1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

Kirxonalarda havo almashinishi 
Xonalar 
Havoning kirishi 
Havoni chiqarish 
Kirlarii qabul qilish xonasi 
+3 
-4,5 
Kirlarni xillarga ajratish xonasi 
+3,5 
-4,5 
Kirlarni yuvish bo’limi 
+6 
-7 
Kirlarni quritish va dazmollash xonasi 
+4 
-5 
Kirxonalarning tashqi muhit ob’yektlarini ifloslantirishini hisobga 
olib, ularni ombor va kommunal xo’jalik ob’yektlari chegarasida 
joylashtirish ma’quldir. Bir sutkada 1000 kg kirni yuvadigan kirxonalarga 
0,5 gektar maydon ajratilsa etarli bo’ladi. 
Kirxonalarning qo’shimcha yordamchi binolari ham bo’ladi. Bu 

---

402
binolarda mexanika-remont xonalari, laboratoriya, asbobt-uskuna 
saqlanadigan xona, dispetchyer xonasi, dam olish xonasi, xizmatchilar 
uchun xona, dush va boshqalar joylashgan bo’ladi. 
Bu ob’yektlar loyihasi tuzilayotganda sanitariya vrachlarining ham 
fikrini inobatga olish kerak. Sanitariya vrachlari bu ob’yektlar loyihasini 
atroflicha o’rganib, unda sanitariya normalarini buzilmaganligiga, 
sanitariya-texnika asbob-uskunalarining kamu ko’stsiz to’g’ri 
o’rnatilganligiga, yorug’lik bilan etarli ta’minlanganligiga va chiqindi 
suvlarni o’z vaqtida olib chiqib ketish ko’zda tutilganligiga yozma 
xulosalarini berishlari kerak. SHuningdek, qurilish jarayonida loyihadan 
chetga chiqmaslikni va bitgan ob’yektlarni qabul qilganda kanalizaciya, 
vodoprovod, elektr tarmoqlarini sinchkovlik bilan tekshirishlari kerak. 
Bu ob’yektlarni toza tutishni, o’z vaqtida shamollatib turishni, toza 
suv bilan ta’minlanishini va dezinfekciya eritmalari bilan ishlashlarini 
nazorat qilish sanitariya vrachlarining kundalik vazifasiga kiradi. 
CHO’MILISH BASSEYNLARI (HOVUZLARI) 
CHo’milish hovuzlari usti yopiq, ya’ni qishda isitiladigan yoki ochiq 
ko’rinishda bo’lishi mumkin. Masalan, Moskvadagi cho’milish basseyni 
ochiq yerga qurilgan. Bunday basseynlarda aholi qishin-yozin cho’milishi 
mumkin. Qish faslida bu basseynlar suvi 20-25°S gacha isitiladi. 
CHo’milish basseynlarining inson sog’ligi uchun ahamiyati katta. 
Sog’lomlashtirish maqsadida quriladigan basseynlar sport-fizkul’tura 
o’yinlari o’tkaziladigan binolarda quriladi, shuningdek 
maktablar xududida, stadion yon bag’irlarida va hammomlarda quriladi. 
Basseynlar binoning o’rtasida qurilib, uning atrofida echinish uchun 
alohida-alohida xonalar quriladi. 
Basseynga tushishdan oldin albatta cho’miluvchi kishi dush qabul 
qilishi kerak. Buning uchun basseynlarda dushlar quriladi. 

---

403
Basseynlarda cho’milishda quyidagi normalarga rioya qilish kerak: 
har 4,5-5 m
3
suvga 7 kishi, cho’milish maydoni har bir cho’miluvchiga 
1,75 -2,5 m
2
, basseyn , chuqurligi 0,5 – 0,7 metrdan 2,25 metrgacha 
bo’lishi kerak. Basseynning chuqur bo’lmagan joyi bolalar uchun, chuqur 
joyi kattalarga mo’ljallanadi. YUqoridan sakraydigan sportchilar uchun 
basseynning chuqurligi 3,25-4,5 metr bo’lishi mumkin Basseynda uzog’i 
bilan 30 minut cho’milish tavsiya qilinadi. 
Sanitariya va epidemiologak nuqtai nazardan basseynning suvi toza 
bo’lishi kerak. SHuning uchun ham basseynlar vodoprovod suvlari bilan 
to’ldiriladi. Basseyndagi suv sifatini yaxshi saqlash uchun quyidagi 
gigienik talablar qo’yiladi. 
1. Basseyndagi suvning hidi bo’lmasligi kerak, tiniq, harorati 20--25° 
dan oshiq bo’lmasligi kerak. 
2. Suv namunalarining 10% i da 1 sm
3
suvda 1000 ta baktyeriyalar 
bo’lishi mumkin, ammo 1 sm
3
suvda ularning soni 5000 dan oshmasligi 
kerak. 
3. Suvning koli-titri 10 sm
3
bo’lishi ruxsat etiladi. 
4. Suvning tempyeraturasi 23-25
S
S bo’lishi tavsiya qilinadi. 
CHo’milish basseynlaridaga suvni vaqti-vaqti bnlan almashtirib turish 
kerak. 
Agar basseyndagi suv qayta ishlatilmoqchi bo’lsa, u holda suvni 
tozalash inshootida koagulyaciyalanadi, tindiriladi, qum fil’tri orqali 
fil’trlanib, keyin xlor bilan zararsizlantiriladi. SHundan so’ng bu suv 
basseynga quyiladi. Basseyn suvidagi qoldiq xlor bir litr suvga 0,2-0,5 mg 
dan kam bo’lmasligi kerak. Vaqti-vaqti bilan basseyn suviga vodoprovod 
suvi qo’shib turiladi. Bulardan tashqari, basseyn tagiga cho’kkan cho’kma 
loyqalarni cho’kma tortgichlar bilan tozalanib turiladi. Basseynni obdon 
tozalash uchun uning suvn chiqarib tashlanib, keyin tozalanadi. Basseyn 
suvi laboratoriya yor-damida analiz qilinib, uning tiniqligi, rangi, qoldiq 

---

404
xlori va mikroblar soni aniqlanib turiladi. 
Basseyn suvi tez ifloslanishining oldini olish maqsadida quyidagi 
bajariladi. 
1. Har bir cho’milish uchun kelgan kishi dush tagida sovun 
cho’milishi kerak. 
2. Hojatxonadan chiqqandan so’ng qo’llarini sovunlar oyoqni 
chayqashi va oyoq tagini sovunlab yuvishi shart. 
3. Basseynga tushmasdan oldin, kichik ariqchada oyoqni chayqab 
so’ngra unga tushiladi, shundagina basseyn tez buzilishiga, yo’l 
qo’yilmaydi.