6-mа’ruzа. O‘lchаsh xаtоliklаri va noaniqligi. Reja

ch
-kattalikning chinakam qiymati; A
o
-kattalikning 
haqiqiy qiymati; 
Absolyut xatolikni teskari ishora bilan olingani tuzatma deb ataladi. Δ =−
𝛿
Nisbiy xatolik – deganda absolyut xatolikni o’lchanadigan kattalikning haqiqiy qiymatiga 
nisbatini foizlarda olinganiga aytiladi va quyidagicha aniqlanadi: 
%
100
0
0
A
A
A
x
−
=

 
Absolyut xatolikni asbob ko’rsatishining eng maksimal qiymatiga nisbatini foizlarda 
olingani-keltirilgan xatolik deb ataladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O`lchash xatoliklarining tabaqalanishi 
O`lchash jarayonida 
o`lchanadigan kattalikni 
o`zgarishiga qarab 
Mohiyati, tavsiflari va 
bartaraf etish imkoniyatlariga 
qarab 
Ifodalanishiga qarab 
Absolyut
Nisbi
y 
St
atik
Dina
mi
k 
Mum
taz
am
Ta
sodi
fiy 
Qo`
pol
%
100
max
x
k
A

=


---

 
 
 
 
 
 
 
Statik xatolik – vaqt mobaynida kattalikning o’zgarishiga bog’liq bo’lmagan xatolikdir. 
O’lchash vositalarining statik xatoligi shu vosita bilan o’zgarmas kattalikni o’lchashda hosil 
bo’ladi. 
Dinamik xatoliklar – o’lchanayotgan kattalikning vaqt mobaynida o’zgarishiga bog’liq 
bo’lgan xatoliklar sanaladi. Dinamik xatoliklarning vujudga kelishi o’lchash vositalarining 
o’lchash zanjiridagi tarkibiy elementlarning inertsiyasi tufayli deb izohlanadi. Bunday o’lchash 
zanjiridagi o’zgarishlar oniy tarzda emas, balki muayyan vaqt davomida amalga oshirilishi asosiy 
sabab bo’ladi. 
Kelib chiqish sababi (sharoiti)ga qarab: asosiy va qo’shimcha xatoliklarga bo’linadi. 
Normal (graduirovka) sharoitda ishlatiladigan asboblarda hosil bo’ladigan xatolik asosiy