31. Davlat mexanizmi

40. IJTIMOIY NORMALAR TIZIMI


Ijtimoiy normalar tizimi - bu jamiyatda kishilar xulq-atvorini, muayyan guruh va jamoalar doirasidagi munosabat­larni tartibga soluvchi ijtimoiy normalar hamda ularning tabiat bilan o‘zaro aloqalarini qat’iy belgilovchi ij­timoiy-texnik normalar majmuidir.
Jamiyatda amal qiladigan barcha normalar ikki katta guruh – ijtimoiy va texnik guruhlarga bo‘linadi. Mazkur bo‘linish tartibga solish predmetiga asoslanadi. Agar ij­timoiy normalar kishilar xulq-atvori va ular o‘rtasidagi munosabatlarni tar­tibga soladigan bo‘lsa, texnik normalar esa odamlar bilan tashqi dunyo, tabiat, texnika o‘rtasidagi munosabatlarda shu vazifani bajaradi. SHu jihatdan olganda, texnik normalar “inson va mashina”, “inson va meh­nat quroli”, “inson va ishlab chiqarish” tipidagi, ya’ni inson bilan uni o‘rab turuvchi jonsiz predmetlar o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi deyish mumkin.
Ijtimoiy normalar – bu kishilar hamda ularning jamoalari o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi umumiy xulq-atvor qoidalaridir.
Ijtimoiy normalarning quyidagi turlari mavjud:

1. 
   axloq normalari;
   
2. 
   siyosiy normalar;
   
3. 
   diniy normalar;
   
4. 
   korporativ normalar;
   
5. 
   urf-odat normalari;
   
6. 
   an’ana normalari;
   
7. 
   huquq normalari va boshqalar.
   

Axloq normalari – adolat va adolatsizlik, yaxshilik va yomonlik, ezgulik va yovuzlik, maqtov va isnod, jamiyat tomonidan rag‘batlantiriladigan yoki qoralanadigan xatti-harakatlar, or-nomus, vijdon, burch, qadr-qimmat va hokazo kategoriyalar ko‘rinishida ijtimoiy hayot sharoitlarining bevosita ta’siri sifatida kishilar ongida shakllanadigan qarashlar, tasavvurlar va qoidalardir.
Siyosiy normalar – alohida shaxslar va ular birlashmalarining hokimiyatga munosabati masalalarini tartibga soluvchi xulq-atvor qoidalari.
Diniy normalar – dindorlarning xudoga, bir-biriga munosabatini, diniy tashkilotlarni tashkil qilish va ularning amal qilishini tartibga solishga qaratilgan qoidalar.