Farmatsevtika in st it u t I talabalari uchu n 0 ‘quv adabiyoti


O d a td a ,  y o n is h   m a h s u lo tla r i  C 0 2(g ),  H 20   ( s ) ,  S 0 2  (g )


Download 48 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/36
Sana28.11.2017
Hajmi48 Kb.
#21119
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36

O d a td a ,  y o n is h   m a h s u lo tla r i  C 0 2(g ),  H 20   ( s ) ,  S 0 2  (g ) , 
N 2  (g )  va b osh q alar b o 'la d i.  E n g  o d d iy  o k sid la m in g  y o n ish   issiq ­
liklari  n ol d eb  qabul  q ilin g a n .  Y o n ish   issiqligi  Д Н ° 
ш
 —  qilib b e l­
gilanadi (C  —  ingliz tilidagi c o m b u stio n —y on ish  s o ‘zid an  o lin g a n ).
S tandart  h o sil  b o ‘lish   issiq ligi  d eb ,  bir  m o l  m o d d a n i  o d d iy  
moddalardan (yoki elem entlardan)  101,325-kPa b osim  va reaksiyada 
q atn ash u vch i  m o d d a la m in g  barqaror agregat h o la tla rid a   (2 9 8   K ) 
h o sil  b o 'lish   reaksiyasidagi  issiq lik   effektlari  tu sh u n ila d i.  H o sil
b o 'lish   issiqligi  AH® 
m
  q ilib   b elg ila n a d i,  b u   y erd a  in g liz  tilid a g i 
fo r m a tio n   —  h o sil  b o 'lish   s o ‘zin in g   b osh   h arfid an   o lin g a n .  S h u  
sh aroitd a barqaror b o ‘lgan o d d iy  m o d d a la m in g  h o sil b o 'lish   issiq ­
liklari  n olga   ten g .  M o d d a la m in g   h o sil  b o 'lish   issiq ligi  u la m in g  
agregat  h o la tig a   b o g 'liq   b o 'lib ,  b ir m o l  m o d d a g a   te g ish li  b o 'la d i.

m o l  v o d o ro d   va  gid rok sil  ion la rin in g  o 'z a r o   b irik ib ,  suv 
h o sil  q ilish   reaksiyasida  ajralib  ch iq q a n   issiq lik   m iq d o ri 
n eytral­
lanish issiqligi
 d ey ila d i.  K u c h li  k islo ta  va  a so sla m in g  su yu ltirilgan  
eritm alarid a  ular  to 'la   d isso tsiy a la n g a n   b o 'la d i  S h u n in g   u ch u n  
bir  ek viv a len t  k u c h li  k islo ta   va  k u ch li  a so s  o 'z a r o   reaksiyaga 
kirishgan d a  ajralib  c h iq q a n   issiq lik   n eytrallan ish   issiq ligi  b o 'lib , 
u n in g   so n   q iym ati  —  5 7 ,2   k J /  m o ln i  tash k il  q ila d i.  R eak siyad a 
k u c h siz  k islota  yok i  a so s  ish tiro k   etsa,  n eytra lla n ish   issiq ligi  5 7 ,2  
k J /m o ld a n   kichik ch iq a d i,  ch u n k i  m a ’lum   m iqdori  issiqlik k u ch siz 
k islo ta   yoki  a so sn in g   d isso tsila n ish i  u ch u n   sa r f b o 'la d i.
Bir m ol m oddaning to ‘la erishidan ajralgan yo k i yutilgan issiqlik 
m iq do ri  erish  issiqligi  d e y ila d i.  1  m ol  kristallogidratn in g  hosil 
bo ‘lishidan ajralgan yo k i yutilgan issiqlik miqdori gidratlanish issiqligi 
deyiladi.
B etartib  harakat  m a y d a   zarrachalar,  m o lek u la la r,  a to m la r, 
io n la r  u ch u n   m o s  b o 'lg a n   xu susiyatdir.  M asa la n ,  k islorod   to 'la -
60

tilgan   id ish n i gazi  to'latilgan   idish  b ilan  tutashtirilsa,  bu  gazlar har 
ikkala  idish d a  a zo t  tekis  taq sim la n g u n ich a   aralashib  ketadi.  Bu 
jarayon en eigiya o ‘zgarishisiz o ‘z - o ‘zich a boradi.  Bunda tizim tartibli 
h ola td an  betartib h olatga o ‘tadi,  ch u n k i tabiatda  har qanday tizim  
o ‘zin in g   tartibsizligini  oshirishga  in tilad i,  teskari  jarayon,  y a ’ni 
gazlarning  dastlabki  holatiga qaytishi  o ‘z - o ‘zidan sodir bo'lm aydi.
B etartib lik n i  m iq d o r  jih a tid a n   ifo d a lo v c h i  holat  funksiyasi 
entropiyadir. T izim  tartibli holatdan betartib holatga o'tganida uning 
e n tr o p r o p iy a si  o sh a d i.  M o d d a la r  q a ttiq   h o la td a n   su yu q lik k a, 
su y u q lik d a n   g a z  h o la tig a   o 'tg a n d a   u la rn in g   m o lek u la la r in in g  
b etartibligi,  y a ’ni  en tropiyasi osh ad i.  M olek u lalarn in g soni  osh ish i 
b ilan   b o rad igan   reaksiyalarda  h a m   tiz im n in g   en trop iyasi  ortadi. 
K im y o v iy   reak siy a n in g   y o ‘n alish i  ikki  o m iln in g   o 'z a r o   ta ’siri 
yord a m id a a n iq lan ad i.  Z ero,  k im y o v iy  tiz im  o 'z in in g  en ergiyasin i 
(e n ta lp iy a s in i)  k am a y tirish g a   va  b e ta r tib lig in i  (e n tr o p iy a sin i) 
osh irish ga intiladi.  Bir vaqtning o 'z id a  har ikkala om iln in g  t a ’sirini 
if o d a lo v c h i  h o la t   fu n k s iy a s i 
G ibb s  e n e r g iy a s i
  d e b   a ta la d i. 
A G =  AH —  T- AS.
 
D o im iy  harorat va b osim d a  kim yoviy reaksiyalar 
G ib b s e n er g iy a sin in g   k am ayishi  tarafiga o 'z -o 'z id a n  b oradi.
E k z o ter m ik   reaksiyalarda 
AH
< O   e n tr o p iy a   o sh sa ,  Д 5 > 0 ,  
b u n d ay reaksiya h ar q an d ay haroratda b orish i  m u m k in .  M asalan:
C 6H 6(s)  +   7 , 5 0 2(g)  =   6 C 0 2u)  +   3 H 20 te)
E n d oterm ik   reaksiyada 
AH >
  O   en tr o p iy a   kam aysa 
A S < 0 , 
b u n d ay reaksiya h ar q an d ay h aroratda so d ir  b o 'lm a y d i.  M asalan:
N, 
+  2 O,.  =  2  NO,.
2  (g) 
2 (g) 
2  (g)
E k zoterm ik   reaksiyalarda  e n tr o p iy a   k am aysa  Д ^ < 0 ,  b u n d a y 
reaksiyalar 
TAS
  n in g   m u tlo q   q iy m a ti 
AH -
  ab solyu t  q iym atid a n  
k ich ik  b o 'lg a n d a   so d ir bo'ladi:
1 7 ^ 1   <  I A / / |
Bu tengsizlik past haroratlardagina o'rinli bo'lishi  m um kin.  Masalan: 
3
H2(g)  +  N
2
(g)= 2 N H 3(gl
61

E n d o te r m ik   reak siyalard a  Д
H > 0
  e n tr o p iy a   o sh s a  
A S > 0 , 
b u n d ay  reak siyalarn in g  b orish   sharti 
\TAS\  >
  | д # |   b o 'la d i.  Bu 
te n g sizlik   yu q o ri  h aroratlardagin a  o 'rin li  b o 'la d i.  M asalan :
N , 0  
=   2  N O ,

4 (g) 
2 (g)
Termokimyoviy  hisoblashlarga  doir misollar
1- misol. 
M a g n iy n in g   u g lero d   (IV )  o k sid   b ila n   reaksiyasi 
d a v o m id a   ajraladigan  issiq lik  effek tin i  an iq lan g.
2 M g ( 4,  +   C 0 2,g)  =   2 M g O (4)  +   C (q)
Yechish
 
2-jadvaldan:*  M gO   (q)va  C 0 2(g)  la m in g   h o sil  b o 'lish  
issiqliklari  (дН °Г29х)  m o s  ravishda  —  6 0 1 ,8   k J /m o l  va  —  3 9 3 ,5  
k J /m o l ek an ligin i to p a m iz.  R eaksiyan in g  issiqlik effek tin i  ( a H ’ 98 ) 
q u yid agich a  h isob laym iz:
л и ;   - 2   a H - ^ t M g o j - i H ^ f c o o »
=  2 ( — 6 0 1 ,8 ) — ( — 3 9 3 ,5 )  =  - 8 1 0 , 1  
kJ
D e m a k ,  reaksiya  e k zo term ik   b o 'lib ,  issiq lik   ajralib  c h iq ish i 
b ilan  k ech a d i.
2 -
 misol. 
3 ,2   g  oltin gu gu rt  y o n g a n d a   2 7 ,9   kJ  issiq lik   ajralib 
c h iq q a n .  O ltin g u g u r t  (I V )  o k s id n in g   h o s il  b o 'lis h   iss iq lig in i 
an iq lan g.
Yechish:
 
R e a k siy a   te n g la m a s id a n   S (q)+   0 2  (g )  =   S 0 2  (g ) 
m a ’lu m k i,  1  m o l  o ltin gu gu rt  y o n g a n d a   1  m o l  S O , h o sil  b o 'la d i. 
P rop orsiya  tu z ib ,  32  g  o ltin g u gu rt  y o n g a n d a   q a n ch a   issiq lik   c h i ­
q ish in i  to p a m iz:
3 ,2   -   2 7 ,9
3 2 - 2 7   9
32  - x  
jc =  
-  
=  279 
k J / m o l
8
 
3,2 
'
D em ak,  0 2  ning  hosil  bo'lish  issiqligi  AH°f 
m
 ( S 0 2)= 2 7 9   kj/m ol.
2 -   j a d v a l   ilo v a d a   b e r ilg a n .
6 2

3 - m i s o l .   8 0   g  F e 20 3  u g le r o d   ( I I )   o k s id   b ila n   t o ‘ la 
q aytarilgan da  13,4  kJ  issiq lik  ajralib  ch iq sa ,  tem ir  (III)  o k sid n in g 
h osil  boMish  issiq ligi  дН°г  ( F e 20 3)  h isob la n sin .
Yechish:
 
R eak siya  ten glam asi  b o 'y ic h a   reaksiyan ing  issiqlik: 
effek tin i  h isob laym iz:
F e , 0 ,  
+   3  C O   .  =   2  Fe 
+   3  C O ,  ,

3  (q) 
(g) 
(q) 
2 (g)
M  ( F e 20 3)  =   160  g /m o l 
Proporsiya tuzam iz:
80  g  F e , 0 3— 13,4  kJ
160  g - X  
x   =  ]- ^
4  =  2 6, S k J
D e m a k ,  reaksiyan ing  issiqlik  effek ti  Д Н ”  — 2 6 ,8  
kJ
 
R eak ­
siy a n in g   issiqlik  effek ti  m a h su lo tla r  h o sil  b o 'lish   issiqliklaridan 
dastlabki  m od d alar  h osil b o 'lish   issiqliklari ayirm asiga te n g ,  y a ’ni:
= 3  
Д Н Г29)( 
( C 0 2(g)) 
Д Н Г2
9
х 
(Fe20 3(q)j —
3  ДН,- 29x  (C O (g))
bundan:  AH,  29s  ( F e 20 3)  =  3  ДН,  29x  ( C O z ) — 3  ДН°  (C O ) — A H ”.
hosil  bo'lish
2 - 
jad v a ld a n   u glerod   (IV )  va  u glero d   (II )  o k sid la m in g   h o sil 
b o 'lish   issiq lik larin i  top am iz:
ДН°Г 29X  ( C 0 2)  =  - 3 9 3 , 5  
k J /m o l
 
ДН^ 298  (C O ) =  - 1 1 0 , 5  
k J /m o l
Д Н “
Г 29S  ( F e 20 3)  =  3 ■
 ( - 3 9 3 , 5 )  -  3 ( - l  1 0 ,5 ) -  ( - 2 6 , 8 )   =
=  - 8 2 2 , 2  
k J /m o l
D e m a k ,  te m ir   (I I I )  o k sid n in g   h o sil  b o 'lish   issiq lig i— 8 2 2 ,2  
k J/m o l.
4-misol. 
Q u yid agi  o k sid la m in g   qaysilari  29 8 

da  aly u m in iy  
yoki  v o d o ro d   b ila n   qaytariladi?
63

1)
(
2
)
(
3
)
(
4
)
(
5
)
(
6
)
(
7
)
(
8
)
Yechish:
  R eak siy a la rd a   G ib b s  en e r g iy a sin in g   o 'z g a r is h in i 
h isob laym iz.  G ib b s energiyasi o'zgarishi  reaksiya m ahsulotlari h osil 
b o 'lish   G ib b s  en ergiyalari  y ig 'in d isid a n   dastlabki  m o d d a la r  h o sil 
b o 'lish   G ib b s  en ergiyalari  ayirm asiga  teng:
A G r  =  £  

G °  m a h su lo t  -   ^ A G °   dastlabki  m o d d a   h o sil 
b o 'lish i.
O d d iy   m o d d a la m in g   h o sil  b o 'lish   G ib b s  en ergiyalari  n o lg a  
ten g .  2-ja d v a ld a n   .ok sid lam in g  h o sil  b o 'lish   G ib b s  en erg iya la ri 
q iym a tlarin i  to p a m iz:

G °  ( N i O ) = — 2 1 1 ,6   k J /m o l 

G °(A 1 20 3) = - 1 5 8 2 ,0   k J /m o l 

G°  ( H 20 ) = — 2 2 8 ,6   k J /m o l 

G °  ( C u O ) = — 12 9 ,9   k J /m o l 

G °  ( C a O ) = — 6 0 4 ,2   k J /m o l 

G°  ( S n 0 2) = — 5 1 9 ,3   k J /m o l
B a r c h a   rea k siy a la r  u c h u n   G ib b s   e n e r g iy a si  o 'z g a r is h in i 
h isob laym iz:
A G ;   =  — 1582  — 3  ( — 2 1 1 ,6 )  =  —9 4 7 ,2   kJ 
A G ,   =  - 2 2 8 , 6  - ( - 2 1 1 , 6 )   =  - 1 7   kJ 

G j  =  - 1 5 8 2   — 3 ( — 1 2 9 ,9 )  =  — 1192  kJ
6 4

a g
;  =  - 2 2 8 , 6 - ( - 1 2 8 , 9 )   =  - 9 8 , 7   kJ 
A G ;   = - 1 5 8 2 - 3   ( - 6 0 4 , 2 )   =  2 3 0 ,6   kJ 
A  G ;  
=  - 2 2 8 , 6  -  ( - 6 0 4 , 2 )   =  3 7 6 ,2   kJ 
A G ° 7 
=  2  •  (— 1582)  — 3 • ( —5 1 9 ,3 )  =  — 1601,1  kJ 
A  G ;  
=  2  - ( —228, 6)  - ( - 5 1 9 , 3 )   =  62,1  kJ
J a v o b :   B erilgan   sh aroitd a  (2 9 8   K )  nikel  va  m is  oksidlari 
alyu m in iy  va vod orod  bilan qaytariladi.  Q alay (IV )  oksid alyum iniy 
b ilan   qaytariladi  v a   v o d o ro d   b ilan   C a O   u m u m a n   qaytarilm aydi.
5 -  
m iso l.  Q uyid agi  reaksiya  q and ay  haroratda  sod ir b o 'lish in i 
aniqlang:
Yechish:
 2 -jad vald an   reaksiyada  ish tirok  etgan   m o d d a la m in g  
h o sil  b o 'lis h   issiq lik lari,  en tr o p iy a   va   G ib b s  en erg iy a la rin in g  
q iym atlarin i  to p a m iz:
AH;  2qx 
k J /m o l
 
AS
°(2
9
h k J /m o l  k
  A H
] ш  kJ/m ol
D e m a k ,  reaksiya  298  K  haroratda  to 'g 'r i  y o 'n a lish d a   em a s,
A G °   =   A H ” 
— T  

S°  te n g la m a d a n   q an d a y haroratda  m u v o ­
zan at  q aror to p ish in i  to p a m iz.  M u v o za n a t  h olatid a  

= 0   b o'lad i. 
B un d a 
A H °  
=  T  

S ° ,  T   = 
A  H °  
/  

S°  b o 'la d i.
R eaksiya  en ta lp iy a   A H ’  va  en tr o p iy a  
A  S°  o'zgarish larini 
hisob laym iz:
- 8 2 2 , 2
- 2 4 1 , 8
0
0
0 ,0 9 0
0 ,1 9 0
0 ,1 3 0
0 ,0 2 7
- 7 4 0 , 3
- 2 2 8 , 6
0
0
R eak siyad a  G ib b s en ergiyasi  o 'zg a rish in i  h isob laym iz:
AG°r  3 • ( - 2 2 8 , 6 )  -  ( - 7 4 0 , 3 )   =  5 4 ,5  
kJ
teskari  y o 'n a lish d a  b orish i  m u m k in   ( a g ;   tesk  =  — 5 4 ,5  
k J
)
65

Д 
H g  -   3 
• ДНГ 
298
 ( Н 20 )  
Д 
Н Г298  ( F e 20 3)  -  
=  3 ■
 (2 4 1 ,8 ) -  ( - 8 2 2 , 2 )   =  9 6 ,8   kJ 
a s ;   = [ 3 - Д   S°f29((( H 20 )  + 2 - Д  S ( F e ) ] -
Д  Sf 298  ( F e 20 3) 
+ 3  Д 
S  ( Н 2)
=  ( 0 ,1 9 0 - 3   +
+ 0 ,0 2 7   2 ) - ( 0 , 0 9 0  + 3  0 ,1 3 0 )  =  0 ,1 4 4   k J / K
т
  =  Ш
а
= 6 1 2 ' 2 К
D e m a k ,  6 7 2 ,2   К  h aroratda  m u vozan at  q aror to p a d i.  U n d a n  
yuqori haroratda  esa 
Д 
G < 0  b o'lib , t o ‘g‘ri  reaksiya borishi  m um kin.
T A J R I B A
N eytrallanish  issiqligini  aniqlash.
Asbob  va  reaktivlar:
  K alo rim etr  (5 5 -  ra sm ),  25  m l  h ajm li  2 
ta  o 'lc h o v   silin d ri,  te rm o m e tr,  voron k a,  sek u n d o m e r,  1  n  K O H  
(yok i  N a O H )  eritm asi,  1  n  H C I  (yok i  H , S 0 4)  eritm asi.
/
(L7 / / Л  ■ / / / Х Л  ■ / / / i
A
5 5 - rasm.
  Kalorimetr.  1—tashqi stakan;  2— kalorimetrik stakan; 
J—qopqoq;  4—voronka;  5— termometr.
66

Massasi  aniq  kalorimetrik  stakanning  (2)  qopqog‘ini  ochib, 
unga  o'lchov  silindri  yordamida  25  ml  1  n  KOH  (yoki  N aO H ) 
eritmasini  quying.  Stakanning  qopqog'ini  voronkasi  bilan  birga 
yoping.  Maxsus  teshikchadan  stakandagi  eritmaga  termometr 
tushirib,  eritma haroratini o ‘lchang.  Boshqa silindrda  1  n  HCI (yoki 
H 2S 0 4)  eritmasidan  25  ml  o'lchab  olib,  voronka  (4)  orqali  tez 
quying va sekundomerni  yurgizib,  vaqtini o'lchang.  Kalorimetmi 
ohistalik bilan  chayqatib,  eritmani  aralashtirib turing.  Har yarim 
daqiqada eritma haroratini jadvalga yozib boring.
1  - j a d v a l
Tajriba  vaqti, 
daq.
0
0,5
1,0
1,5
2,0
Eritma  harorati
Jad vald agi  e n g   yuqori  h aroratn i  an iq lan g.
E ritm an in g  issiqlik  sig'im i  C c= 4 ,1 8   J /g ,  zich ligi  p = l , 0   g / s m 2 
sh ish an in g  issiqlik sig'im i  0 ^ = 0 ,7 5   J /g   daraja,  eritm an in g  m assasi 
m = 5 0
  g.
K a lo rim etrik   sta k a n n in g   m a ssa sin j  bilgan   h o ld a   q u yid agi 
jadvalni  to 'la tib   h isob lash larin i  bajaring.
2 - j a d v a 1
A n iq la n a y o tg a n   kattaliklar
1.  K alorim etrik   stakan  m assasi,  g  
ms =
2.  Tajriba b o sh la n g u n ch a  eritm a  harorati,  t°  d a st.=
3.  E ng  yu qori  harorat  t°  o x ir g i=
4. 
At  -   tox  —
 fdasl
5.  T iz im n in g   issiqlik sig 'im i 
I C =   C , 
m
  +   C 
m
si 
si 
cr 
cr
6.  K alorim etrd a ajralib  ch iq q a n   issiqlik
A  H —
  —  e 
C-   A  t =
 
(J)
7.  N e y tra lla n ish   issiqligi
.  
u
 

H
  100° 
,  J  ,
A  H H
  = -----
--
-----
( J / m o l )
67

J o u ld a   o 'lc h a n g a n   n ey tra lla n ish   issiq ligin i  1000  ga  b o ‘lib, 
k ilojou lga o ‘tk azam iz.
8.  T ajribaning xatosi:
%  hato
  =  A  * W


1 0 0
bunda:  Д 
= — 5 7 ,2   k J /m o l
Savol va mashqlar 
'■1
1.  Reaksiyaning issiqlik effekti deb nimaga aytiladi?
2.  Endotermik  jarayonlarda  ichki  energiya  va  entalpiya  qanday 
o'zgaradi?
3.  Gess  qonuni  va  undan  kelib  chiqadigan  xulosalami  izohlang.
4.  Tizim entropiyasi va Gibbs energiyasini ta’riflang.
5.  Standart  hosil  bo'lish va yonish  issiqligi  deb  nimaga aytiladi?
6.  Neytrallanish  issiqligi  deb  nimaga aytiladi?
7.  Erish issiqligi va gidratatsiya issiqligi deb nimaga aytiladi?
8.  Nima uchun kuchli kislota va asoslaming neytrallanish issiqligi bir 
xil,  kuchsiz kislota va asoslaming neytrallanish issiqliklari  esa har 
xil  bo'ladi?
9.  Quyidagi  reaksiyaning  issiqlik effektini  aniqlang:
Z n 0 (4. +  ^
8
)
10.  Quyidagi  reaksiya  tenglamasiga  binoan  PH3  ning  hosil  bo'lish 
issiqligini  aniqlang: 
(Д 
H°298)
2  PH,,  +  40,  =  P ,0 ,M +  3 H ,0 (,
3 (g ) 
2  (g) 

5  (q) 

(s)
Д Н '   =  - 2 3 6 0  
k J
11.  Standart sharoitda quyidagi  reaksiyalarning borish-bormasligini 
Gibbs  energiyalarini  hisoblash  orqali  aniqlang:
2  NH3(g)+  2,5  0 2(g)=2  NO(g)+  3  H20   (c)
N i ° « +  1/2  Oj (g)= 2  NO(g)
12.  Quyidagi  reaksiyalarda entropiya o'zgarishining  ( д   S th ^  isho- 
rasini hisoblamasdan ko'rsating:
2 NH,.  =  N.  ..  +  3  H ,..
3(g ) 
1
  (g) 
2  (g)
68

2  N O ,.+  O , ,  =  2  N O ,,.
(g) 
2  (g) 
2  (g)
C aO ,.+  CO, 
=  C aC O .,.
(q) 
2  (g) 
3  (q)
2  H ,S ..+   0 , ,   =  2 H ,0 ,,+ 2  Sf .

(g) 
2  (g) 

(s) 
(q)
13.  Qanday  haroratdan  boshlab suvning vodorod va  kislorodga  par­
chalanish  reaksiyasi  ro‘y  berishini  aniqlang.
KIMYOVIY  REAKSIYA  TEZLIGI 
KIMYOVIY  MUVOZANAT
K im yoviy reaksiyalarning tezlig in i  o ‘iganadigan so h a 
kimyoviy 
kinematika
 deyiladi.  Har bir k im yoviy reaksiya harorat d oim iyligid a 
o ‘z in in g  
0
‘zgarm as tezligiga  ega.

R eak siyaga  k irish u vch i  m o d d a la m in g   m olek u la lari  o 'z a r o  
reaksiyaga kirishi  u ch u n  ular o ld in  bir-biri bilan to ‘qnashishi  kerak. 
“K im y o v iy   reaksiyalarni  yu zaga   k eltirish   u ch un   t o ‘q n a sh a d iga n  
m olek u la  yoki  atom lar  m a ’lu m   m iq d ord a  energiyaga  ega  b o'lish i 
sh art,  K im yoviy  reaksiyani  sod ir  qiladigan  en g  k ichik   en ergiya 
faollan ish   energiyasi  d eyilad i,  F ao lla n ish   energiyasi  k ich ik   b o ‘lsa 
(E a),  k o'p gin a  zarralarning  to 'q n a sh u v i  oqibatida  reaksiyaga  olib  
keladi.  Bunda reaksiyaning tezligi  katta bo'ladi.B unday reaksiyalarga 
eritm alarda ketadigan ionlarning orasidagi  reaksiyalar (neytrallanish 
va  b .)  m iso l  b o 'la   oladi.  A m a ld a   bu  reaksiyalar juda  te z   tugaydi.
F a o lla n ish   e n er g iy a si  ju d a   k atta  b o 'lsa   (E a  120  k J /m o l) , 
zarralar  to 'q n a sh u v in in g   k o 'p c h ilig i  reaksiyaga  olib   k elm a yd i  va 
b u n d a y   reak siyan in g te zlig i ju d a   k ic h ik  b o 'la d i.  M a sa la n ,  a zo t  va 
v o d o ro d d a n   a m m ia k n in g   h o sil  b o 'lish i:
3  H 2 +   N 2  =   2  N H 3
O d atd agi  haroratda  bu   reaksiya  sh u n ch a lik   sek in   b o ra d ik i, 
u n in g  b o ra y o tg a n lig in i  se z ish  ju d a   q iy in   b o'la d i.
F a o lla n ish   en ergiyasi  o 'r ta c h a   b o 'lsa ,  bun d ay  reak siyan in g 
Download 48 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling