Abuzalova M

[p] fonemalarining  unlilardan oldin talaffuz qilinuvchi variantlari [kh], [th], [ph] 

---

belgilari  bilan  ifodalanadi.  Fonetik  transkripsiyaning  imkoniyatlari  keng  bo`lib,  u 
ba‟zan allofonik transkripsiya deb ham yuritiladi.  
 
Fonologik  transkripsiya  so`zshakl  va  morfemalarni  farqlay  oluvchi  har  bir 
fonema  uchun  bir  belgi  qo`yish  tamoyiliga  asoslanadi.  Bunda  fonemalar 
variantlari,  ya‟ni  tovushlarning  turlicha  talaffuzi  hisobga  olinmaydi.  Fonologik 
transkripsiya  belgilari  vertikal  chiziqdagi  qavs  ichida  beriladi:  /k/,  /t/,  /p/  kabi. 
Transkripsiyaning bu turi fonematik transkripsiya deb ham yuritiladi. 
 
Hozirgi kunda kirill alifbosi asosida tuzilgan rus, o`zbek va boshqa tillardagi 
transkripsiyalar  sistemasi  mavjud.  Yozuvdagi  harflarni  ba‟zi  tuzatishlar  va 
o`zgartirishlar  asosida  tuzilgan  belgilar  grafematik  transkripsiya  deb  yuritiladi. 
Tilshunos  olimlar  –  V.V.Reshetov  va  Sh.Sh.  Shoabdurahmonovlar  tomonidan 
tuzilgan  grafematik  transkripsiya  o`zbek  dialektlarida  uchraydigan  tovushlarni 
ifodalashga  mo`ljallangan.  Bu  transkripsiya  sistemasida  o`zbek  kirill  alifbosidagi 
barcha harflar va qo`shimcha diakritik belgilar qo`llaniladi. 
 
Olim  A.K.Borovkov  tomonidan  taklif  etilgan  va  keyinchalik  akademik 
L.V.Shcherba,  professor  E.V.Polivanovlar  tomonidan  takomillashtirilgan    lotin 
alifbosi  asosidagi  transkripsiyadan  hozir  ham  foydalanilib  kelinmoqda.  Lotin 
alifbosi  asosida    tuzilib  tilshunoslikda  keng  qo`llaniladigan  transkripsiya  xalqaro 
fonetik alifbo nomi bilan yuritiladi.  
 
O`zbek tilida unli fonemalarning quyidagi variantlari bor: