Farmatsevtika in st it u t I talabalari uchu n 0 ‘quv adabiyoti


Download 48 Kb.
Pdf ko'rish
bet27/36
Sana28.11.2017
Hajmi48 Kb.
#21119
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   36

kons.
q)  H C O H   +  K M n 0 4+  H 2S 0 4-> C 0 2+...
i)  N a H C 0 34
j)  K C N + C l2+ K O H ->K C N O + ...
h)  S i+ H N 0 3+ H F -> H 2[SiF6]+ N 0 + ...
e)  A14C 3+ H 20 ^
m)  C a C ,+ H 20 ->  
n)  N a H C 0 3+ N a 0 H ->
o)  N a H C 0 3+H C l->
4.  Kremniy va germaniyning  atom  tuzilishida qanday o'xshashlik va 
farq  qiluvchi  xususiyatlar  bor?  Bu  xususiyatlar  elem entlam ing 
xossalariga  qanday ta ’sir etadi?
5.  Idishlarda  N aO H ,  N a H C 0 3,  N a2C 0 3  eritmalari  berilgan.  Bu 
eritm alam i  aniqlash  uchun  tegishli  reaksiyalar  bilan  isbotlang.
6.  Quyidagi  magniy  silisid  (M g2Si),  silisiy  vodorod  (silan),  silitsiy 
ftorid  (S iF 4),  geksaftorsilikat  k islo talarin ing   hosil  b o ‘lish 
tenglamalarini  tugallang.
a)  M g+Si->
b)  Mg2Si+H Cl->
d)  S i0 2+ F 2->
e)  SiF4+ H 2F 2->
7.  Uglerodning  oksidlovchi  va  qaytaruvchi  xossalarini  nam oyon 
qiladigan  reaksiya tenglamalarini yozing.
8.  K 2C 0 3,  K H C 0 3,  (N H 4) 2C 0 3  tu zlarn in g   gidroliz  reaksiya 
tenglamalarini molekula va ion shakllarda yozing. Qaysi tuz ko‘proq 
gidrolizlanadi?
9.  Uglerod  (IV)  oksid  eritmasidagi  muvozanat  holatining  reaksiya 
tenglamasini tuzing.  Eritmani isitganda va unga ishqor qo'shilgan 
hollarda muvozanatning qay tarafga siljishini  ko‘rsating.
276

10.  Quyidagi  birikm alarda  uglerodning  valentligi  va  oksidlanish 
darajasini aniqlang:  C H 4, C H 3O H ,  HCOH ,  C O r   Kimyoviy bog‘ 
va  gibritlanish  turlarini,  valent  burchaklarini  ko'rsating.
11.  Valent bog'lanish va molekulyar orbitallar usulida CO molekulasi 
hosil  bo'lishini  tushuntirig.
12.  Uglerod (Il)-oksidning kompleks birikmalarda ligandlik vazifasini 
bajara  olish  sababini  tu sh u n tirin g .  X rom ,  tem ir  va  nikel 
karbonillarida gibridlanish turlarini hamda molekulaning geometrik 
shakl ini  ko'rsating.
13.  Quyidagi  jarayonlam i  amalga  oshirish  reaksiya  tenglamalarini 
yozing:
Si-»M g2Si-»SiH4-» S i0 2-»Si->SiF4-»N a2S i0 3-»H 2S i0 3
14.  1300 g suvda  180 g soda (N a2C 0 3 •  10H20 )   eritilgan.  Eritmaning 
zichligi  1,16  g/sm 3.  Eritmadagi  suvsiz  tuzning  massa  ulushini, 
molyar va  normal  konsentratsiyalarini  aniqlang.
y /
  QALAY  VA QO‘RG‘OSHIN BIRIKMALARI
Qalay fizik jihatdan tipik metall. Tabiatda  qalayning 10 ta  izotopi 
aniqlangan.  Yana to'qqizta  izotopi sun’iy olingan bo'lib,  ulardan 
atom massalari: 113,  119 va  123  izotoplari texnikada qo'llaniladi.
S of  qalay,  uni  kassiterit—S n 0 2  (qalaytosh)  mineralidan 
ko'mir  bilan  qaytarib  olinadi.  Qalay  odatdagi  haroratda  havoda 
ham,  kislorodda  ham  oksidlanmaydi,  suv  bilan  reaksiyaga 
kirishmaydi.  Lekin  u  o'zining  suyuqlanish  haroratidan  (232°C) 
yuqorirqq darajada qizdirilganda  S n 0 2 gacha oksidlanadi.
Qalay  suyultirilgan  kislotalarda  juda  sekin,  konsentrlangan 
kislotalarda esa oson eriydi:
Sn+2H C l=SnC l2+ H 2T
kons.
Sn+4H 2S 0 4= S n (S 0 4)2+ 2 S 0 2T+4H20
kons.
Qalayga ta’sir ettirilgan qaynoq suyultirilgan nitrat kislota uni 
oksidlanish  darajasi 
+ 2
 gacha oksidlaydi:
3 S n + 8 H N 0 3= 3 S n (N 0 3)2+ 2 N 0 + 4 H 20
suyult.
277

Konsentrlangan  H N 0 3  esa  qalayni  ishqor  va  kislotalarda 
erimaydigan  (3-stannat kislotagacha oksidlaydi:
Sn+4H N O   = H 2S n 0 3l + 4 N 0 2T+H20  
kons.
P-stannat  kislota—oq kukun,  S n 0 2 • 7H20  tarkibiga ega. 
Qalay  konsentrlangan  ishqor eritmalarida  oson  eriydi;
S n + 2 K 0 H + 2 H 20 = K 2[S n (0H )4]+ H 2T
Qalayning vodorodli birikmasi  SnH4—qalay vodorod  (qalay- 
gidrid deb ham yuritiladi) zaharli, beqaror gaz.  U oddiy sharoitda 
qalay va vodorodga parchalanadi.
Qalay  (II)  oksid  (SnO)  to‘q-qo‘ng‘ir  rangii  kukun.  U  qalay 
(II)  gidroksidning  parchalanishidan  hosil  bo'ladi.  0 ‘z  navbatida 
Sn(OH)2  qalay  (II)  tuzlariga  suyultirilgan  ishqorlar  ta’siridan 
olinadi:  Sn(OH)2—amfoter xususiyatga  ega.
SnCl2+2K O H =Sn(O H )2i+ 2K C l
S n (0 H )2+2H C l=SnC l2+2H 20
Sn(OH)2+2K O H =K 2[Sn(OH)4]
Qalay  (II)  tuzlari  kuchli  qaytaruvchidir. 
2FeCl3+SnC l2=2FeC l2+SnCl4
Qalay  (IV)  oksid  (S n 0 2)  ham  amfoter.  Lekin  S n 0 2  ning 
kislotalilik  xususiyati  asoslik  xossasidan  kuchliroq.  S n 0 2  ning 
gidratlari stannat kislotalari deyiladi.  Ular ikki xil shakl o'zgarishiga 
ega.  Aytib  o ‘tganimizdek,  kislota  va  ishqorlarda  erimaydigan  (3- 
stannat hamda kislota va ishqorlarda eriydigan a-stannat kislota.
a-stannat  kislota  qalay  (IV)  xlorid  eritmasiga  ammoniy 
gidroksid ta’siridan oq cho'kma holida olinadi.
a-stannat  kislota  konsentrlangan  HCI  va  ishqor  eritmalar 
ta’siridan  tegishli  tuzlarini  hosil  qiladi.
H2S n 0 3+4HCl=SnCl4+ 3H 20
H2S n 0 3+ 2 N a 0 H + H 20 = N a 2[S n (0 H )6]
Na2[Sn(OH)6] ^   Na2Sn 03+3H20
278

Qalayning  ko‘pgina tuzlari  suvda  yaxshi  eriydi.  Erimaydigan 
SnS  qalay  (II)  sulfid  (qo‘ng‘ir  rang)  va  qalay  (IV)  sulfid  (SnS2) 
sariq-oltin  rangii,  bo‘yoq  tayyorlashda  ishlatiladi.
Qo‘rg‘oshin  ham  qalay  kabi  fizik  jihatdan  tipik  metall. 
Qo‘rg‘oshin birikmalarida metallik xossasi ancha kuchli. Tabiatda 
qo'rg'oshinning  4  ta  barqaror  (atom  massalari  204,  206,  207, 
208)  izotopi aniqlangan bo'lib, ulardan oxirgi  uchtasi uran, aktiniy 
va toriylarning radioaktiv yemirilishidan hosil bo'lgan.  Uning 209 
va  210  izotoplari  sun’iy  usulda  olinadi.  Qo'rg'oshin  tabiatda 
qo'rg'oshin yaltirog'i—PbS (galenit), oq qo'rg'oshin ruda—PbC 0
(serussit)  kabi  minerallar  holida  uchraydi.
Sof  qo'rg'oshin  rudalarni  qayta  ishlash  natijasida  oksidga 
aylantirilgandan so'ng ko'mir bilan  qaytarib olinadi.  Qo'rg'oshin 
oddiy sharoitda ham oksidlanadi.  Shuning uchun ham uning sirti 
PbO  qavati  bilan  qoplanib  qorayadi.
Qo'rg'oshin suyultirilgan xlorid va sulfat kislotalarida erimaydi, 
chunki  qo'rg'oshinning  sirti  qiyin  eriydigan  P bS04  yoki  PbCl
bilan  qoplanib  qoladi.  Qo'rg'oshin  nitrat  kislotada,  shuningdek 
(kislorod  ishtirokida),  sirka  kislotasida yaxshi  eriydi.  Qo'rg'oshin 
suyultirilgan  issiq  o'yuvchi  ishqorlarda  erib,  gidroksoplyumbitlar 
hosil  qiladi:
P b + 2 N a 0 H + 2 H 20 = N a 2[P b(0H )4]+ H 2
Shuningdek,  qo'rg'oshin nam joyda kislorod ishtirokida sekin- 
asta  Pb(OH)2  ni  hosil qiladi:
2 P b + 0 2+ 2H 20 = 2 P b (0 H )2
Qo'rg'oshin  kislorod  bilan  barqaror  qo'rg'oshin  (II)  oksid 
(PbO),  qo'rg'oshin  (IV)  oksid  (P b 0 2)  ni,  shuningdek,  aralash 
Pb23 va  Pb34 oksidlami hosil qiladi.
PbO—qo'rg'oshin  (II)  oksid  amfoter.  U  kislota  va  ishqor 
eritmalari ta’sirida eriydi:
P b 0 + 2 H N 0 3= P b (N 0 3)2+ H 20
P b 0 + 2 N a 0 H + H 20 = N a 2[P b(0H )4]
PbO ga mos keladigan qo'rg'oshin (II) gidroksid ham amfoter 
xususiyatga  ega.  U  eriydigan  qo'rg'oshin  (II)  tuzlariga  ishqor 
eritmasi  ta’siridan  olinadi:
279

P b (N 0 3)2+ 2 K 0 H = P b (0 H )2l + 2 K N 0 3
P b (0 H )2+ 2 H N 0 3= P b ( N 0 3)2+ 2 H 20
Pb(OH)2+2N aO H = N a2[Pb(OH)J
natriy  plyumbit.
Qo'rg'oshin  (IV)  oksid  kislotali  muhitda  kuchli  oksidlovchi 
xossasiga ega.  U aralash qo‘rg‘oshin oksidi  (Pb30 4) ga suyultirilgan 
nitrat  kislotani  qo‘shib,  qizdirish  yo‘li  bilan  hosil  qilinadi:
P b 0 2—qo'rg'oshin  (IV)  oksid  amfoter  b o ‘lsa-da,  uning 
kislotali xususiyati ancha kuchli.  Unga mos keluvchi  metaplyumbat 
(H ,P b 0 3) va ortaplyumbat (H4P b 04) kislotalari sof holda olingan 
bo'lmasa  ham,  ularning  barqaror  tuzlari  olingan.  Masalan, 
qo'rg'oshinning aralash oksidi  (Pb20 3)  metaplyumbat  kislotaning 
qo'rg'oshin  (II)  tuzidir:
Sunk  (Pb30 4)  ortoplyumbat  kislotaning  qo'rg'oshin  (II) 
tuzidir.
Qo'rg'oshinning  P b (N 0 3)2  va  Pb(CH3COO) 2  dan  boshqa 
tuzlari  suvda oz eriydi.  Qo'rg'oshin gidroksikarbonat  (P b 0H )2C 0 
bo'yoq (qo'rg'oshin belilasi) sifatida ishlatiladi.  Qo'rg'oshin atsetat 
Pb(CH2COO) 2  suvda  yaxshi  eriydigan,  shirin  mazali  modda.  Uni 
qo'rg'oshin  shakari  ham  deb  atashadi.  Qo'rg'oshin  birikmalari 
zaharlidir. Qo'rg'oshin atsetatning 0.25—5  % li eritmalari tibbiyotda 
terming  yiringli  yallig'lanishida  sirtqi  malham  sifatida  ishlatiladi.
Pb34+ 4 H N 0 = P b 0 2! + 2 P b ( N 0 3)2+ 2H 20
Pb
P b = 0
/   \   /   \
Q
A
Pb
Pb
Pb
\   /   \   /
O
o
280

Qo‘rg‘oshin birikmalarining antiseptik xossalari  Pb2+  ionining oqsil 
bilan  birikib,  qiyin  eriydigan  albuminatlar  hosil  qilishi  bilan 
tushuntiriladi.
Organizmda  qo‘rg‘oshin  miqdori  juda  oz,  IO 6  %  ni  tashkil 
qiladi. Organizmda qo‘ig‘oshin birikmalari miqdorining ortishi nerv, 
yurak-qon tomirlari tizimi  faoliyatining buzilishiga  olib keladi.
Qalayning  odam  tanasidagi  miqdori  10  gr  bo‘lib,  u  asosan 
suyak, jigar va  o ‘pka to'qimalarida  uchraydi.  Qalayning kumush 
bilan  qotishmasi  tish plombasini  tayyorlashda  ishlatiladi.
T A JRIBA LAR
Zarur asbob  va  reaktivlar:
  probirkalar,  shtativ  qisqichi  bilan, 
filtr qog'ozi,  rux  bo'lakchalari,  Sn  bo'lakchalari,  P b 0 2  (kukun); 
S i0 2  (kukun),  ko'mir  kukuni,  kons  H C l(p =l,19  g/sm 3),  kons. 
H2S 0 4(p= 1,84 g/sm 3),  kons.  H N 0 3(p = l,4 g /s m 3).  Pb34 (kukun).
Eritmalar:
  0,5  n  SnCl2;  10 
%
  NaOH;  2n  NaOH;  2n  HCI;
0,5n  SnCl4;  0,5n  Bi  (N O ,)3;  2n  Pb  ( N 0 3)2;  2n  H N 0 3;  2n  H 2S 0 4;
0,5  n N a2S;  3  % - H 20 2;  0,5n  KI;  kons.  KI;  H N 0 3 (p = l,2 g /s m 3); 
kraxmal  kleystri,  vodorod  sulfidlu  suv.
1-tajriba.
  Qalayning olinishi.
a) quruq probirkaga 5—7 tomchi qalay (II) xlorid eritmasidan 
soling.  Eritmaning  ustiga  kichikroq  rux  bo'lakchasidan  bir  dona 
tushiring.  Vaqt  o'tishi  bilan  rux  bo'lakchasining  usti  qalay  bilan 
qoplanishini  kuzating.
Reaksiya tenglamasini  yozib,  oksidlovchi  va qaytaruvchilami 
aniqlang;
b) 0,5 g  keladigan qalay (IV) oksiddan va undan  ikki  marotaba 
ko'p  ko'mir kukunidan  olib  aralashtiring.  Aralashmani  probirkaga 
solib.  probirkani shtativga qiya o'mating.  Probirkani aralashmasi bilan 
oldin kuchsiz so‘ngra kuchli alangada  12—15 daqiqa qizdiring.  Probirka 
sovigandan so'ng aralashmani qog'ozga to'kib, qalay bo'lakchalarini 
toping.  Kuzatilgan tajribaning  reaksiya tenglamasini  yozing.
2-tajriba.  Qalay bilan  kislotalarning  o'zaro ta’sirlashuvi.
Qalay  suyultirilgan  mineral  kislotalar  bilan  sust  reaksiyaga
k irish a d i.  S h u n in g   u c h u n   ta jrib a n i  k o n s e n trla n g a n   k is lo ta la r b ila n  
olib   b o rish   m a q s a d g a   m u v o liq .
281

a)  konsentrlangan  xlorid  kislotadan  (p = l,1 9   g/sm 3)  5—6 
tomchi  olib,  ustiga  bir  bo'lak  qalay  solib,  reaksiya  ketishini 
kuzating. Aralashmani kuchsiz alangada ehtiyotlik bilan qizdiring. 
Bu reaksiyada qalay musbat ikkigacha oksidlanishini hisobga olib, 
reaksiya tenglamasini yozing;
b) tajribani konsentrlangan (p= 1,84 g/sm 3) sulfat kislota bilan 
qaytaring 
(ehtiyot  bo‘ling). 
Bu  reaksiyada  sulfat  kislotadagi 
oltingugurt  + 4 gacha qaytarilishini  hisobga  olgan  holda,  reaksiya 
tenglamasini  yozing;
d) 
tajribani  konsentrlangan  (p = l,4  g/sm 3)  nitrat  kislota bilan 
takrorlang. Aralashmani qaynaguncha qizdiring. Reaksiya tenglamasini 
stannat kislota  (H 2S n 0 3)  hosil boMishini  hisobga olib tenglashtiring.
3-tajriba. 
Qalayning ishqorlaiga munosabati.
Probirkaga 8—10 tomchi  10 %  o'yuvchi natriy eritmasidan solib, 
ustiga  bir boMak  qalay soling.  Tajribani  kuzating.  Reaksiya  shiddatli 
bormasa, aralashmani qaynaguncha qizdiring. Qalayning ishqorda erishini 
va vodorod ajralib chiqishini kuzatib, reaksiya tenglamasini yozing. 
v
 4-tajriba. 
Qalay 
(II) 
gidroksid va uning amfoterligi.
Probirkaga  8—10 tomchi qalay (II) xlorid eritmasidan tomizib, 
ustiga oq cho‘kma hosil bo‘lguncha 0‘yuvchi natriyning 2n eritmasidan 
tomchilatib  qo‘shing.
Hosil boMgan cho'kmani teng ikkiga bo'lib, biriga xlorid kislota va 
ikkinchisiga ko'proq o'yuvchi natriy eritmasidan qo'shing. Ikkala holda 
ham cho'kmaning erishini kuzatib, reaksiya tenglamalarini molekulyar 
va ionli shaklda yozing.
5-tajriba.
  Qalay 
(IV) 
gidroksidning (stannat  kislota)  olinishi va 
xossalari.
Probirkaga  8—10  tomchi  qalay  (IV)  xlorid  eritmasidan  solib, 
ustiga oq cho'kma hosil bo'lguncha o'yuvchi natriyning 2n eritmasidan 
tomchilatib  qo'shing.  Hosil boMgan  cho'kmani  ikkiga boMib,  biriga 
xlorid  kislota,  ikkinchisiga  ko'proq  o'yuvchi  natriy  eritmasidan 
qo'shib, cho'kmaning erishini kuzating. Tajribada hosil bo'lgan stannat 
kislota qanday xususiyatga ega?  Reaksiya tenglamalarini  molekulyar 
va ionli shaklda yozing.
6-tajriba.
  Ikki  valentli  qalayning qaytaruvchanlik xossalari.
a) 
probirkaga  3—4  tomchi  qalay  (II)  xlorid  eritmasidan  solib, 
ustiga 2n o'yuvchi natriy eritmasidan natriy tetragidroksostannat (II)
282

hosil  bo'lguncha  ko'proq  (8—10  tomchi)  qo'shing.  Hosil  qilingan 
eritmaga  1—2 tomchi vismut  nitrat  B i(N 0 3)3 eritmasidan tomizing. 
Probirkada oq cho'kma  Bi(OH)3  hosil bo'lib,  uning tezlikda metall 
holidagi  vismutga  qaytarilib  qorayishini  kuzating.  Reaksiyani 
bosqichlari bilan yozing.
1)  SnCl7+NaOH->  N a2[Sn(OH)J+NaCl 
B i(N 0 3)3+ N a 0 H ->   B i(0 H )3l+ N a N 0 
N a2[Sn(O H )J+Bi(O H ) 3 ->Na2[Sn(OH)J+Bi
2)  N a J S n (0 H )J + B i(N 0 3)3+ N a 0 H   ->Na2[Sn(OH)6]+Bi+
3)  SnCl2+ B i(N 0 3)1+ N a 0 H   ->Na2[Sn(O H )J+Bi+...
Oksidlanish-qaytarilish  reaksiyalarini yarim  reaksiyalar usulida 
tenglashtiring.
^   7-tajriba. 
Qo'rg'oshinning xossalarini o'rganish.
Qo'rg'oshin birikmalari  zaharli  moddalardir!  Shuning uchun 
ular bilan ishlaganda, tajriba o'tkazganda juda ehtiyot bo'lish shart. 
Tajriba  tugagandan  so'ng  qo'lni  sovun  bilan  yaxshilab  yuvishni 
unutmang.
Qo'rg'oshin  (II)  gidroksidning  olinishi  va  uning  amfoterligi.
Probirkaga  5—6  tomchi  qo'rg'oshin  (II)  nitrat  eritmasidan 
solib, ustiga hushyoriik bilan oq cho'kma hosil bo'lguncha 2n NaOH 
eritmasidan tomchilatib qo'shing.  Cho'kmani ikkiga bo'lib, biriga 
suyultirilgan nitrat  kislota eritmasidan,  ikkinchisiga ko'proq NaOH 
eritmasidan  cho'kma  crib  ketguncha  qo'shing.  Qo'rg'oshin  (II) 
gidroksid  qanday  xususiyatga  ega?  Reaksiya  tenglamalarini 
molekulyar va  ionli shaklda yozing.
8-tajriba. 
Qo'rg'oshinning qiyin eruvchan tuzlarini hosil qilish.
a)  probirkaga  3—4 tomchi qo'rg'oshin (II)  nitrat eritmasidan 
solib,  ustiga  2—3  tomchi  2  n  xlorid  kislota  eritmasidan  qo'shing. 
Oq cho'kma PbCl2 hosil bo'lishini kuzating. Cho'kmaga ozroq suv 
qo'shib qizdiring. Qizdirilganda  PbCl2 ning eruvchanligini kuzatib, 
reaksiya  tenglamasini  yozing;
b)  probirkaga  3—4 tomchi  P b (N 0 3)2 eritmasidan solib,  unga
2—3 tomchi 2  n  H .S 0 4 eritmasidan qo'shing.  Oq cho'kma  PbS0
hosil  bo'lishini  kuzating.  Cho'kmaning  ustiga  suyultirilgan  nitrat
283

kislota eritmasidan qo'shib,  PbS04 ning H N 0 3 erimasligini tajribada 
ko'rib,  reaksiya tenglamalarini molekulyar va ionli shaklda yozing.
d)  probirkaga  3—4 tomchi  P b (N 0 3)2 eritmasidan solib,  unga 
shuncha  yangi  tayyorlangan  vodorod  sulfidli  suv  qo'shing.  Hosil 
bo'lgan cho'kmaning rangiga e ’tibor bering. Yangi olingan cho'kma 
PbS  ni  shisha  tayoqcha  bilan  aralashtirib,  ustiga  3  %  li  vodorod 
peroksid  eritmasidan  cho'kma rangi  o'zgarguncha qo'shing.  PbS 
ning  hosil  bo'lish  reaksiyasini  molekulyar  va  ionli  shaklda,  PbS 
ning  H22  ta’siridan  P bS04  ga  qadar  oksidlanish  reaksiyasini 
yozing;
e)  probirkaga  3—4 tomchi  P b (N 0 3)2 eritmasidan  solib,  unga 
cho'kma hosil bo'lguncha KI eritmasidan tomizing.  Cho'kmaning 
rangiga e ’tibor bering.  Cho'kma ustiga suyuqlikni ehtiyotlik bilan 
to'kib,  so'ng  cho'kma  ustiga  distillangan  suvdan  1  ml  chamasi 
quyib  aralashmani  qaynatib,  Pbl2  erishini  kuzating.  Eritmani 
chayqatmasdan  vodoprovod  jo'mragi  ostida  soviting.  Tilla  rang 
chiroyli  kristallar  P b l2  hosil  bo'lishini  kuzating.  Reaksiya 
tenglamalarini molekulyar va ionli shaklda yozing.
v  9-tajriba. 
Qo'rg'oshin kompleks tuzining olinishi va xossasi.
Probirkaga 3—4 tomchi P b (N 0 3)2 eritmasidan solib,  unga KI 
eritmasidan  qo'shib  Pbl2  hosil  qiling.  Hosil  bo'lgan  cho'kmaga 
(shisha tayoqcha bilan aralashtirib turgan holda) KI ning to'yingan 
eritmasidan  tomchilatib  qo'shib,  cho'kma  erib  K2[PbI4]  hosil 
bo'lishini kuzating.  Hosil qilingan K2[PbI4]  eritmasiga aralashtirib 
turib,  distillangan  suvdan  tomchilatib  qo'shing.  Qo'rg'oshin 
kompleks  tuzining  suyultirilishi  natijasida  parchalanib,  P b l
cho'kmaga tushishini kuzating.  Reaksiya tenglamasini yozing.
10-tajriba. 
Qo'rg'oshin (IV) oksidning oksidlovchilik xossasi.
Probirkaga ozroq P b 0 2 kukunidan solib,  ustiga 4—5 tomchi 2 
n  H 2S 0 4  eritm asidan,  shuncha  KI  eritmasidan  tom izing. 
Aralashmani  qizdirib,  rang  o'zgarishiga  e ’tibor  bering.  Shu 
eritmadan  boshqa  probirkaga  1—2  tomchi  olib,  5—6  tomchi 
kraxmal kleystridan solsak aralashma ko'karadi.Sababini izohlang. 
P b 02 ning kislotali sharoitda KI bilan o'zaro ta’sir etish reaksiyasini 
yozib,  oksidlovchi va qaytaruvchilami  aniqlang.
284

11-tajriba. 
Surikda  qo'rg'oshinning  valentligini  aniqlash. 
Probirkaga  ozroq  Pb34  (sunk)  solib,  unga  8—10  tomchi  2  n 
H N 0 3  eritmasidan  qo'shib,  aralashmani  qizdiring.  So'ng  sovitib 
tindiring.  Eritmani cho'kmadan hushyorlik bilan ajrating.  Eritmada 
(II)  valentli  qo'rg'oshin  borligini  aniqlash  uchun  Pb2+  ga  xos 
reaksiyalardan  (8  V'-tajriba)  birini  takrorlab  ko'ring.  Reaksiya 
tenglamasini yozing.
Savol  va  mashqlar
1.  Quyidagi  oksidlam ing  tuzilish  form ulalarini  yozing:
P b 0 2;  P b20 3;  Pb.,0,,;  SnO;  S n 0 2.
2.  Qalay  (II)  xlorid,  q o 'rg 'o sh in   (II)  nitrat  va q o 'rg 'o sh in   (II)  sulfat 
tuzlarining gidrolizlanish  reaksiya tenglam alarini yozing.
Qaysi tuz  k o 'p ro q  gidrolizlanadi?  N im a sababdan?
3.  Quyidagi oksidlam ing qaysi birida asoslik xossalari kuchli bo'ladi?
1)  SnO ;  2)  G eO ;  3)  G e 0 2;  4)  P b 0 2;  5)  PbO.
4.  G erm aniy,  qalay,  qo'rg'oshinning suyultirilgan va konsentrlangan 
xlorid, sulfat va  nitrat  kislotalarga bo'lgan munosabatini ifodalovchi 
reaksiya  tenglam alarini  yozing.
5.  Q alay va  q o 'rg 'o sh in n in g  elektron  form ulalarini yozing.
6.  Q alay  va  q o 'rg 'o s h in n i  u lam in g   o k sid larid an   olish  reaksiya 
tenglam alarini  yozing.
7.  Q o 'rg 'o sh in   birikm alari  bilan  zaharlan ganda,  uni  organizm dan 
chiqarish  u ch u n   10  %  li  natriy  sulfat  eritm asi  ishlatiladi.  B unda 
natriy sulfat  qanday t a ’sir etadi?
8.  Q alay  va  q o 'rg 'o sh in   birikm alarining  oksidlovchi  va  qaytaruvchi 
xossalarini  nam oyon  qiluvchi  reaksiya  tenglam alariga  m isollar 
yozing.
9.  Quyidagi  qato rd a:  a)  qaytaruvchilik  xossasi  G e   (II),  Sn  (II),  Pb
(II);  b)  oksidlovchilik  xossasi  G e  (IV ),  Sn  (IV ),  Pb  (IV)  q anday 
o'zgaradi?
Eng kuchli  qaytaruvchi va oksidlovchini  ko'rsating.
10.  Q u y id ag i  re a k siy a la rn i  tu g a lla b ,  y arim   re a k siy a la r  u su lid a 
tenglashtiring:
a ) S n + N a O H + H 20 ->   N a2[S n (0 H )4]+...
b)  P b + N a 0 H + H 20 ->
Download 48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling