Favqulodda vaziyatlar ularning turlari va xususiyatlari

FAVQULODDA VAZIYATLAR ULARNING TURLARI VA XUSUSIYATLARI

Reja:

1. Favqulodda vaziyatlar tushunchasi hamda ularning o`ziga hos hususiyatlari, favqulodda vaziyatlarning turlari va ularga qisqacha ta`rif

2. Fuqaro muhofazasining asosiy vazifalari, FM tashkilotining tarkibiy tuzilishi

3. Turli vazirlik va idoralarning fuqaro muhofazasi bo’yicha vakolatlari

1. Favqulodda vaziyatlar tushunchasi hamda ularning o`ziga hos hususiyatlari, favqulodda vaziyatlarning turlari va ularga qisqacha ta`rif

Favqulodda vaziyat (FV) — ma`lum hududda yuz bergan falokat, halokat va boshka turdagi ofatlar natijasida kishilarning o’limiga, salomatligiga, tevarak atrofdagi tabiiy muhitga sezilarli modtsiy zarar yetkazuvchi, odamlarning turmush sharoitini buzilishiga olib keladigan holatdir. Favqulodda vaziyatning tavsifi
Har qanday favqulodda vaziyatlar 8 ta ko`rsatkich bo`yicha aniqlaniladi:

1. 
   Favqulodda vaziyatning nomlanishi (FV ning ta’rifi);
   
2. 
   FVning mohiyati;
   
3. 
   FVning sabablari;
   
4. 
   FVning shikastlovchi omillari;
   
5. 
   FVning qaltislikni oshiruvchi omillari;
   
6. 
   FVning oldindin bilish mumkinligi (monitoring, bashorat,YU
   

ogohlantirish, yumshatish);

7. 
   FVni bartaraf qilish;
   
8. 
   Moddiy zararni aniqlash;
   

FV oqibatining asosiy turlari: o`lim, odamlarning kasallanishi, inshoatlarning buzilishi, radioaktiv ifloslanishlar, kimyoviy va bakterial zaharlanishlar.
FVning zararli va xavfli omillari ta’siri ostida joylashgan aholi, hayvonlar, inshoatlar, moddiy resurslarning barchasi – «SHikastlanish o`chog’i» deyiladi. Oddiy
(bir turdagi) shikastlanish o`chog’i deb, faqat bir shikastlovchi omil ta’sirida hosil bo`ladigan o`chog’ tushiniladi. Masalan, portlash, yong’in natijasida buzilish, kimyoviy zaharlanish kuzatiladi. Murakkab (ko`p turli) shikastlanish o`chog’i deganda bir necha shikastlovchi omillar ta’sirida yuzaga kelishi tushuniladi. Masalan, kimyo korxonasidagi portlash, binolarning buzilishi, yong’in, kimyoviy zaharlanish kabi oqibatlarga, ysilkinishi, kuchli bo`ron, suv toshqini, yog’inlar, elektr tarmoqlarini ishdan chiqishi, zaharli gazlarning chiqib ketishi natijasida zaharlanish va boshqa talofatlarga olib kelishi mumkin.
Favqulodda vaziyatlar tavsifiga kura (sababi va kelib chikish manbaiga kura):

1. 
   Tabiiy tusdagi FV;
   
2. 
   Texnogen tusdagi FV; 3. Ekologik tusdagi FVlarga bo’linadi.
   

Tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlarga 3 hil turdagi xavfli hodisalar kiradi:

1. 
   geologik xavfli hodisalar: zilzilalar, ykuchishlari, tog upirilishlari va boshka xavfli geologik hodisalar;
   
2. 
   gidrometeorologik xavfli hodisalar: suv toshki nlari, sellar, kor kuchkilari, kuchli shamollar (dovullar), jala va boshka xavfli gidrometerologik hodisalar;
   
3. 
   Favqulodda epidemiologik, epizootik va epifitotik vaziyatlar: alohida xavfli infektsiyalar (ulat, vabo, sargayma, isitma), yukumli kasalliklar, rikketsiyalarepidemik toshmali terlama, Bril kasalligi, zoonoz infektsiyalar — Sibir yarasi, kuturish, virusli infektsiyalar — SPID;
   

Epidemiya — odamlarning guruh bulib yukumli kasallanishi, ularning zaharlanishi (zaharli modda bilan hamda oziqovqatdan ommaviy zaharlanish); epizootiya — hayvonlarning ommaviy kasallanishi yoki nobud bulishi; epifitotiya esa usimliklarning ommaviy nobud bulishidir.
Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar. ekologik tusdagi FVlar asosan 3 hil buladi:

1. 
   Quruklik (tuprok, yosti)ning holati uzgarishi bilan boglik vaziyatlar:
   

halokatli kuchkilar — foydali kazilmalarni kazish chogida yostiga ishlov berilishi va insonning boshka faoliyati natijasida yyuzasining upirilishi, siljishi;
Tuproq va ysanoati tufayli kelib chikadigan toksikantlar bilan ifloslanishi, ogir metallar, neft mahsulotlari, shuningdek, kishlok hujaligi ishlab chiqarishida odamlarning sogligi uchun xavf soluvchi kontsentratsiyalarda qo’llaniladigan pestitsidlar va boshka zaharli himikatlar mavjudligi.

2. 
   Atmosfera (havo muhiti) tarkibi va hossalari uzgarishi bilan boglik bo’lgan vaziyatlar:
   

Havo muhitining quyidagi ingridientlar bilan ekstremal yuqori ifloslanishi:
— oltingugurtli oksid, azotli oksid, uglerodli oksid, dioksid, kurum, chang va odamlar sogligiga xavf soluvchi kontsentratsiyalarda antropogen tusdagi boshka zararli moddalar;
— keng kulamda kislotali hududlar hosil bulishi va kup miktsorda kislota chikindilari yogilishi;
— radiatsiyaning yuqori darajasi.

3. 
   Gidrosfera holatining uzgarishi bilan boglik vaziyatlar:
   

Yuzasi va osti suvlarining sanoat va kishlokhujaligi ishlab chiqarishi okavalari;
Neft mahsulotlari, odamlarning zaharlanishiga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo’lgan, tarkibida ogir metallar, har hil zaharli himikatlar mavjud chikindilar va boshka zararli moddalar bilan eksteremal yuqori darajada ifloslanishi;
Binolar, muhandislik kommunikatsiyalari va uyjoylarning emirilishiga olib kelishi mumkin bo’lgan yoki olib kelgan sizot suvlar miktsorining ortishi;
Suv manbalari va suv olish joylarining zararli moddalar bilan ifloslanishi okibatida ichimlik suvining keskin etishmasligi.