7 Mavzu: oylikkacha va oylikdan katta yoshdagi qoramollarni oziqlantirish

Internet saytlari: 

www.wikipedia;

 

www.cnshb.ru; 

www.ya-fermer.ru

 

 

Mavzu  matni.  Bugungi  kunda  sut,  go‘sht  va  sut  -  go‘sht  yunalishidagi 

qoramolchilikni rivojlantirish uchun tez etiluvchan, yaxshi rivojlangan, mustaxkam 

---

konstitutsiyali  soglom,  ko‘p  miqdorda  hajmli  ozuqalarni  istemol  qiladigan 

hayvonlar olishdan iboratdir. 

 

Qoramollarning  zotiga  va  buzoklarning  embriologik  davridagi  rivojlanish 

darajasiga  qarab  buzoklarning  t/v  ni  tugilganida  25-35  kg  atrofida  bo‘ladi  eki 

onasining t/v ning 7-9% tashqil etadi. 

 

Qoramollar  zotiga  qarab  4-5  yoshiga  usadi.  YUkori  darajadagi  t/v  ga  esa 

o‘sishdan tuxtagandan keyin 2-3 yildan keyin etadi. SHuning uchun xar bir jamoa, 

fermer va shirkat xo‘jaliklarda qoramollarni ustirishda oziqlantirish rejalari tuzish 

zщarur. 

 

Oziqlantirishni  tug‘ri  tashqil  etish  uchun  buzoklarni  ustirish  sistemasi 

ularning  biologik  jihatlarini  hisobga  olgan  xolda  buzoklarning  yaxshi  o‘sish  va 

rivojlanishiga  mahsuldorligini  shakllanishiga,  mustaxkam  konstitutsiyali  va 

xo‘jalikda  foydalanish  vaktining  uzayishiga  erdam  beradigan  bulmogi  kerak. 

Buzoklar  2  usul    bilan  oziqlantiriladi.  1  oylikgacha  buzoklarni  sx’ema  asosida 

oziqlantirishi  lozim.  sxemalar  buzoklarning  zotiga.  Ustirish  sharoitiga  kuzlangan 

maqsadga  asoslanib  tuziladi.  Buzoklar  10-15  kun  ichida  asosiy  ozuqasi  sut 

hisoblanadi  asosan  ogiz  sutini  tuygunicha  ichkazish  kerak.  CHukni  ogiz  sutida 

antitelalar.  Vitaminlar.  Mineral  moddalar  va  boshqa  hayvonlar  uchun  eng  zarur 

bo‘lgan moddlar mavjud bo‘ladi. 

 

Bu  davrda  sutkaliz  sut  ichish  miqdori  5-7  kg  gacha  tashqil  etadi  eki 

buzokning  t\v  ning  20%  ni,  egi  olingan  sutni  buzoklar  3-4  xaftalik  bo‘lgandan 

keyin  uning  sog‘ligiga.  Ovqat  hazm  qilish  sharoitiga  va  qabul  kilingan 

ozitklantirish sistemasiga asosan ratsionga kushish lozim. 

 

Sut ichirish me’eri naslchilik qiymatiga va buzoklarni kanday maqsadlarga 

ustirishga  bog‘liq.  SHuning  uchun  ham  buzoklarni  ustirishda  sut  sarfi 

kullanilaetgan  sxemalarda  180  kg  dan  350  kg  gacha  sof  sut.  200  kg  dan  600  kg 

gacha egi olingan sutdan iborat. 

 

Sut bilan boqish davrining davom etishi sut berish me’eriga bog‘liq bo‘lib 2 

oydan 4-5 oygacha davom etadi. 

Xozirgi vaktda suniy (ZSM) sut bilan kullanilmokda bu bilan sut sarfini 50-

60 kg ga kamaytirishi mumkin. 

 

Buzok tugilganidan 11 kunidan boshlab 1 kg sutning o‘rniga 1,1 kg suniy sut 

bilan almashitirish mukin. Buzoklarga suniy sut berishdan avval 1,1-1,2 sutni 8,8-

8,9  kg  kaynatib  suvga  aralashtiriladi.  Buzoklarni  6  oylikgacha  sxema  asosida 

ustirishda asosan 3 tipovoy sxema mavjud bo‘lib xar kaysi YAna bir nechta bulak 

sxemalarga bulinadi. 1 sxema 6 oylik bo‘lganda t/v 130 kg ga etishi muljallangan 

bo‘lib  bu  ya’ni  5  ta  sxemalardan  iborat,  bungda  sutkalik  o‘sish  550-600  g  ni 

mulajallanadi. 

---

 

2-  sxema  6  oylik  bo‘lganda  t/v  155  kg  ga  etkazishi  muljallangan  bo‘lib 

sutkalish o‘sish 650-700 g. 3-sxemada t/ 175 kg ga muljallanib kunlik o‘sish 750-

800 g ni tashqil qiladi. 

 

Sigir bilan birgalikda emizib boqish (enaga saqlash). 

 

Bu usulda bir necha buzoklar bir sigirni emib usadilar xar guruhda 2-4 bosh 

buzok,  1  sigirni  80-110  kungacha  emadi.  Buzoklarni  emizib  ustirishda  guruhdagi 

buzokldarning  tug‘ri  tanlashga  oziqlantirishga  va  ular  boqiladigan  sharoitga 

bog‘liq  bo‘ladi.  Elini  va  surgichlari  rivojlangan,  o‘rtacha  mahsuldor  yuvosh  va 

soglom sigirlarni tanlab olish lozim. 

 

Guruhdagi  buzoklarning  eshi  bir  biridan  10  kunlikgacha  t/  5-10  kg  dan 

oshmasligi lozim. Emizuvchi sigirlarga buzoklarni 5-6 kunligida berkitiladi. 

 

 Oydan katta eshdagi buzoklarni oziqlantirish. 

 

YOsh  qoramollarni  sut  bilan  boqish  tuganadan  keyin  7  oyligidan  boshlab 

to‘yimli Tula qiymatli ratsion bilan ozxiklantirish zarur. Ularni energiyaga, x/p, Sa, 

R,  Md,  K,  osh  tuzi  kabi  makroelementlarga  va  temir  Si,  Rux.  So,  Mp,  va 

oltingugurt  kabi  mikroelementlari  bo‘lgan  talabi.  Karotin,  E  va  D  vitaminlar 

bo‘lgan extiyojiga tula kondirish zarur. 

 

Hayvonlarni  sut  davridan  keyin  etarlik  darajada  oziqlantirmaslik  o‘sishini 

susaytiriladi. Muskul va suyak to‘qimalarining me’erida rivojlanishiga salbiy ta’sir 

ko‘rsatibgina kolmasdan ularning jinsiy etilishiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. 

 

Xozirgi  davrda  esh  hayvonlarni  ez  davriga  nisbatan  kish  davrida  me’er 

asosida oziqlantirmaslik mavjud bu ozuqaning etishmasligi sifatining pastligi. 

1.  oydan  keyin  me’er  belgilashda  eshi.  Jinsi,  rejalashtirilgan  o‘rtacha  kunlik 

o‘sish hisobiga olinadi. 

YOsh urgochi qoramollar 7 oylikdan 18 oylikgacha bo‘lgan davrda o‘sish uchun 

yoshiga qarab 6-11 o/b sarflanadi, 7-9 oylikda 6,3-40, o/b 13-18 oylikda 9,5-12,3 

o/b.  Oziqlantirishni  tug‘ri  tashqillashtirmaganda  bundan  1,5-2  marta  ko‘p  o\b 

sarflash  mumkin.  100  kg  t/v  urgochi  tanalarga  7-12  oylik  vaktida  2,4-3  kg  quruq 

moda  13-18  oyligida  esa  2,1-2,5  kgsh  erkak  tanalarda  ya’ni  buqachalardja  7-12 

oyligida 2,2-2,8 kg. 13-16 oyligida 2,0-2,2 kg quruq moda moda talab qiladi. 

1 kg quruq moda hisobida ratsionda urgochiga 0,7-0,9o/b dukachalarga 0,85-0,95 

o/b bo‘lishi ldozim. 

 

Proteinga bo‘lgan talab 1 o/b hisobiga 7-9 oylitgida 100 g 10-18 oylikda 95-

90 g bo‘lishi lozim. 

Nasllik erkak tanalarda 7-16 oylik davrida 1 kg semirishi uchun 6-9 o/b hisobiga 7-

8 oylikda 110 kg. 11-16 oylikda 100-105 g XP talab qiladi. 

 

Esh  qoramollar  ratsionida  quruq  moda  tarkibida  xom  kletchatka  miqdori 

ham hisobga olish zarur. 7-12 oylik davridja 21-22%, 13 

-18 oylikda esa 23-24% ni tashqil etishi lozim. 

---

 

Kand protein nisbati 0,1-0,8-1,0 bo‘lishi quruq moddaga nisbatan 6 oylikda 

8,0-9,5%, 7-12 oylikda 6,5-9%, 13-14 oylikda 6,5-8,5% bo‘lishi kerak. 

 

Esh  qoramollarni  oziqlantirishda  ratsionda  makro-mikroelementlar  va 

vitaminlarning etarli darajada bo‘lishiga aloxida e’tibor berish zarur. 

Urgochi  tanalarning  kishgi  ratsionida  7-18  oylik  davrida  yukori  sifatli  pichan, 

silos, senaj va o‘t kesmalaridan tashqil topishi maqsadga muvofikdir. 

 

Ularning  100  kg  t/v  ga  2-3  pichan,  5-6  silos,  6-12  oyligida  7-8  senaj  1 

eshdan  keyin  esa  15  kg  gacha  senaj  berish  mumkin.  Urgochi  tanalar  ratsionidagi 

silos  va  senajning  bo‘lganda  kunlik  o‘sish  600  g  tashqil  etadi.  Bundan  yukori 

bo‘lishi uchun em berilishi kerak. 

 

Silosli, senajli va  aralash  ratsion  tarkibida  kuchli  ozuqa 15-258%  ni tashqil 

qiladi. 

Ez  davrida  yaylov  ozuqalari  bilan  oziqlantirish  maqsadga  muvofikdir,  bu 

davrda  yaxshi  yaylovda  boqilganda  kuchli  ozuqasiz  kunlik  o‘sish  700-800  g  ni 

tashqil etish mumkin. 

 

Urgochi tanalar 7-9 oylikda 18-21 kg. 10-12 oylikda 22-26 kg, 13-185 oy – 

26-30 kg,  16- 18 oyligida 30-35 kg Kuk ozuqa istemol qilish mumkin. 

 

 

Nazorat savollari: 

1.  Buzoqlarni o‘stirish sxemasi nimaga asoslanib tuziladi va necha hil bo‘ladi? 

2.  Bug‘oqlarga qaysi vaqtdan boshlab silos, senej va shirali ozuqalar beriladi va 

ularning miqdori? 

3.  YOsh  qaromollarning  to‘yimlik  moddalarga  bo‘lgan  talabi  nimaga 

asoslanadi?