Farmatsevtika in st it u t I talabalari uchu n 0 ‘quv adabiyoti
Download 48 Kb. Pdf ko'rish
|
§
As 2 0 3 + I 2 + KOH -► KI + K 3 A s0 4 + H ,0 AsH 3 + A g N 0 3 + H 20 -> Ag + H 3 A s0 4 + H N 0 3 NiS + H 2 0 2 + H 2 S 0 4 -* S + N iS 0 4 + H 20 M n S 0 4 + N a B i0 3 + H N 0 3 -> H M n 0 4 + Bi ( N 0 3) 3 + + N a 2 S 0 4 + N a N 0 3 + H 20 AuCL + Si + H 20 -> Au + H 2 S i0 3 + HCI ^ P H 3 + K M n 0 4 + H 2 S 0 4 -> H 3 P 0 4 + M n S 0 4 + K 2 S 0 4 + H 20 41. Bi 2 S. + H N 0 3 -> B i(N 0 3) 3 + NO + S + H20 J d 2 ) FeS + H N 0 3 -> F e (N 0 3) 3 + Fe 2 (S 0 4) 3 + NO + H 20 43. As 2 S 3 + H N 0 3 + H 20 -> H 3 A s0 4 + H 2 S 0 4 + NO -4 4 . FeS + H N 0 3 -> F e ( N 0 3) 2 + S + N 0 2 + H 20 645. Ғ е(С Ю 2) 2 + K 2 C 0 3 + 0 2 -> Fe 2 0 3 + К. 2 СЮ 4 + C 0 2 < ^ A s 2 S 3 + H C 10 3 + H 20 -> H 3 A s0 4 + H 2 S 0 4 + HCI t 47. C u2S + H N 0 3 -> C u ( N 0 3) 2 + H 2 S 0 4 + NO + H 20 ATOM T U Z IL IS H I VA DAVRIY Q O N U N A tom — m u s b a t z a r y a d li y a d r o va un in g a tro fid a h a r a katlanuvchi, m anfiy za rya d li elektronlardan iborat elektroneytral zarrachadir. U zo q vaqt fanda a to m — m oddalar tarkibiga kiruvchi eng kichik b o 'lin m a s z a rra d e g a n g ‘o y a h u k m ro n lik qildi. L ekin X IX asrn in g oxiri va XX a s m in g b o sh la rid a k ato d va ren tg en n u rla ri, fotoeffekt va radioaktivlik h o d isa la rin in g k a sh f qilinishi a to m tuzilish in in g 156 m u ra k k a b lig in i k o ‘rsatd i. H ozirgi k u n d a a to m tark ib ig a k iru v ch i 10 d a n o r tiq e le m e n ta r z a r r a c h a la r m a ’lu m . M o d d a la m in g k im y o v iy x o ssa la rin i ifo d a la sh u c h u n e le m e n ta r z a r r a c h a la r e le k tro n , p ro to n va n e y tro n h aq id a g i tu s h u n c h a y etarlidir. Elektron — atomning eng yengil zarrach asi bo'lib, uning shartli z a r y a d i — Iga, m assasi esa 9 ,1 • 10 ~28 g, y a ’ni vodorod atom i m assasining 1 /1 8 3 6 qismiga teng. E le k tro n ju d a yengil b o ig a n lig i u c h u n a to m m assasini h iso b la n g a n d a u n in g m assasi e ’tib o rg a o lin m ay d i. Proton — nisbiy m assasi 1, shartli za rya d i + 1 bo ‘lgan zarracha. Neytron — zaryadsiz zarracha bo lib, massasi proton massasiga teng. A to m n in g o 'lc h a m i n ih o y a td a k ich ik b o 'lib , 10 - 8 sm a tro fid a , yadroniki esa 10 “ 13 sm ga yaqin bo'ladi. Y a ’ni, yadro atom ga nisbatan 100 000 m a rta kichikdir. 1911 -yili ingliz fizigi R ezerford a to m n in g y a d ro m o d e lin i ta k lif qildi. Bu m o d elg a m uvofiq a to m n in g b u tu n m assasi m u sb a t z a ry a d la n g a n y a d ro d a m u jassam lash gan b o 'lib , u n in g a tro fid a e le k tro n la r h a ra k a tla n a d i. P ro to n va n e y tro n la r b ir jo y d a , y a ’ni y ad ro d a jo y la sh g a n b o 'la d i. U la m i y a d ro k u c h la ri u sh la b tu ra d i. E le k tro n la r y a d ro a tro fid a p o g 'o n a va p o g 'o n a c h a la r b o 'y la b taq sim langan b o 'la d i. Nomi Belgisi Massasi Zaryadi nisbiy gram m shartli kulon Elektron e 0 9,1 ■ 10-,B - 1 1 , 6 - i o - 14 Proton P 1 1,67 • 10— 24 + 1 1,6- i o - '4 Neytron On 1 1,67- IO-2-1 0 0 E le m e n tn in g davriy jadvaldagi ta rtib n o m eri shu elem en t a to m y a d ro sin in g m u sb a t za ry a d i q iy m a tig a , y a ’ni ato m d a g i p r o to n la r va e le k tro n la r so n ig a te n g b o 'la d i. A to m yadrosidagi n e y tro n la r so n in i (N ) a n iq la sh u c h u n a to m m assa sid a n (A) u n in g ta rtib n o m e rin i (Z ) ayirish kerak: N = A — Z. M asalan , Al e le m e n tin in g ta rtib n o m e ri 13, a to m m assasi 27. D e m a k , Al a to m y a d ro sin in g z a ry a d i + 1 3 , y a’ni y a d ro d a 13 ta p r o to n b o 'lib , u la r z a ry a d la ri y ig 'in d is i + 1 3 te n g . A to m e le k tro n e y tra l b o 'lis h i u c h u n 13 ta m a n fiy zaryad b o 'lish i za ru r. 157 Bu z a ry a d n i 13 ta e le k tro n h o sil qilad i. Y a d ro d a g i n e y tro n la r so n in i to p is h u c h u n a to m m a ssa sid a n ta r tib n o m e rin i ayiram iz: N = 2 7 — 1 3 = 1 4 t a n e y tr o n . 2зА 1(13р,140п ). E le k tr o n n in g ato m d a g i h o la ti t o ‘r tta k v a n t s o n la r y o rd a m id a ifo d a lan a d i. B osh k v a n t so n ( n) a to m d a g i e le k tro n n in g en erg iy asin i va elek tro n b u lu tin in g o 'lc h a m in i ifodalaydi. B osh kv an t so n q iy m ati o sh ib b o rish i b ila n e le k tro n n in g en erg iy asi v a e le k tro n b u lu tin in g o 'lc h a m i o rtib b o ra d i. n- q iy m a ti e le k tro n jo y la sh g a n s ta s io n a r p o g 'o n a n o m e rig a te n g b o 'la d i. B o sh k v a n t so n in in g q iy m a tla ri 1 d a n oo g a c h a b o 'lg a n b u tu n so n la r b o 'lis h i m u m k in . A m a ld a n = 1, 2, 3, 4 , 5, 6 , 7 b o 'lis h i m u m k in . l - p o g 'o n a d a tu rg a n e le k tro n la r u c h u n n = 1 , 2 -p o g ‘o n a d a tu rg a n e le k tro n la r u c h u n n = 2 va h o k a z o . O rb ita l k v a n t so n (/) e le k tro n b u lu tin ig sh a k lin i va h a r b ir p o g 'o n a c h a d a g i e le k tro n la m ig en erg iy asin i ifodalaydi. 0 d a n n — 1 g a c h a b o 'lg a n so n q iy m a tla rin i oladi. n = 1 b o 'lsa , / = 0 , n = 2 b o 'lsa , / = 1 , n = 3 b o 'ls a , 1 = 2 b o 'la d i. O d a td a , o rb ita l k v a n t so n q iy m a tla ri lo tin h a rfla ri b ila n ifo d a lan a d i. / q iy m a tla ri 0 , 1 , 2 , 3 h a rfla r ifodasi s, p , d, f P o g 'o n a n o m eri p o g'o n adag i p o g 'o n a c h ala r soniga ten g b o 'lad i. l - p o g 'o n a b itta s p o g 'o n a c h a d a n , 2 - p o g 'o n a 2 ta s va p p o g 'o n a - c h a la rd a n , 3- p o g 'o n a 3 ta s, p va d p o g 'o n a c h a la rd a n , 4 - p o g 'o n a 4 ta s, p , d v a f p o g 'o n a c h a la rd a n tashkil to p g an . H o z irc h a sh u 4 ta p o g 'o n a c h a y o rd a m id a m av ju d 109 ta e le m e n tla r a to m la rid a g i e ie k tro n ia m in g h o la tin i ito d a la sh m u m k in . / = 0 b o 'lsa , e le k tro n b u lu t shakli sh a rsim o n b o 'lib , s- e le k tro n b u lu ti d eyiladi. / = 1 b o 'ls a , e le k tro n b u lu t shakli g a n te ls im o n b o 'lib , p- e le k tro n b u lu ti deyiladi. / = 2 b o 'lsa e lek tro n b u lu t shakli o 'z a r o k esish g an g a n te ls im o n b o 'lib , d- e le k tro n b u lu ti d ey ilad i. M a g n it k v a n t s o n i ( m ) e l e k t r o n b u l u t l a r i n i n g f a z o d a yo'n alishin i (bir-biriga nisbatan joylashuvi) belgilaydi. M ag n it kvant so n — 1 d a n + 1 g a c h a b o 'lg a n b a rc h a s o n q iy m a tla rin i o lad i. M a sa la n , 1 = 2 (d ) b o 'ls a , m l nin g q iy m a tla ri —2, — 1,0, + 1 , + 2 b o 'lish i m u m k in . Q iy m atla rn in g soni 2 / + 1 = 2 2 + 1 = 5 t a 158 b o 'la d i. M a g n it k v a n t so n in in g h a r b ir q iy m atig a b itta d a n o rb ital t o ‘g ‘ri keladi. Y ad ro a tro fid a e le k tro n n in g b o ‘lishi ehtim o lligi eng k o ‘p b o 'lg a n faz o o rb ita l d ey ilad i. S x e m atik rav ish d a o rb ita l y a c h ey k a lar y o rd a m id a ifo d alan ad i. P og ‘ona va pog‘onachalarda kvant sonlam ing qiymatlari va ularda joylashishi mumkin boMgan elektronlarning soni Bosh kvant son, n Orbital kvant son, 1 Orbitallar soni Elektron lar soni Magnit kvant soni CO u eo T J ■ ra ao CO if o d a si q iy m a ti if o d a si q iy m a ti c o "ьо o Q . c o 'ьо o a cd c p "ap 'Бо O eo & ТЭ p o g ‘o na c u m u m iy K 1 s 0 0 1 I 2 2 L 2 s 0 0 1 2 p 1 - 1 , 0, +1 3 4 6 8 M 3 s p 0 1 + o T 1 3 2 6 d 2 - 2 , - 1 , 0, + 1, +2 5 9 10 18 N 4 s 0 0 1 2 P 1 - 1 , 0, +1 3 6 d 2 - 2 , - 1 , 0, + 1, +2 5 10 f 3 - 3 , - 2 , 1,0, +1, +2 +3 7 16 14 32 s- e le k tro n b u lu ti fazo v iy k o o rd in a ta la r tiz im id a faq a t b itta h o la td a b o ‘ladi (m = 0 ), p —e le k tro n b u lu tin in g shakli g an telsim on b o ‘lganligi u c h u n u fazoviy k o o rd in a ta la r tiz im id a u c h h o la td a jo y lashishi m u m k in . Y a ’ni, x o ‘qi (p x), y o ‘qi (py) yoki z o ‘qi (p7) 159 b o 'y la b jo y la s h is h i m u m k in . d e le k tr o n b u l u ti e sa faz o v iy k o o rd in a ta la rd a 5 ta h o la td a d ^ , 2 , d x i dyz> d x y j jo y la sh ish i m u m k in . E le k tr o n b u lu tin in g h a r b ir h o la tig a m a g n it k v a n t s o n n in g b itta q iy m a ti m o s keladi. z 60- rasm. s, p, d elektron bulutlarining shakli va fazoviy koordinatalar tizimida joylashuvi. S p in k v an t soni (ms) e le k tro n n in g o 'z o 'q i a tro fid a h a ra k a tin i belgilaydi. E le k tro n o 'z o 'q i atro fid a ikki y o 'n a lish d a , soat strelkasi b o 'y la b y oki u n g a qarsh i y o 'n a lis h d a ay lan ish i m u m k in . S h u n in g 160 u c h u n sp in k v an t soni — 1 / 2 yoki + 1 / 2 q iy m a tla m i oladi. S p in la ri q a ra m a - q a rs h i y o 'n a lis h d a ( f j , ) b o 'lg a n e le k tro n la r ju ftla sh g a n e le k tro n la r deyiladi. A to m o rb ita lla rid a e le k tro n n in g taq sim la n ish i Pauli prinsiri Xund va Klechkovskiy qoidalari y o rd a m id a an iq lan ad i. P au li prinsiri: a to m d a to 'r t ta l a k v a n t so n lari b ir xil b o 'lg a n ik kita e le k tro n b o 'lis h i m u m k in em as. H a r b ir a to m o rbital (A O ) b o sh , o rb ita l va m ag n it kvant s o n la rn in g m a ’lu m q iy m a tla ri b ila n b e lg ila n a d i. D e m a k , h a r b ir o rb ita ld a sp in kv ant soni h a r xil b o 'lg a n ikkita e le k tro n b o 'lish i m u m k in . A O sx e m a tik ravish da y a c h e y k a k o 'rin is h id a , q a ra m a - q arsh i spinli e le k tro n la r esa s tre lk a la r k o 'rin is h id a ta sv irla n ad i t . P o g 'o n a c h a d a g i A O lar soni 2 / + 1 b o 'lg a n lig id a n un d ag i e le k tro n la r soni 2 ( 2 / + 1 ) b o 'lish i keldib chiqadi. s p o g 'o n a c h a d a ( / = 0 ) k o 'p i b ila n 2 ta p p o g 'o n a c h a d a (/ = 1 ) k o 'p i b ila n 6 ta , d p o g 'o n a c h a d a (1 = 2 ) 10 ta va / ‘p o g 'o n a c h a d a ( / = 3 ) k o 'p i b ila n 14 ta e le k tro n b o 'la d i. P o g 'o n a d a g i A O lar soni n2, p o g 'o n a d a k o 'p i b ila n b o 'lish i m u m k in b o 'lg an elek tro n lar soni esa N = 2n 2 form ulalar yordam ida a n iq la n a d i. Klechkovskiyning 1- qoidasi: a to m y a d ro zaryadlari ortib borishi bilan e le k tro n la r d a stla b b o sh va o rb ita l kvant so n la r y ig 'in disi k ich ik b o 'lg a n o rb ita lla rg a jo y la sh a d i. M a sa la n , kaliy a to m id a 19 — e l e k t r o n j o y l a s h i s h i u c h u n 4 s ( / i + 1 = 4 + 0 = 4 ) v a 3d ( n + 1 = 3 + 2 = 5 ) o rb ita lla r m avjud. E le k tro n n + l y ig 'in d isi kichik b o 'lg a n 4s o rb ita lg a jo y la sh a d i I s 2 2s 2 2 p 6 3s 2 3p 6 4 s \ K lech ko vsk iyn in g 2 - qoidasi: n + l y ig 'in d is i te n g b o 'ls a , elektron dastlab bosh kvant soni kichik b o 'lg a n orbitalga joylashadi. M asalan, sk and iy Sc a to m id a 21 — e le k tro n 3d(n + 1 = 3 + 2 = 5) yoki 4 p (л + 1 = 4 + 1 = 5) o rb ita lla rd a n birig a jo y la sh ish i kerak. n + l y ig 'in d ila r te n g . D e m a k , e le k tro n b o sh kv an t so n i kichik b o 'lg an 3 d o rb italg a joy lash ad i. Sc d a n keyingi 9 ta e le m e n td a ham sh u q o id ag a b in o a n 3 d p o g 'o n a c h a e le k tro n la rg a t o ‘lib b o rad i. Xund qoidasi. B itta p o g 'o n a c h a ichidagi orbitallarga elek tro n lar jo y la sh g a n d a d a stla b b o 's h o rb ita lla rg a , sp in la ri b ir xil y o 'n a lg a n ho ld a b ittad a n joylashadi. M asalan, p -p o g 'o n a c h a d a u c h ta elektron b o 'ls a , u la r q u y id a g ic h a jo y lash ish i m u m k in : 161 T t t yoki 1 1 1 E le k tro n la m i o r b ita lla rd a b o s h q a c h a ta q s im la sh n o to ‘g ‘ri h iso b la n a d i, m asalan : t 1 T yoki T 1 Y adro z a ry a d i o rtib b o rish i b ila n n a v b a td a g i e le k tro n n in g qaysi p o g 'o n a c h a g a jo y la sh ish ig a q a ra b e le m e n tla r s — p — d oilalarga b o ‘lin ad i. T a sh q i s — p o g 'o n a c h a s i e le k tro n la rg a to 'lib b o rad ig an e le m e n tla r s- e le m e n tla r d eyiladi. U la rg a 1 va 2 asosiy g u ru h c h a e le m e n tla ri h a m d a v o d o ro d va geliy k ira d i. s- e le m e n t- la m in g tash q i p o g 'o n a s id a 1 yoki 2 e le k tro n , ta s h q id a n oldin gi p og ‘on asid a esa 2 ta yoki 8 ta e le k tro n b o 'lish i m u m k in . T a s h q i p - p o g 'o n a c h a s i e le k t r o n l a r g a t o 'l i b b o r a d i g a n e le m e n tla r p - e le m e n tla r deyilad i. p -e le m e n tla rg a 3, 4, 5, 6 , 7 va 8 - asosiy g u ru h c h a elem entlari kiradi. U la m in g tash q i pog‘onasid a 3 ta d a n 8 ta g a c h a e le k tro n , ta s h q id a n o ld in g i p o g 'o n a s id a esa 2 ta , 8 ta yoki 18 ta e le k tro n b o 'lis h i m u m k in . s va p — e le m e n tla m in g tash q i p o g ‘o n a sid a g i e le k tro n la r soni g uru h n o m e rig a te n g b o ‘ladi. T ashq i p o g ‘o n a elek tro n larig in a k im y o v iy b o g ‘ h o sil b o 'lis h id a q a tn a s h a d i, y a ’ni u la r v a le n t e le k tro n la r b o ‘ladi. T a s h q i p o g 'o n a d a n o l d in g i p o g 'o n a d a j o y l a s h g a n d- p o g ‘o n a c h a s i e le k tr o n la r g a t o ‘lib b o r a d ig a n e le m e n t l a r d - e ie m e n iia r a e y iia a i. d - e lem en tlarg a b a rc h a yon g u ru h c h a d a jo y lash g an e le m e n tla r k irad i. K o 'p c h ilik d - e le m e n tla m in g ta s h q i p o g 'o n a s id a 2 ta , b a ’zilarin ik id a 1 ta e le k tro n b o 'lib , ta s h q id a n old in g i p o g 'o n a s id a 9 ta d a n 18 ta g a c h a e le k tro n b o 'la d i. d - e le m e n tla m in g ta sh q i s va ta s h q i p o g 'o n a d a n o ld in g i d - p o g 'o n a c h a e le k tro n la ri v a le n t e le k tro n la r b o 'lib k im y ov iy b o g ' hosil b o 'lis h id a q a tn a s h a d i. T a s h q a rid a n 3- p o g 'o n a d a g i f- p o g 'o n a c h a s i e le k tro n la rg a t o 'li b b o ra d ig a n e le m e n tla r f- e le m e n tla r d e y ila d i. U la rg a latanoidlar va a ktin o idla r kiradi. 162 E le m e n t a to m in in g e le k tro n fo rm u la sin i yozish u c h u n u n in g d a v riy ja d v a ld a g i o ‘r n in i b ilish k e ra k . M a sa la n , o ltin g u g u rt a to m id a e le k tr o n la r n in g p o g ‘o n a va p o g 'o n a c h a l a r b o ‘y lab ta q s im la n is h in i h a m d a e le k tro n fo rm u la s in i y o z a m iz . O ltin - g u g u rtn in g ta r tib n o m e ri 16, d e m a k , y a d ro z a ry a d i + 1 6 , e le k tr o n la r soni 16 ta . O ltin g u g u rt 3 - d a v r e le m e n ti, d e m a k , u n d a 3 ta p o g 'o n a bor. O ltin g u g u rt VI g u ru h p - e lem en ti, d em ak , unin g ta s h q i p o g 'o n a s id a 6 ta e le k tro n bor: + 16 2 8 6 E le k tro n form ulasi: b 2 2s 2 2p 6 3 j 2 3p*. E le k tro n la rn in g a to m o rb ita lla rd a jo y lash ish sxem asi d P ti ti ti t 1 p ti ti ti ti T e m irn in g e le k tro n fo rm u la sin i yozish ta la b etilg a n b o 'lsin . T artib nom eri 26, d e m a k , 26 ta elektroni b o r 4 - d avrda joylashgan, d e m a k , 4 ta e n e rg e tik p o g 'o n a s i b o r. T e m ir d - e le m e n t, tash q i p o g 'o n a s id a 2 t a e le k tro n i b o r. T a sh q i p o g 'o n a s id a n o ld in g i p o g 'o n a d a g i e le k tr o n la r s o n in i to p is h u c h u n e le k tro n la rn in g u m u m iy so n id a n , q o lg a n b a rc h a p o g 'o n a d a g i e le k tro n la r son lari I I I I y ig 'in d isi a y irila d i: 26 — (2 + 8 + 2 ) = 14 + 26 2 8 14 2 e le k tro n fo rm u la s i: I s 2, 2 s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d6 4 s 2 b o 'la d i. 163 D . I. M e n d e le e v d a v riy q o n u n i n in g z a m o n a v iy t a ’rifi q u y id a g ic h a : k im y o v iy e le m e n tla m in g x o ssala ri, s h u n in g d e k , e le m e n tla r b irik m a la r in in g sh a k li va x o ssala ri u la r a to m la r i yad rosin ing zary ad ig a d av riy rav ish d a b o g 'liq d ir. O d diy m o d d a la r x o ssala rin in g d avriy rav ish d a ta k ro rla n is h i u la r a to m la ri k o n fig u ra tsiy a la rin in g d av riy rav ish d a ta k ro rla n is h i b ila n iz o h la n a d i. B ir g u ru h g a k iru v c h i e le m e n tla r e le k tr o n k o n fig u ra tsiy ala rin in g o ‘x sh ash lig i, u la r x o ssalarin in g o 'x s h a sh b o 'lish ig a sa b ab boM adi. M a sa la n , 2 - va 3- d a v r e le m e n tla m in g v alen t e le k tro n la ri k o n fig u ratsiy asi q u y id agich a: 3Li 2 s' Be 4 2s2 5B 2s22p‘ 6C 2s22p2 7N 2s22p3 8 ° 2s22p< 9F 2s22p5 10Ne 2s22p6 l l Na 3s' 12Mg 3s2 13AI 3s23p 14Sl 3s2 3p2 15P 3s23p3 16S 3s23p‘l 17C1 3 s2 3p5 1 8 ^ 3s23p6 D avriy ja d v a ln i e le m e n tla r va u la r b irik m a la ri xossalarin i ifodalovchi kichik q o 'lla n m a sifatida qarash m um kin. Davriy jadvalga q a ra b kim yoviy e le m e n t va u n in g b irik m a lari xossalarini o ld in d a n ay tib b erish m u m k in . H a r b ir d a v rd a ta r tib n o m e ri o rtish i b ila n a to m n in g radiu si kichrayib boradi. C h u n k i tash qi qavatda elek tro n lar sonining ortishi u la m in g y ad ro g a k u c h liro q to rtilish ig a sab ab b o 'la d i. A sosiy g u ru h e le m e n tla rid a ta rtib ra q a m i o rtish i b ila n a to m radiuslari h a m o rtib b o rad i. C h u n k i b u n d a yangi e lek tro n p o g 'o n a q o 'sh ila d i. E le m e n tla m in g o k sid lo v c h i-q a y ta ru v c h ilik xossalari u la m in g e le k tro n b irik tirish yoki b e rish q o b iliy atlari b ila n b e lg ila n a d i. M iq d o riy jih a td a n u q o b iliy at io n la n ish energiy asi va e le k tro n g a b u m oyillik en e rg iy ala ri o rq a li ifo d a la n a d i. Io n la n ish en erg iy asi d e b , q o 'z g 'a lm a g a n a to m d a n b itta e le k tro n n i to rtib o lish u c h u n z a ru r b o 'lg a n e n e rg iy a m iq d o rig a ay tilad i. Io n la n ish energiy asi q a n c h a k ich ik b o 'ls a , e le m e n t a to m i s h u n c h a k u ch li q a y ta ru v c h i b o 'la d i. Ish q o riy m e ta lla m in g io n lash ish en ergiya q iy m a tla ri ju d a Download 48 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling