  reaksiya  n a tija sid a   kaliy  p e rm a n g a n a tn in g   p u s h ti  rangi 
o 'c h ib ,  e ritm a   rangsizlanadi.  O k sid lan ish -qaytarilish   reaksiyasida 
qatnash ayo tgan  ionlarni alo h id a ajratib,  reaksiya sxem asini yozam iz:
M n O ;  + S 0
3
  +  H + ->   M n + S O f   + 
( • )
O k sid lo vchining q ay tarilg an   va q a ta ru v ch in in g  oksid lan g an in i 
k o 'rs a tu v c h i  y a rim   rea k siy ala rn i  yozam iz:
M n O ;  ->  M n  
(
1

S O 2- 
S O 2"  
(2)
(1) 
Y arim  reaksiyaga  1-  q o id an i va (2) yarim  reaksiya 3-q o id an i 
q o ‘llab ,  y u q o rid ag i  rea k siy ala rn i  q u y id ag ic h a   y o zam iz:
M n O ;   + H +  ->  M n +  H 20  
S O f   +  H 20   -> S 0 2“  + 2 H +
138

B u   r e a k s iy a la r d a g i  k o 'r s a t k i c h l a r n i   te n g lik   is h o r a s ig a  
a lm a s h tiris h   u c h u n   d a stla b   y a rim   reak siy alarn in g   o 'n g   va  c h a p  
to m o n la r id a g i  k islo ro d   va  v o d o ro d   a to m la r i  s o n in i,  s o 'n g ra  
z a ry a d la r  so n in i  te n g la sh tira m iz .  Z a ry a d la r  so n in i  ten g la sh tirish  
u c h u n   y a rim   reak siy an in g   o 'n g   tara fid a g i  z a ry a d la r  y ig 'in d isin i 
c h a p  tarafg a teskari  ish o ra b ila n  o 'tk a z ib ,  c h a p  tarafdagi  zary ad lar 
y ig 'in d isin i  h iso b lay m iz.  Y ig 'in d i  c h a p   tara fg a   q a n c h a   e le k tro n  
q o 's h is h   yoki  ayrish  k e ra k lig in i  k o 'rsa ta d i:
M n 0
4
“ +
8
H +  + 5e  =  M n + 4 H 20  

S O f   +  H
2
0 - 2 e   =  S 0 f + 2 H + 
5
R eaksiya ten g la m a sin i  tu z is h  u c h u n   oksidlovchi  q ab u l  qilgan 
va  q a y ta ru v c h i  y o 'q o tg a n   e le k tro n la r so n in i  ten g la sh tiru v c h i  en g  
k ichik  koeffitsiyentlam i  aniqlaym iz. T o p ilg an koeffitsiyentlarga ya­
rim   reak siy alarn in g  o ld in   c h a p  ta ra fla rin i,  s o 'n g ra   o 'n g  tara fla rin i 
k o 'p a y tirib ,  h a d m a - h a d   q o 's h ib   yozam iz:
2 M n O ^   + 16 H +  + 5 S O f   + 5 H 20  = 2 M n +
+ 8 H ?0  + 5 S 0 f + 10ҒГ
O 'x s h a s h   io n la rn i  q is q a rtirib   o k sid la n is h -q a y ta rilis h   re a k ­
siy asin in g  ion  te n g la m a sin i  h o sil  qilam iz:
2 M n O f   + 5 S O j"   +
6
H +  = 2 M n  + 5 S O f  + 3 H 20
Io n   te n g la m a d a n   m o le k u ly a r te n g la m a n i  hosil  qilish  u c h u n , 
io n   te n g la m a n in g   c h a p   q ism ig a   h a r   b ir   k a tio n   v a  a n io n g a   m o s 
ke la d ig an   a n io n   va  k a tio n n i  q o 's h a m iz   va  m a z k u r  io n la rn i  shu 
m iq do rda reaksiyaning o 'n g  qism iga h a m  q o 'sh ib  yozam iz.  S hun d an 
s o 'n g   io n la rn i q o 's h ib   m o le k u la la rg a  b irla sh tira m iz :
2 M n O ^   + 5 S O j~   +
6
H +  = 2 M n  + 5 S O f  + 3 H 20
2 K +  + 1 0 N a +  + 3 S O f   - 2 S O f  + 1 0 N a+ + 2 K +  + SO
---1------------------------------------------------------------------------------
2 K M n 0
4
  + 5 N a 2S O j  + 3 H
2
S 0
4
  = 2 M n S 0
4
 + 5 N a
2
S 0
4
  +
+  K
2
S 0
4
  + 2 H jO
139

S h u n d a y   q ilib ,  o k sid la n ish -q a y ta rilish   reaksiyasin ing   to 'liq  
m o le k u ly a r  te n g la m a s in i  h o sil  qildik.
ERITM A  M U H IT IN I  OK SIDLANISH-QAYTARILISH 
REAKSIYASINING  B O R ISH IG A   TA’SIR I
E r itm a la r d a   o k s id la n is h - q a y ta rilis h   re a k s iy a la ri  k islo ta li, 
neytral yoki ish qo riy m u h itd a  b o rish i  m u m k in .  E ritm a n in g  m u h iti 
a to m la r   o k s id la n is h   d a r a ja la r in in g   o 'z g a r is h ig a   k a tt a   t a ’sir 
k o 'rsa ta d i.  M a sa la n ,  p e rm a n g a n a t  io n in in g   ( M n O ^ )   q ay tarilish  
m ah su lo tlari  m u h itg a  b o g 'liq  h o ld a  tu rlic h a  b o 'lish i  m u m k in .
H +  
2+
------------- ►
  M n   rangsiz  e ritm a
M n 0 7
---------- 1+
p u sh ti  ran gii 
e ritm a
H 20
O H
-►
  M n 0
2
  q o 'n g 'ir   c h o 'k m a
M n 0
4
 
yashil  rangii  e ritm a
M n O ^   ioni  k islotali  m u h itd a   M n 2+  ga,  n e y tra l  m u h itd a
M n 0
4
  ga,  ish q o riy   m u h itd a   M n 0 4_  ga  q a d a r   q ay tarilad i.
E ritm alarga kislotali  m u h it berish  u c h u n ,  o d a td a ,  sulfat kislota 
ish latilad i.  N itra t  k islo ta  k am   ish la tila d i,  c h u n k i  n itra t  k islo ta 
o k sid lo v ch i,  x lo rid   k islo ta   esa  q a y ta ru v c h ilik   xususiy atiga  ega. 
Ish q o riy   m u h it  h o sil  qilish   u c h u n   kaliy  va  n a triy   g id ro k sid lari 
ishlatiladi.
M isol:  K M n 0
4
 va  K N 0
2
  nin g  kislotali  s h a ro itd a  o k sid la n ish - 
q a y ta rilish   rea k siy asin in g   io n   sxem asi  q u y id a g ic h a  b o 'Ja d i:
M n O ;  +  N 0
2
  + H +  ->  M n +  N O J   + H 20  + .......
K islotali  s h a ro itd a   o k sid lo v ch i  q a y ta rilish in i  va  q a y ta ru v c h i 
o ksid lan ish in i hiso bga olib,  b irin ch i  va u c h in c h i q o id alarn i  q o 'lla b  
y a rim   re a k siy ala rn i  yo zam iz:
140

2+
M n 0
4
  + 
8
 H + + 5e = Mn+ 4 H 20
N 0
2
  + H
2
0 - 2 e   -   N 0 7   + 2 H +
5
2
2 M n 0
4
  +  16 H +  + 5 N 0
2
  + 5 H 20   =  2 M n +

8
 H 20  + 5 N 0 J   +  10H +
H osil  b o 'lg a n   io n   te n g la m a sin in g  c h a p   va  o 'n g  qism id ag i b ir 
xil  io n   va  m o le k u la la m i  q isq a rtirib ,  h o sil  b o 'lg a n   ko effitsiy en t- 
la m i  m o le k u ly a r  te n g la m a g a   yozam iz:
2 K M n O  + 5 K N 0
2
  + 3 H
2
S 0
4
  = 2 M n S 0
4
  +
+ 5 K N 0
3
  +  K
2
S 0
4
  + 3 H 20
N e y tra l  m u h itd a :
M n 0
4
  + S O f   + H 20   ->  M n 0
2
  + S O f   +
O k sidlov ch i  u c h u n   ik k in c h i  va  q a y ta ru v c h i  u c h u n   u c h in c h i 
q o id a n i q o 'lla b  y a rim   reak siy alarn i  yo zam iz:
2 M n 0
4
  + 2 H 20  + 3e  =  M n 0
2
  + 4 0 H ~
+
SO
3
2-  +  H 20  -  2e  = S O f   + 2 H +
2 M n 0
4
  + 3 S O f   + 7 H 20   =  2 M n 0
2
  + 3 S O f   +
+ 8 0 H “ + 
6
H +
yoki  to 'liq   m o le k u ly a r h o ld a  yozish  u c h u n   ion ten g la m a n in g  c h a p  
va  o 'n g  qism iga  m o s  k elad ig an   k atio n   va  a n io n la m i  q o 'sh a m iz :
2  K M n 0
4
  +   3  N a
2
S 0
3
  +   H 20   =   3  N a
2
S 0
4
  +
Ish q o riy   m u h itd a :
M n 0
4
  + S O
3
+   2  M n 0
2
  +   2  K O H
+  O H
S O f   +  2 M n O f
O ksidlovchi  u c h u n   q o id a   ish la tilm a y d i,  c h u n k i  kislorod
141

a to m la ri so n i te n g .  Q a y ta ru v c h i  u c h u n  to 'r tin c h i  q o id a n i q o 'lla b  
y arim   rea k siy ala rn i  y o zam iz:
+
S O f   + 2 0 H ~   -  2e  = S O f   +  H 20  
1
МПО
4
  + le  = M n O f
2  K M n 0
4
  +   N a
2
S 0
3
  +   2  N a O H   =   N a
2
M n 0
4
  +
+   K
2
  M n 0
4
  +   N a
2
S 0 4+   H 20
B a ’z id a   o k s id la n is h - q a y ta r ilis h   r e a k s iy a s in in g   b o r is h ig a  
e ritm a n in g  ko nsen tratsiy asi va h aro rati  h a m  t a ’sir qiladi.  M asalan, 
xlo rn in g   su y u ltirilg a n   ish q o rla r  b ila n   reaksiyasi  past  h a ro ra td a  
g ip o x lo ritla r  va  x lo rid la r  hosil  b o 'lish i  b ila n   k ech ad i:
C1
2
  +   0 H - > C 1 0   + С Г +
C l 2 
+   4  O H -   2e  =   2 
CIO" 
+   2  H , 0  
C l, 
+   2e  =   2  С Г
2 C 1 , +   4  0 H " = 2 C I 0 -   +  2  H , 0   +  2  C l“
C l,  +  2  N a O H   = N a C 1 0   +  N a C l  f  H , 0
Shu  reaksiya  k o n se n trla n g a n   ish q o r  ish tiro k id a,  100°C  da 
olib  b o rilg a n d a   x lo ra tla r  hosil  b o 'lad i:
C l,  f O H
100°C
C l,  r l 2 ( ) H
C l, 
2c 
2 Cl
n o :   h C i
C IO ,  -  
6
H  O
3  C l, 
+ 6
  0 1 ! 
= C I O  
5 Cl 
4 H : 0
M e ta lla r  o k sid lo v ch ilik   xossasiga  ega  bo  u n n   kislo talar  bilan 
reaksiyaga  k irish g a n d a   k islota  a n io n lari  Ь н ч   o i--id lo , J i i   Iv m  
tu z   hosil  q ilu v chi  sifatid a  q a tn a sh a d i
1-misol.  Magniv  metallisn  ko‘ 
rr! 
v.ilf-ir  l:1
t a ’sir  ettirsal
Vi_ 
i  '• 
=   л I  _ 
1
I A '

S 0
4
 
a n io n in in g   b ir  qism i  m ag n iy n i  oksid lash g a,  b ir  qism i 
esa  u  b ila n   tu z   h o sil  qilishga  sarflan ad i:
(oksidlashga) 
(tuz hosil qilishga)
2 - 
m isol.  M isn in g  su y ultirilgan   n itra t  k islo ta b ila n  t a ’sirlanish 
reak siy asin i  yozing:
C u   + N O J   +  H +  -► C u +  N O  +
Y a rim   re a k siy a la rn i  y o z ib ,  u la m i  k o effitsiy en tlarg a  k o ‘p a y - 
tirib   q o ‘shib   y o z a m iz:
3  CU  + 
2
NO
3
  +
8
H+ 
=  3 C u 2+ 
+ 4 H 20  + 2NO
M o le k u ly a r h o latd ag i  reaksiya te n g la m a sin i yozay o tg an d a m is 
n itra tin i  h o sil  q ilish g a   o ltita   n itra t  a n io n id a n   k erak .  U n d a :
3 Cu 

8
 
N O J 

8
 
H + 

3 Cu-t- 

N O  
+ 4 H20  + 
6
 
N O J 
3C u 

8
 
H N O
3
 

3 Cu 
(N 0
3
 
)2
 + 2 
N O  
+ 4 
H 20
D e m a k ,  b u   rea k siy ad a   o k sid lo v c h i 
H N 0 3, 
reaksiya  n a tija ­
sid a  
NO 
ga  q a y ta rilis h   b ila n   b ir  q a to r d a   tu z   h osil  q ilish d a   h a m  
q a tn a s h a y a p ti.
K o m p le k s   b ir i k m a l a r   h a m   o k s id la n is h - q a y ta r ilis h   r e a k ­
siy a la rid a   q a tn a s h is h i  m u m k in :
M g°  -  2 e  =  M g ?+
+
s o f   + 4 H + + 2 e   =  S 0
2
+ 2 H 20  
1
M g  +  S O f   + 4 H +  =  M g 2+  + S 0
2
  + 2 H 20  
M g  h  H
2
S 0
4
  +  H
2
S 0
4
  =  M g S 0
4
  + S 0
2
  +  2 H 20
1 - m iso l.  [C o   ( N H 3) J   ( 0 H ) 2+   H
2
0 2 - » [ C o   ( N H 3) J   (O H
) 3
143

B u  sx e m a   u c h u n   y a rim   re a k s iy a la rn i  y o z a m iz   va  u la rn i 
q o ‘sham iz:
[Co (N H
3
) J 2+—1  e ->  [Co  (N H 3),]3+
+
H ,0 2+  2  e 
2  OH
2
‘ l
2  [C o   ( N H
3
) J 2+  +   H
2
0
2
  =   2  [C o   ( N H 3)6] 3+ +  2  O H "
H osil b o 'lg a n   ion ten g la m a n i  m o lek uly ar tenglam aga o 'tk az ish  
u c h u n   m o s  k e la d ig an   gid ro k sid   io n in i  q o 's h a m iz :
2  [C o   ( N H 3)6]2+  +   H
2
0
2
  =   2  [C o   ( N H
3
) J 3+ +  2  O H ~
4  O H   ’  
4  O H   _
2  [C o   ( N H
3) 6
  ( O H ) ,  +  H
2
0
2
  =   2  [C o   ( N H 3)6]  ( O H ) ,
2 - 
misol. 
[F e  ( C N ) J 4- +   H
2
0 , +   H +  -►  [F e  ( C N ) 6]3“ +   H , 0  
O k sid lo v ch i  va q ay ta ru v ch i  u c h u n   y a rim   rea k siy ala rn i  yozib, 
u la m i  q o 's h a m iz :
H
2
0
2
 +   2 H + +   2e  =   2  H 20
+
1
[F e   ( C N ) J 4-—  1ё  = [ F e   ( C N
) , ] 3
H , 0 , +   2  H + +   2  [F e  ( C N ) 6]4_ =   2  [F e  ( C N ) 6] J- +   2  H 20
H osil b o 'lg a n   ion  ten g la m a g a  m os kelgan  k ation  va an io n la rn i 
q o 's h ib   m o le k u ly a r te n g la m a n i  hosil  qilam iz:
H , 0 , +   2  [F e   ( C N ) 6]4“ +   2  H +  =   2  [F e   ( C N ) 6] 3" +   2  H , 0
8  
K + 
S O f  
8
  K + 
S O f
H , 0 , +   2 K ,[ F e   ( C N ) J   +  H
2
S 0
4
  =   2 К Л Ғ е   ( C N ) J   +
+   K
2
SO.,  +   2 H , 0
K e ltirilg an   ikkala  m iso ld a  h a m   k o m p lek s  hosil  q ilu v c h in in g , 
y a ’ni  m ark a ziy   a to m n in g   o k sid lan ish   darajasi  o 'z g a rm o q d a .
1 4 4

MURAKKAB  OK SIDLANISH-QAYTARILISH 
REAKSIYALARI
O ksidlanish-qaytarilish  reaksiyasida  ikkitadan  ortiq  elem ent 
ato m la ri  y o k i  ion lari  ish tirok  etib  o k sid lan sa  y o k i  qa yta rilsa , 
m urakkab  oksidlanish-qaytarilish  reaksiyasi  deyiladi.
M asalan :  As
2
S
3
  ga  k o n s e n trla n g a n   H N 0
3
  t a ’siri
+3 
- 2  
+5
A s
2
  S
3
 + H N 0
3
H
3
  As 0
4
  +  H
2
  S 0
4
 + N 0
2
 + H 20
O ksidlovchi va q a y ta ru v ch ilam i a n iq la b ,  ularning qabul qilgan 
va  b e rg a n   e le k tro n la r  so n in i  te n g la s h tiru v c h i  ko effitsiy en tlarin i 
to p a m iz .  (Q a y ta ru v c h ila r  A s
+3
  va  S-2,  o k sidlovchi  N +5).
O k sid lan ish  ja ra y o n i:  2  A s+
3
—4 e   -
3 S
~ 2
  - 2 4 e <
Q a y ta rilish   ja ra y o n i:  N +5+   1 ё ->   N
2 As 
- 3 S +
+5
-   28c
+4
1
28
R eaksiyaning elek tro n  balans sxem asidan k o ‘rinib turibdiki,  b ir 
m olekula  As
2
S
3
  ni  oksidlash  u c h u n   28  m olekula  H N 0
3
  sarflanadi. 
Bu  koeffitsiyentni  reaksiyaga  olingan  H N 0
3
  oldiga  q o 'y ib ,  so ‘ng 
reaksiyaning o ‘ng to m o n id a  hosil b o 'lg an   m o d d ala r tenglashtiriladi:
a)  A s
2
S
3
 +   28  H N 0
3
  —>  H
3
A s 0
4
  +   H
2
S 0
4
 +   N 0
2
  +   H 20
b)  As
2
S3+   28  H N 0
3
  =   2 H
3
A s 0
4
  +   3 H
2
S 0 4+   2 8 N 0 2  +  
8
  H 20
2- 
misol. 
Q o ra  p o ro x n in g  yonishi  quyidagi  reaksiya tenglam asi 
b ila n   ifodalanadi:
C° + K N 0
3
  + S°
n
2  +  C 0 2+   K 2  s
O k s id la n is h   d a r a ja s i  o r ta y o t g a n   e le m e n t   a to m la r i   ( C ) 
q a y ta ru v c h i,  k a m a y a y o tg a n   e le m e n t  a to m la ri  ( N +\ S ° )   o ksidlov- 
ch ilard ir.
Oksidlanish ja ra y o n i:  C  —  4 e   ->  C
+4
+5
Q aytarilish ja ra yo n i:  2  N +   lOe
S°  + 2 e  -♦   S
" 2
N
2
4
12
145

E le k tro n  b a la n s sxem asi b o 'y ic h a  a n iq la n g an  koeffitsiyentlam i 
reaksiya te n g la m a s ig a   q o 'y ib   reak siy a  te n g la sh tirila d i:
3  C   +   S  +  
2
  K N
0
3
  =   N
2
  +   3  C
0
2
  +   K 2s
E r it m a d a   b o r a d i g a n   m u r a k k a b   o k s id l a n is h - q a y ta r i l is h  
reaksiyalari  y a rim   rea k siy ala r  usuli  b ila n   te n g la sh tirila d i.
M iso l:  A s
2
S
3
  k o n s e n trla n g a n   H N 0
3
  t a ’sirid a   ok sid lan ad i:
A s
2
S
3
  +   H N O j  ->  H
3
A s 0
4
  +   H
2
S 0
4
  +   N 0
2 
yoki  rea k siy an in g   io n   sxem asi:
A s
2
S
3
  +  H +  +  N O
3
  ->   H
3
A s 0
4
  + S O f   + N 0
2
As
2
S
3
  —  q a y ta ru v c h i,  N O ^   —  o k sid lo v ch i.
B u  rea k siy ad a   b ir  m o le k u la   A s
2
S
3
  ik k ita  H
3
A s 0
4
  va  u c h ta
4
SO
4
  io n la rin i  h o sil  qiladi:
A s
2
S
3
  ->  2  H
3
A s 0
4
  +   3  S O f
Kislotali  m u h itd a   qaytaruvchi  yetish m ayotgan  kislorodni  suv 
m olekulasidan  oladi  (3- qoida).  Ikkita  H
3
A s 0
4
  hosil  qilish  u ch u n  
 
m olekula suv,  3  ta   S O f  ionini  hosil  qilish u c h u n   esa yana  12 ta  suv 
m olekulasi  kerak.  D em ak ,  yarim   reaksiya  u c h u n  ja m i  20  m olekula 
suv kerak b o 'lib ,  reaksiya natijasida 34 ta vodorod ion ni hosil bo'ladi.
A s
2
S
3
  +  20 H : 0  -  28e  =  2 H
3
 A s 0
4
  + 3 S O f   + 34 H +
K islotali  s h a ro itd a   N 0
3
  ioni  N 0
2
  g a o 'ta d i:
N O ^  +   2  H + +  l r   -»   N 0
2
  +   H 20
Ik k a la   y a rim   r e a k s iy a la rn i  k o e ff its iy e n tla r g a   k o 'p a y tir ib  
q o 's h ib   y o zam iz:
A s
2
S
3
  +   20  H 20   -   28  e  =   2 H
3
A s 0
4
  +   3  S O f  +   34  H + 
N 0 3
"  +   2  H +  -   le   =   N 0
2
  +   H 20
1
28
A s,S
3
  +   28 N O J  +   28  H + =   2  H
3
A s 0
4
  +   3  S O f  +
6
Н Ч
+  28  N 0 2 +  8  H 20
146

R eaksiya  ten g la m a sin in g   c h a p   va  o ‘ng  tara fla rid a g i  b ir  xil 
io n va m o lekulalarini  qisqartiram iz.  H osil b o 'lg an  koeffitsiyentlam i 
m o le k u ly a r te n g la m a g a  q o ‘yam iz:
A s,S ,  +   28  H N O ,  =   2  H ,A s 0
4
  +   3  H , S 0
4
  +   28  N O ,  +  
8
  H ,0 .
2  3 

3
4
 
2
4
 

2
O K SID LO V C H I  VA  QAYTARUVCHINING  EKVIVALENTI
O k sid lo v ch i  va  q a y ta ru v c h ila r d o im o   o ‘z a ro  ek v iv alen t  m iq ­
d o rd a   reaksiyag a  kirishadi.
O k s id lo v c h in in g   e k v iv a le n ti  d e b ,  o k s id la n is h - q a y ta rilis h  
reaksiyasi  n atijasid a  o k sid lov ch in in g   qabul  qilgan 
1
  m ol  e le k tro n - 
lariga to ‘g ‘ri keladigan m iqdoriga aytiladi.  Oksidlovchining ekvivalent 
m assasini  to p ish   u c h u n   u n in g   m o ly a r  m assasini  shu  reaksiyada 
ok sid lo v c h i  q a b u l  q ilg an   e le k tro n la r  m iq d o rig a  boMish  k erak.
Q a y ta ru v c h in in g   e k v iv a le n ti  d e b ,  o k s id la n is h - q a y ta rilis h  
re a k s iy a s id a   q a y ta ru v c h in in g   b e rg a n  
1
  m ol  e le k tro n ig a   te n g  
keladigan  m iqdoriga aytiladi.  Q aytaru v ch in in g  ekvivalent  m assasini 
to p ish   u c h u n   u n in g   m o ly ar  m assasin i sh u   reaksiyada  q a y ta ru v ch i 
b e rg a n   e le k tro n la r  m iq d o rig a   b o 'lis h   kerak.
M iso l:
F e 2+  + C r
2
0 2-  + H +  =  F e 3+  + C r 3+  +
F e 2+  — e = F e 3+
6
C r
2
0 7_  + 1 4 H +  +
6
e  =  2 C r 3+  + 7 H 20
1
6
  F e 2+  + C r
2
0 2”  +  14 H +  = 
6
 F e 3+  + 2 C r 3+  + 7 H 20
M o le k u ly a r  h o ld a   yozsak:
6  
F e S 0
4
  + K
2
C r
2
0
7
  + 7 H
2
S 0
4
  = 3 F e
2
  ( S 0
4 ) 3
  + 
+ C r
2
( S 0
4 ) 3
  +  K
2
S 0
4
  + 7 H 20  
O k sid lo v c h in in g   ekv iv alent  m assasi:
г  

294 

,
e
k
2
c q o
7  =   “ 6   =
“ 6 “  
g /  
Q a y ta ru v c h in in g   ek v iv alen t  m assasi:
E F
cso
4  =   y   =   1 5 2   g / m o l
147

м
Y oki  u m u m iy   h o ld a     =  — .
n
M  —  o k sid lo vchi  yoki  q a y ta ru v c h in in g   m o ly a r  m assasi.
n  —  o k s ilo v c h i 
yo k i  q a y ta r u v c h in in g   q a b u l  q ilg a n   yo k i 
o ‘z id a n   b e rg a n   e le k tro n la r so n i.
M o d d a la m in g  o k s ild a n ish -q a y ta rilish  e k v iv alen tlari u la m in g  
a lm a s h in ish   reak siyalarid agi  e k v iv a le n tla rid a n  farq  qiladi.
M a s a la n ,  y u q o rid a   k e ltirilg a n   re a k siy a d a   o k s id lo v c h in in g  
e k v iv a le n t 
m assasi  E K
2
C
12
O
7
  =  M  /  
6
  =  294 /  
6
  = 49  g /  m o l  ga 
te n g   b o 'ls a ,  a lm a sh in ish   reak siy asid a  u n in g   ek viv alent  m assasi:
K
2
C r
2
0
7
  +   2  K O H   =   2  K
2
C r 0
4
  +   H 20  
K
2
C r
2
0
7
  =  y   =  ~
  =  I
4 7
  g /  m ol  b o 'la d i.
B itta   o k sid lo v ch i  yoki  q a y ta ru v c h in in g   e k v iv alen ti  reaksiya 
sh a ro iti  (k o n se n tra tsiy a   va  h a ro r a t)   va  m u h itig a   b o g 'liq   h o ld a  
t u r l ic h a   b o 'lis h i  m u m k in .  M a s a la n ,  k a liy   p e r m a n g a n a tn in g  
e k v iv a le n t  m assasi  k islo tali  m u h itd a   m o ly a r  m a ssa sin in g   1 /5  
q ism ig a,  n e y tra l  sh a ro itd a   1 /3   q ism ig a,  ish q o riy   s h a ro itd a   esa 
u n in g   o 'z ig a  te n g  b o 'la d i:
M n 0 4
"  + 
8
 H +  + 5e  =  M n 2+  + 4 H 20  
Е
^
  =  M   =

=  3 1 ,6   g / m o l
M n 0
4
  + 2 H 20  + З ё =  M n 0
2
  + 4 O H -  
E
KMnQ4
  =  y   =
=  ^ y   = 5 2 ,7   g / m o l  
M n 0
4
  +  l e   =  M n 0
4
 
E KMi
1
o
4
  =  y   = 1 5 8 g /  m ol.
O K SIDLA NISH-QA YTARILISH  POTENSIALLARI
R eak siy a  u c h u n   o lin g a n   o k sid lo v c h i  va  q a y ta ru v c h i  o ra s id a  
reak siy a  k etish i  yoki  k etm aslig in i  bilish   u c h u n   n o rm a l  e le k tro d  
p o te n s ia lla rin i  yoki  o k sid la n is h -q a y ta rilis h   p o te n s ia lla rin i  b ilish  
k erak .  U la m in g  q iy m a ti  3- ja d v a ld a   k eltirilg an .  N o rm a l  e le k tro d
148

p o te n s ia lla r i  m e ta lla m in g   k im y o v iy   fa o llig in i  x a ra k te rla y d i. 
P o te n sia ln in g   q iy m a ti  q a n c h a   k ich ik  b o 'ls a ,  m etall  s h u n c h a   faol 
b o 'lib ,  o s o n lik   b ila n   o k s id la n a d i  va  tu z la rid a n   q iy in lik   b ila n  
q a y ta rila d i.  H a r b ir m etall  n o rm a l e le k tro d  p o ten sia li o 'z in ik id a n  
y u q o ri b o 'lg a n  b o sh q a  b a rc h a  m e ta lla rn i  u la m in g  tu z la rid a n  siqib 
c h iq a ra d i  (q ay ta ra d i).
G a lv a n ik   e le m e n tla rd a   h a m   o k sid la n ish -q a y ta rilish  ja ra y o n i 
k e tg a n lig i  sa b ab li  u la rn in g   e le k tr  y u ritu v c h i  k u c h in i  (E Y u K ) 
n o rm a l  e le k tro d   p o te n s ia lla rin in g   fa rq id a n   to p ish   m u m k in .
B u n d a   k a tta   e le k tro d   p o ten sia l  q iy m a tid a n ,  k ich ik  e le k tro d  
p o te n sia l  q iy m a ti  ayriladi.  M u sb a t  q iy m a tli  E Y uK   hosil  b o 'lis h i, 
e le k tro d   p o ten sia li  y u q o ri  b o 'lg a n   e le k tro d   ok sid lo v ch i,  u n d a  
q a y ta rilish  ja ra y o n i,  e le k tro d   p o te n sia li quyi  b o 'lg a n   e le k tro d   esa 
q a y ta ru v ch i  b o 'lib ,  u n d a   o k sid lan ish  ja ra y o n i ketishin i  k o 'rsa ta d i.
M asalan ,  rux  (Zn° —  2e  ->  Z n 2+ )   va  m is  (C u 2+ +   2e -»   Cu°) 
elektrodlari  uch u n   norm al  elektrod potensiallari qiym atini  3- jadval­
d an   to p a m iz :  E ° ( Z n
2
+/ Z n )   =   —0 ,7 6   v;  E ° ( C u
2
+/C u )   =   0 ,3 4   v ...
M is  e le k tro d in in g   p o te n sia li  k a tta ,  sh u n in g   u c h u n   u  o k sid ­
lo v ch i  b o 'lib ,  u n d a   q a y ta rilish  ja ra y o n i  b o rad i:
C u 2+ +   2  e  =   C u°
R u x   e le k tr o d in in g   p o te n s ia li  k ic h ik ,  s h u n in g   u c h u n   u 
q a y ta ru v c h i  b o 'lib ,  u n d a   o k sid lan ish  ja ra y o n i  b o rad a:
Z n ° —  2  e  =   Z n 2+
O k sid la n ish -q a y ta rilish   rea k siy asin in g   tenglam asi:
C u 2++   Z n   =   C u   +   Z n 2+
G a lv a n ik   e le m e n tn in g   e le k tr  y u ritu v c h i  k u c h i  (E ):
E  =   E°  ( C u
2
+/ C u )   -   E°  ( Z n
2
+/ Z n )   =   0 ,3 4   -   ( -   0 ,7 6 )  =   1,1  v 
b o 'la d i.
E le k tro d   p o te n sia lla ri  q iy m a tin i  ta q q o s la b   o ld in d a n   o k sid ­
l a n i s h - q a y t a r i li s h   r e a k s iy a s in in g   b o r is h - b o r m a s lig in i  a y tis h  
m u m k in .  M asalan,  quyidagi reaksiyaning to 'g 'r i y o 'n alishda bo rish - 
b o rm a slig in i  an iq lan g :
2  N a C l  +   F e
2
( S 0
4 ) 3
  =   2  F e S O ,  +   C l
2
  +   N a
2
S 0 4.
1 4 9

2  C 1-+  2  F e 3+  =   2  F e 2+  +   C l
2
R e a k siy a d a   x lo r  io n la ri  q a y ta ru v c h i  2  C l"  — 
2
 ё  =   C l
2
  te m ir
( I I I )   io n la ri  esa  o k sid lo v ch i  b o 'lis h i  kerak:
3+ 
2+
F e  + l e   =  F e
E le k tro d   p o te n sia lla ri  ja d v a lid a n   u la m in g   s ta n d a rt  elek tro d  
p o te n s ia lla ri  q iy m a tin i  to p a m iz   (
1 2
-  jad v al,  ilo v a d a   b erilg an ).
C l
2
  +   2 ё  =   2  C l" 
E° =   1,36  v
Ғ е 3+ +  ё  =   F e 2+ 
E° =   0 ,7 7   v
O ksid lo v ch in in g  e lek tro d  poten siali q a y ta ru v ch in ik id a n  kichik 
d e m a k ,  reaksiya t o ‘g ‘ri y o 'n a lis h d a  b o rm a y d i.  T eskari y o 'n a lish d a  
b o rish   m u m k in ,  y a ’ni  C l
2
  o k sid lo v ch i,  F e 2+  q a y ta ru v c h i  b o 'lish i 
m u m k in .
TAJRIBALAR
Zarur asbob va reaktivlar.  S h tativ  (p ro b irk alari b ila n ), gorelka, 
n a triy  n itrit,  m is sim   b o 'la k c h a la ri,  k o n s e n trla n g a n   n itra t  kislota, 
yod  k rista li,  a m m o n iy   d ix ro m a t  tu z i,  b e n z o l.
E ritm alar:  0 ,2   n.  n itra t  k islta  2  n.  su lfat  k islo ta  0,0 5  n.  kaliy 
p e rm a n g a n a t,  10  foizli  n a triy   g id ro k sid   0 ,5   n.  n a triy   n itr it,  2  n. 
n a triy   ish q o rj, 
1
  n.  kaliy  b ro m id , 
1
  n.  kaliy  y o d id ,  xlorli  suv.
1 -  
t a j r i b a .  O d d iy   m o d d a l a m i n g   o k s id la n is h - q a y ta r ilis h  
reak siy alari.
a ) 
p ro b irk a g a   kaliy  y o d id   e ritm a s id a n   5—6  to m c h i  solib, 
u n in g   ustig a  0 ,5   ml  b e n z o l  q u y in g   va  a ra la sh tirib   tu rib   b ir   n e c h a  
to m c h i xlorli suvdan  tom izing.  E ritm a d a  yod hosil b o 'lgan ligi b e n ­
zol  q a v a tid a   u n in g   ran g id a n   b ilin a d i.  X lorli  su v d a n   o rtiq c h a ro q  
q o 's h ib   e ritm a n in g   ran g siz la n ish in i  k u z a tin g .  R a n g siz la n ish in in g
sa b a b i,  y o d   o k sid la n ib   y o d a t  io n ig a  ( i O J )  o 'tis h id ir.
R eak siy a te n g la m a sin i  y ozing va ten glash tirin g :
2K1  +   C l
2
  -►  I
2
  +   2  K C l
Yechish: 
reaksiyaning  ionli  tenglamasini  tuzamiz:
150

I
2
  +   C l
2
  +   H
2
0 -►  H I O , +   H C I 
KI  +   3  C l
2
  +   3  H 20   ->   K I 0
3
  +  
6
  H C I
b) 
p ro b irk a g a   5 —6  to m c h i  kaliy  b ro m id   e ritm a sid a n   solib, 
uning ustiga 0,5 ml benzol quying. S o 'n g ra  3—4 tom chi xlorli suvdan 
solib yaxshilab ch ay qating .  B enzol q a v a tid a  to 'q  sariq tusga kirgan 
ran g  b ro m   ajralganligini k o 'rsa ta d i.  R eak siy a ten glam asin i yozing.
2- 
tajriba. 
M isn in g   k o n s e n trla n g a n   n itra t  kislota  ish tiro k id a  
o k sid lan ish i.
P ro b irk ag a  k ich k in a  m is sim  b o 'la k c h a la rin i solib,  ustiga  3—4 
to m c h i  k o n s e n trla n g a n   n itra t  k islo ta d a n   quying.  A gar  reaksiya 
sust  k e tsa ,  a sta   sekin  q izdirin g .  A jralib   c h iq a y o tg an   g a z n in g   va 
eritm an in g  rangiga e ’tib o r bering.  R eaksiya natijasida mis (II)  nitrat, 
a z o t  (IV )  oksid  va  suv  h osil  b o 'lis h in i  hisobga  olib,  reaksiya 
te n g la m a sin i tu z in g  va tenglang.
tajriba. 
K aliy p e rm a n g a n a tn in g  o ksidlovchilik xossalari.
U c h ta  p ro b irk aga kaliy p e rm a n g a n a t eritm asid an   3—4  to m c h i 
soling.  B irin c h i  p ro b irk a g a   2— 3  to m c h i  2  n.  sulfat  k islo ta d a n , 
ik k in c h isig a   s h u n c h a   m iq d o rd a   suv  v a  u c h in c h i  p ro b irk a g a   sh u  
m iq d o rd a natriy ishqoridan qo'sh in g .  U ch ala probirkaga natriy sulfit 
k ristallarid an  
1 — 2
 d o n a d a n  k ichik  q o sh iq  yo rd am id a soling va tu z  
e r ig u n c h a   a ra la s h tir in g .  P r o b ir k a la r d a g i  e r itm a la r   r a n g in in g  
o 'z g a ris h in i  k u z a tin g   va  reaksiya  te n g la m a s in i  y arim   rea k siy ala r 
usulida teng lashtiring .
1.  K M n 0
4
  +   N a
2
S 0
3
  +  H
2
S 0
4
  ->  M n S 0
4
 +   N a
2
S 0
4
  +   H 20
2.  K M n 0
4
  +   N a
2
S 0
3
  + H 20  ->  M n 0
2
  +   N a
2
S 0
4
  +   K O H
3.  K M n 0
4
  +   N a
2
S 0
3
  + N a O H   -►  K
2
M n 0
4
 +   N a
2
M n 0
4
 +
+   N a
2
S 0
4
  +   H 20
^ 4- tajriba. 
N itrit kisltota tuzlarining oksidlovchi va qaytaruvchilik 
xossalari.
a )  n a triy   n itritn in g   o k sid lo v c h ilik   xossalari.
P ro b irk a g a   5—6  to m c h i  kaliy  y o d id ,  4 —5  to m c h i  2  n.  sulfat 
k islo ta d a n   va  0,5  m l  b e n zo l  q u y ib   a ra la sh tirin g .  H osil  b o 'lg a n  
a r a la s h m a g a   n a tr iy   n itr it  e r i t m a s id a n   2 —4  to m c h i  q o 's h ib  
c h a y q atin g .  B en zo l  q av atid a e rk in   y o d   ajralib chiqishin i  k uzating . 
R eak siy a te n g la m a sin i yozing;
151

b)  n a triy   n itritn ig   q a y ta ru v ch ilik   xossasi.
P ro b irk a g a   3—5 to m c h i kaliy p e rm a n g a n a t e ritm a sid a n   solib, 
ustiga  1—2 to m c h i 2 n. sulfat kislotadan q o 'shib chayqating.  S o'n g ra 
e ritm a   ustiga  ran g siz la n g u n c h a   n a triy   n itrit  e ritm a s id a n   quying. 
R eak siya te n g la m a sin i  yozing.
i /   5 -  ta jr ib a .  Ish q o riy   m u h itd a   y o d n in g   d isp ro p o rsiy a la n is h  
reaksiyasi.
Probirk aga  1—2 d o n a yod k ristallidan solib, ustiga 3—5 to m c h i
2  
n.  n a triy   g id ro k sid   e ritm a s id a n   q u y in g   va  p ro b irk a n i  isiting. 
E r itm a n in g   ran g i  q a n d a y   o 'z g a r a d i.  O k s id la n is h -q a y ta r ilis h  
reak siy asin i  y o zing va tenglang:
1,  +  N a O H   ->  N a l  +   N a I 0
3
  +   H 20
S o v itilg an   e ritm a g a   to m c h ila tib   su y u ltirilg an   sulfat  k islo ta d a n  
q o 's h in g .  E ritm a   rangi  o 'z g a ris h ig a   e ’tib o r  b e rin g   va  reaksiy ani 
ten g lan g .
N a l  +   N a I 0
3
  +   H
2
S 0
4
  ^   I
2
  +   N a jS O ,  +   H 20
6
- ta jrib a .  Ichki m o lek u ly ar o k sid lan ish -q ay tarilish   reaksiyasi.
Q u ru q   p ro b irk a g a   1—2  m ik ro s h p a te ld a   a m m o n iy   d ix ro m a t 
tu z id a n   so lib ,  sh tativ g a  qiya  qilib   m ah k a m la n g .  R eaksiya  b o s h - 
la n g u n c h a   tu z   so ling an   p ro b irk a n i  o stid a n   q izd irin g   va  reaksiya 
b o s h la n is h i  b ila n   q iz d iris h n i  t o 'x ta tin g .  K u z a tilg a n   h o d is a n i 
izoh lab ,  hosil b o 'lg an   m o d d an in g  rangiga e ’tib o r bering. A m m o n iy  
d ix ro m a t  p a rc h a la n g a n d a   x ro m   ( I I I )   oksid,  a z o t  va  suv  hosil 
b o 'lis h in i  hiso b g a olib reaksiya te n g la m a sin i yozing.
M a s h q l a r
1. 
Oksidlovchi  va  qaytaruvchi  m oddalar  deb  qanday  moddalarga 
aytiladi?
-j  2.  Quyidagi  keltirilgan jarayonlam ing qaysi biri oksidlanish va qaysi 
biri  qaytarilish  ekanligini  ko'rsating.
S ^ S O f  
S ^ -> S 2- 
S n ^ » S n 4+,  К Д > К +,  Вг
2
^ 2 В Г
2 Н +\
и
2,  H
2
% . 2 H "  
V 2+  %■  V O
3
,  С Г   ->  C IO
3

I O J % l 2, 
M n O ^ M n O f

3.  Quyidagi  reaksiyalarning  qaysi  biri  oksidlanish-qaytarilish  reak- 
ga kiradi? 
.  ^
h  
0   o i A ° b (   -I
a)  H ,  +  Br  =  2  H B r
siyalariga kiradi?
^  
'  
oni~
2  ■
  ~ . 2  =   2  H E .  ^
^ ь )
 
=   S iri' 
+ * ц с № 1'яа1 ‘0  
^  
d)  lf t?
4
N o t =   N,(5*+ 
2
  H ,
0
k ’« ^ ‘
ctMoh.
e)  2  K2C r 0 4  +  H 2S 0 4 =   K2C r20 7  +  K 2S 0 4 +
0   H ,B O b+   4  H F   =   H [B F 4]  +   3  H 20  
'   ^  
g)  Fe  +  S  =   FeS
“"4.  Quyidagi  reaksiyalarni  tenglang.  S o 'n g ra  ulam ing  oksidlanish- 
qaytarilish  reaksiyalarining  qaysi  turiga  (m olekulalararo,  ichki  m o le­
kulyar,  disproporsiyalanish)  kirishini  ko'rsating.
a)  K M n 0 4  +   K O H   ->  K2MnO„  +   0 2  +  H 20
b)  H 2S 0 3  +  H 2S

+  H 20
d)  N H 4N 0 2 - > N 2  +  H 20
e)  P  +  K O H   +   H 20  
P H 3  +  K H 2P 0 2 
0   H 20 2  ->  H 20   +  0 2
g)  KMnO„  +  M n S 0 4  +  H 20   -►  M n 0 2  +   K 2S 0 4  +  H 2S 0 4 
*^5.  E ritm a  m uhitini  hisobga  olgan  h olda  oksidlanish  va  qaytarilish 
jarayonlari  u ch u n   yarim   reaksiyalarni  yozing:
a)  kislotali  m u h itd a 
b)  neytral  m uh itd a 
d)  ishqoriy  m uhitda 
N 0 3
“  ->  N 0
2
 
N 0
2
  -►  N 0 3

С Ю ^   ->  Cr O j -
М ПО
4
  ->  M n 2+ 
М ПО
4
  ->   M n 0
2
 
Al  ->  A 1 0
2 
N 0 3
"  ->  N H
3
 
S 0 3
2"   ->   S O 2" 
Г   ->  I 0 3
"
l
6. 
Quyidagi  reaksiyalarni  tugallab  tenglang  va  m olekulyar  holda 
yozing:
a)
  С 2О Г  + 1
2
  - > C 0
2
  + ...
b) 
B i 0 3
“ 

C r 3+ 

H + 
- »  
B i3+ 

C r
2
0 2~ 
+
d) 
S eO 2- 
+ 1-   + 
H 20  
- »  
Se° 
+
e) 
I 0 J  + S 0
2
+ H 20
0   М п 0 ;  + Г + Н
2
0 - >
g) 
H P 0 2" + H g
2
+ + H
2
0 - > H g  + ...
h)  P + I 0
3
“ + 0 H ~ - >
153

i)  P C l
3
 + C 1 0 J + H
2
0 - > .  
j)  AsO]~ + I
2
  + H 20   ->  A s O f - t- ... 
k)  Bi + Br
2
+ O H _ ->  B iO ^ +
1)  Sb3+ + Z n  + H +  ->  S b H
3
 +
' J l .  79  g  kaliy  permanganat  natriy  oksalati  bilan  N a
2
C
2
0
4
  kislotali 
sharoitda reaksiyaga kirishganda necha litr uglerodi  (IV) oksid hosil bo'ladi? 
( /=   27°C,  p =   100  kPa.  J a v o b :   6 2 ,3 /).
i- 
8
.  Konsentrasiyasi  0,1  mol/1  bo'lgan  2  /  vodorod  sulfid  eritmasini 
suyultirilgan sulfat kislota ishtirokida oksidlash uchun bir litrida  14 g kaliy 
dixromat  erigan  eritmadan  qancha  hajm  olish  kerak?  ( J a v o b :   1,4  /).
c,  9.  2 g  magniy 0,164 g vodorodni,  17,7  g  kumushni  va  10,5  g  misni 
ulam ing birikmalaridan  siqib chiqaradi.  Shu  m etallaming  ekvivalentini 
toping.
10.  20  ml  0,05  n  temir (II)  sulfatni  titrlash  uchun  H
2
S 0
4
  ishtirokida
0,02 n kaliy  perm anganat  eritm asidan qancha kerak?  ( J a v o b :   50 ml).
o  
11.  Quyidagi  reaksiyalarga  asoslanib  qo'rg'oshin  (IV)  oksidning 
ekvivalentini  hisoblang.
a)  4  HCI  +  P b 0
2
  ->  Cl
2
  +  PbC l
2
  +  2  H 20
b)  C  +  P b 0
2
 ->  C 0
2
 +  Pb.
<>12.  Quyidagi  reaksiyani  tugallab  oksidlovchi  va  qaytaruvchining 
ekvivalentini  toping.
FeSO,  +  KM nO,  +  H,SO.



4
L,  13.  Ishqoriy sharoitda 5 ml 
2
 m kaliy nitratdagi  N 0
3
  ionini amiakka- 
cha qaytarish  uchun  qancha alyuminiy kerak bo'ladi?  ( J a v o b :   0,72 g).
U  14.  200  ml  0,25  n.  kaliy  dixromatni  kislotali  sharoitda  qaytarish 
uchun  qancha  tem ir  (II)  sulfatidan  kerak?  ( J a v o b :   7,6  g).
15. 
Quyida keltirilgan  reaksiva tenglamalarini  elektron 
Ь я 1 я п я  
voki 
yarim  reaksiyalar  usuli  bilan  tenglang:
if ai  +
4
kcTo«  ^ h 2s o 4 -Л ксТ +Iftf2 (S04)3 -hjh2o
2
.^ c f'-ttH N b 3 ->  Cl2 +iNO 
4
Чн'0
3 ^ K N 0
3
  4fOFe  ->5Fe
2
0
3
 + Д  + ^ 0  (
4^A&1
3 +
4
н с ю з 
->
3
HjAsb, 
+ИнсГ
'
5^A3P0  + 'C  ->  CO  +  A 10  -fc?P
^  
,4
  4 


h *
  л 
-t
6
.  h
2
s o
3
 +  I  +  H 20   ->  H
2
S 0
4
  t? H I
154

V
  C 
4(,
 
-/
7.  S  -Ц Cl,  ^ H , 0  ->  H ,S 0
4
 -t{HCl 
8
j L  iilHN O  HfeHIOj 0 NO  +J?H20  
93 Co  -^HNfOj -^C o(N O
^ ) 2
  +2ЙЬ  +^Н20  
-10!/Zn  HTHNO, -> 
Й Ь
3
  + 4Z n(N 0
3) 2
  +?H20  
‘ 11. As  -HHNO, -»  H,AsO, -fcflNO,  +  H ,0  
^ 125zn  H^KMn0
4
 -tfH
2
S 0
4
 -^ w fn S 0
4
 + fZ n S 0 4+  K
2
S 0
4
 -$ H 20  
1X?A1  +  K Д о ,  +?H
2
S 0
4
  -> d
2
(S 0 4), +  A1
2
(S 0 4),+
#J 

+ k
2
s o
4
4 ^ 2o
-14.jK C 104 H?Sb  -fiH
2
S 0
4
 -* S 6
2
(S 0 4), +}KC1  +  H20
C  15ДСГС1, + j$r
2  -ffocOH  -£ K
2
d r b
4
  - ^ К В г +£KC1  $ H 20
c  16.  CaO Cl
2
  +  NaBr +  H20   ->  CaCl
2
  +  Br
2
  +  NaOH
c  17. N a2S  +  N a
2
Cr
2
0
7
 +  H
2
S 0
4
 ->  Cr
2
(S 0 4), +  N a
2
S 0
4
 +  H 20
c ( 5 ) M n S   +  HNO  ->  M n (N 0
3) 2
  +  S  +  NO  +  H 20  
(suyul)
t  ( l J W s   +  H N O ,  ->  M nSO.  +  NO  +  H ,0


2
c0 / M n S O
4
  +  P b 0
2
 +   H N 0
3
  ->  H M n 0 4+  P b S 0
4
 +
+  P b(N O
, ) 2
  +  H 20  
/ 2 p M n ( N 0
3) 2
  +  Pb
3
0
4
  +  H N O
3
  ->  H M n 0
4
  +  Pb(N O
, ) 2
  +
+  H 20
^  (22) N a
2
S 0 3+  K
2
Cr
2
0
7
 +  H
2
S 0
4
 ->  N a
2
S 0
4
 +  Cr
2
(S 0
4) 3
 +
+ K
2
S 0
4
+ H 20
3

N aA s02+  12+  N a
2
C O ,+   H 20  -»  N aH
2
A s04+ N aI 

C 0 2|  
SnC I,+N a,W O . +  HCI  -> W ,Os  +  SnCL  +  NaCl  +  H ,0
2  
2  
4  

5  
4  
2
SnCL +  HN O.+H C1  ->  SnCL  +  NO  +  H ,0
2  
3  

2
SnCl
2
 +  N a 0 H + B i( N 0
3) 3
 ->  Bi  +  N a
2
S n 0 3+  NaCl  +
+  N aN O ,  +  H 20  
27)  M n S 0
4
  +  КСЮ
3
+ К О Н ->   K
2
M n 0 4+KCl  +  H
2
0 +
+ K
2
S 0
4
N a C r0
2
  +  P b 0
2
 +  NaO H   ->  N a
2
C r 0
4
  +  N a
2
P b 0
2
  +  H 20
155

^9T)A sH
3
 +  K M n 0
4
 +  H
2
S 0
4
 
H
3
As0
4
  +  M n S 0
4
 +
^
 
+  K ,S 0
4
 +  H ,0

4  
2
N a
2
S 0
3
  +  Cl,  +  NaO H  ->  N a
2
S 0
4
  +  NaCl  +  H ,0  
^ f j )  N a I 0
3
  +  S 0
2
  +  H20   ->  I
2
  +  N a
2
S 0
4
 +  H
2
S 0
4 
t J tg A s
2
0
3
 +  H N 0
3
  +  H 20   ->  H
3
A s0
4
  +  NO 
д а к ю .   +  N a,SO ,  +  H ,S 0
4
 ->  I,  +  N a ,S 0
4
  +  K ,S 0
4
  +  H ,0
N




2
4
2
 
2
4
 
2
4
 
2
LfW K M n 0
4
  +  C a (N 0
2) 2
  +  H
2
S 0
4
 -> Ca  ( N 0 3),  +  M n S 0
4
 +
+  K
2
S 0
4
  +  H 20  
4

Download 48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling