Farĝona davlat universiteti filalogiya fakulteti òzbek tili yònalishi 2-bosqich 21. 73-guruh talabasi Abdulxorisova Sayyoraning òzbek tili tarixidan tayyorlagan taqdimoti mavzu: Otlarda kòplik va egalik qòshimchalari Eski òzbek tilida ham ot kòplik

Farĝona davlat universiteti filalogiya fakulteti òzbek tili yònalishi 2-bosqich 21.73-guruh talabasi Abdulxorisova Sayyoraning òzbek tili tarixidan tayyorlagan TAQDIMOTI
Mavzu: Otlarda kòplik va egalik qòshimchalari
Eski òzbek tilida ham ot kòplik, egalik, kelishik kabi grammatik kategoriyalarga ega bòlish bilan xarakterlanadi. Qadimgi turkiy tilda kòpliklar quyidagi usullarda yasaladi.
1.Kòplikning lar qòshimchasi. Kòplikning hosil qiladi. Masalan: bilgälär- donolar, alplar-pahlavonlar.Yoki " Xaustuanift" da y(a) ruq taŋrilár-yoruĝ tangrilar misol tariqasida keltirilgan
Hozirgi òzbek adabiy tilining uslubiy talablariga kòra otlardan oldin ularning son kòrsatkichi keltirilsa otga lar qòshimchasi qòshilmaydi. Qadimgi turkiy tillarda esa bunday òrinlarda qòshilaveradi. Masalan : " Oltun yoruĝ" asarida üć tiginlär- 3ta shaĝzodalar.
2.Otlardagi kòplik yozma yodgorlillar tilida " n" qòshimchasi bilan ham yasalgan. Masalan: türkän -turklar, erän-erlar, mardlar.
3.Qadimgi turkiy tillarda rudiment holida kòplikning "t" qòshimchasi ham uchraydi. Bunday kòplik n ning t ga òzgarishi bilan hosil bòladi. Masalan: " Oltun yoruĝ" asarida tigin-shaĝzoda, tigit- shaĝzodalar
4. Turkiy tillar tarixida kòplik " z" affiksi bilan ham yasalgan. Meŋiz- yuz, omuz- yelka. Bunga köz sòzini ham misol keltirish mumkin. 5. Biz va siz olmoshlaridagi " z" affiksi ham kòplik qòshimchasidir. S.Y.Malovning yozishicha bi + si = biz( men+sen=biz), si+si= siz( sen+ sen= siz).
Otlarda bir sòzlovchining egalik Belgisi " m" affiksi orqali yasaladi. başim, kòzüm. Sòzlovchi kòp kishi bòlganda miz mïz affikslari qòshiladi. Başimiz,közimïz
Sòzlovchi òzi haqida sòz yuritganda odatda özüm deb ishlatadi.Bunga qòshimcha qilib ta'kidni kuchaytirish maqsadida bän olmoshi ham qòshib qòllanishi mumkin. Bän özum tarzida.
Tinglovchining birligini egalikning ŋ (ng) qòshimchasi bilan hosil qilinadi.qilinadi.Masalan: bašiŋ, közüŋ. Tinglovchi kòpligini egalik belgisini ŋiz( ngiz) közuŋiz, bašingiz
Òzga birlikning egalik belgisi "i" va " si" qòshimchilaridir. Baši, közi.
E' tiboringiz uchun rahmat