Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti umumiy huquqshunoslik

9-Mavzu 

 

O’zbekistonda inson va fukarolarning asosiy xukuklari, erkinliklari 

va burchlari 

 

 

322

 

 

“O’zbekistonda inson va fukarolarning asosiy xukuklari, erkinliklari va burchlari ” 

mavzusi bo’yicha amaliy mashg’ulotning texnologik xaritasi 

Ish 

bosqichlari va 

vaqti 

Faoliyat mazmuni 

Ta’lim beruvchi 

Ta’lim oluvchilar 

Tayyorlov 

bosqichi 

Mavzuni  aniqlaydi,  ta’limiy  maqsadni  belgilaydi 

va kutilayotgan natijalarni shakllantiradi. 

Mavzu  bo’yicha  tayanch  konspektlar  ishlab 

chiqadi. 

Belgilangan  ta’limiy 

maqsadlarga  erishishni 

ta’minlovchi o’quv  topshiriqlarini ishlab chiqadi.  

Kichik  guruhlarda  samarali  faoliyatni  ta’minlash 

uchun  yozma  yo’riqnomalarni  tayyorlaydi  (1-

ilova). 

Ekspert  guruhlar  faoliyat    natijalarini    baholash 

mezonlarini ishlab chiqadi (2-ilova). 

 

 

 

 

 

1. O’quv 

mashg’ulotiga 

kirish bosqichi 

      (10  daqiqa) 

1.1.  Mashg’ulot  mavzusi,  uning  maqsadi  va 

kutilayotgan  natijalarini  e’lon  kiladi,  ularning 

ahamiyatliligi va dolzarbligini asoslaydi. 

1.2.  Mavzu  bo’yicha  asosiy  tushunchalarga  ta’rif 

berishni  taklif  qiladi  va  shu  asosda  tezkor-so’rov 

o’tkazib  talabalar  bilimlarini  faollashtiradi  (3-

ilova). 

 1.3. 

Faoliyat 

kichik 

guruhlarda 

o’quv 

topshiriqlarini  bajarish  orqali  amalga  oshirilishini 

e’lon qiladi (2-ilova).  

1.4.  Qo’shimcha  ma’lumotlar  aks  etgan  tayanch 

konspektlarni tarqatadi. 

1.5. 

Ekspert 

guruhlar 

faoliyati 

natijalarini  

baholash mezonlarini e’lon qiladi. 

Tinglaydilar. 

 

 

 

Savolni muhokama 

qilib, ularga javob 

beradi. 

 

 

2. Asosiy 

bosqich 

(60 daqiqa) 

 

 

 

Guruhlarda  ishni  tashkil  kiladi.  (matnni  o’rganib, 

muhokama kilishga 

vaqt

 beradi). 

2.3.  Doira  shaklini  olgan  talabalar  1-stol, 

uchburchak 

shaklini 

olganlar 

2-stol 

va 

to’rtburchak  olganlar  3-stol  atrofiga  o’tirishlarini 

aytadi.  Har  xil  guruhlardan  to’plangan  talabalar 

o’z  savollarini  boshqa  talabalarga  yoritishini 

tushuntiradi. O’zaro o’rgatish jarayoni boshlanadi. 

Talabalar  faoliyatini  kuzatadi,  ularni  yo’naltiradi, 

maslahatlar beradi.  

2.4.  Talabalarni  o’zlarini  dastlabki  joylariga,  stol 

atrofiga kelib o’tirishlarini aytadi.  

2.5.  Taqdimot  boshlanishini  e’lon  qiladi.  Har  bir 

guruhdan  3  nafardan  talaba  chiqib,  faoliyat 

natijalarini  taqdim  qilishlarini  aytadi.  Taqdimot 

uchun  xar  bir  guruhga  8  daqiqadan  vaqt  ajratadi.  

Yo’naltiruvchi, maslahatchi sifatida ishtirok etadi. 

Javoblarni aniqlashtiradi, to’ldiradi, izoh beradi va 

tuzatishlar kiritadi. 

2.6.  Har  bir  gurux  taqdimoti  oxirida  ekspert 

savollari bo’yicha xulosalar qiladi. 

Kichik guruhlarga 

bo’linadilar.  

 

 

 

 

Topshiriq bo’yicha 

faoliyat boshlaydilar. 

Matnlarini o’qib, 

savollarga javob topadi. 

Ma’lumotni muhokama 

kilib, fikr almashib,  

sistemalashtiradi.  

Format 

kog’oziga 

sxema tarzida tushiradi,  

taqdimot uchun  

materiallar 

tayyorlaydilar.  

 

Faoliyat natijasini 

taqdimot qiladilar. 

 

 

323

 

3–Yakuniy 

bosqich 

(15 daqiqa) 

3.1.Mavzu yuzasidan umumiy xulosalar qiladi.  

3.2.O’quv  mashg’ulotini  natijalarini  sharhlaydi, 

guruhlar faoliyati bahosini e’lon qiladi. 

3.3.  Mustaqil  ishlashlari  uchun  vazifa  beradi:  (1) 

amaliy  mashg’ulotga  tayyorlanib  kelish;  (2) 

nazorat  savollariga  og’zaki  javob  berish  (4-ilova) 

(6-ilova).  

Tinglaydilar. 

 

 

1-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-ilova 

Guruhlar faoliyatini baholash mezonlari 

 

Guruhlar  

Ma’lumotning 

to’liqligi 

 

(1,0) 

Ma’lumot 

mazmunining 

aniq tushuntirilshi 

(0,5) 

Taqdimotning 

ko’rgazmali 

berilishi  

(0,5) 

Umumiy ball 

 

1-guruh 

 

 

 

 

2-guruh 

 

 

 

 

3-guruh 

 

 

 

 

4-guruh 

 

 

 

 

 

Guruhlar faoliyati natijalarining umumiy bahosi 

Guruh 

 

O’zaro baholash natijalari 

Jami  

 

1 

2 

3 

4 

 

1 

* 

 

 

 

 

 

2 

 

* 

 

 

 

 

3 

 

 

* 

 

 

 

4 

 

 

 

* 

 

 

3-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

Guruhlarda ishlash qoidasi 

Sherigingizni diqqat bilan tinglang. 

Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga mas’uliyat bilan 

yondashing. 

Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling. 

Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering. 

Guruhlar faoliyatining natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart. 

Aniq tushunmog’imiz lozim: 

  Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz; 

  Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib 

ketamiz. 

 

Tezkor so’rov uchun savol va topshiriqlar: 

1. O’zbekiston fukarosi deganda kimlar tushuniladi? 

2. O’zbekistonda inson xukuklari va erkinliklarining kafolatlari kaysi konunlarda uz 

aksini topgan va ularni  sanab bering? 

3.  Fukarolarning burchlariga nimalarni kiritishimiz mumkin? 

4. O’zbekistonda inson va fukarolarning asosiy xukuklari deyilganda nima tushuniladi? 

5. Inson va fukarolarning xukuk va erkinliklarining turlarini aytib uting? 

6. Huquq atamasini sharhlang? 

 

 

324

 

 

1.  Uzbekistonda  inson  xukuklari  va  erkinliklarining  kafolatlari  to’g’risidagi  fikrlarni 

kengaytirishning ahamiyati. 

2. Fukaro tushunchasi,ularning burchlari,inson xukuklarini o’rganishning mohiyati.  

3. Fukaro burchlari – shaxs, jamiyat va davlat manfaatlari talabidagi o’rni.  

4. Burch, erkinlik, xukuk  kabi tushunchalarning jamiyatdagi o’rni. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-bosqich: 

Mustakil ish. 

Mustakil 

o’rganishlari uchun  

guruh ichida o’quv 

materialini 

taqsimlash. 

 

2-bosqich: Ekspertlar 

uchrashuvi. Ekspert 

guruhlarida o’quv 

materialini hamkorlikda 

o’rganib chiqish va 

o’zgalarni o’rgatishga 

tayyorlanish. 

 

3-bosqich: O’zaro bir-

birini o’rgatish. 

O’zaro o’rgatish, 

egallangan bilimlarni 

o’zaro nazorat qilish 

va baholash 

 

Ekspert varag’i №1 

O’zbekistonda inson va fukarolarning asosiy xukuklarini 

o’rganishningahamiyati. 

1. O’zbekiston fukarolari haqidagi tushunchalarning mazmunini va mohiyatini 

tushuntiring. 

2. Fukaroning davlatni boshqarishdagi o’rnini yoriting. 

 

Ekspert varag’i №2 

Inson va fukarolarning xukuk va erkinliklari tushunchasi, ularning turlari, 

xususiyatlarini o’rganishning mohiyati.  

 

1. Fukarolarning burchlari  haqida gapirib bering. 

2. Fukarolik jamiyatini tashkil etishning tartibini tushuntiring. 

 3. O’zbekiston Respublikasinig fukaroligi xususiyatlariga to’xtaling. 

 

 

 

325

 

 

 

 

6-ilova 

Nazorat uchun savol va topshiriqlar: 

1.Fuqaro atamasiga tushuncha bering? 

2.Fuqarolarning asosiy burchlarini aytib uting? 

3.O’zbekistonda fuqarolar qanday huquq va erkinliklarga ega? 

4.Huquq va erkinliklarning qanday turlari mavjud? 

5.Qanday normativ-huquqiy hujjatlar inson huquqlari to’g’risida? 

6.«O’zbekiston Respublikasi fuqaroligi» tushunchasiga izox bering? 

7.Konstitutsiyamizda kanday huquq va erkinliklar kafolatlangan? 

8. Huquq atamasiga ta’rif bering?   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

326

 

AMALIY MAShG’ULOTLAR 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.1. Amaliy mashg’ulotda ta’lim texnologiyasi 

Mashg’ulot 

vaqti-2 

soat 

Talabalar soni: 25 – 30 nafargacha 

Mashg’ulot shakli 

Bilimlarni  kengaytirish  va  mustahkamlash  buyicha 

seminar mashguloti 

 

Amaliy mashg’ulot 

rejasi 

1.O’zbekistonning  bozor  iktisodiyetiga  utishning  asosiy        

tamoillari va iktisodiy negizlari 

2.O’zbekiston Respublikasida jamoat birlashmalari va ularning 

Konstitusiyaviy xukukiy makomi 

3.Ommaviy  axborot  vositalarining  jamiyatda  tutgan  urni  va 

xukukiy makomi 

O’quv mashg’ulotining maqsadi:  O’zbekistonning bozor iktisodiyetiga utishning tamoillari, 

jamoat birlashmalarining Konstitusiyaviy xukukiy makomi  xamda, ommaviy axborot 

vositalarining jamiyatda tutgan urni 

Pedagogik vazifalar: 

  Uzbekistonning 

bozor  iktisodiyetiga 

utishning  asosiy  tamoillari  va  iktisodiy 

negizlari 

xakidagi 

bilimlarni 

mustaxkamlash; 

    Uzbekiston 

Respublikasida 

jamoat 

birlashmalari,ularning  Konstitusiya-  viy 

xukukiy  makomi  to’g’risidagi  fikrlarni 

kengaytirish; 

    Ommaviy 

axborot 

vositalarining 

jamiyatda  tutgan  urni,  uning  uziga 

o’ziga  xos  xususiyatlarini  tushunish  va 

ularni o’rganish.  

O’quv faoliyati natijalari: 

    Uzbekistonning  bozor  iktisodiyetiga  utishning 

asosiy    tamoillari haqidagi mulohazalarni aytib 

beradi; 

 

  Ommaviy  axborot  vositalarining  jamiyatda 

tutgan  urni  ular  to’g’risidagi  fikrlarni  gapirib 

beradi; 

 

    Jamoat 

birlashmalarining 

Konstitusiyaviy 

xukukiy makomi va ularni o’rganishning amaliy 

ahamiyatini tushuntiradi  

 

 

Ta’lim berish usullari 

suhbat,  tushuntirish, tezkor so’rov,   

Ta’lim berish shakllari 

Ommaviy, guruhlarda ishlash  

Ta’lim berish vositalari 

O’quv  qo’llanma,  proyektor,  markerlar,  o’quv 

topshiriqlari 

Ta’lim berish sharoiti 

Texnik  ta’minlangan,  gurhlarda  ishlash  uchun 

mo’ljallangan auditoriya 

Monitoring va baholash 

Og’zaki nazorat: savol-javob  

 

  

 

 

 

10-Mavzu 

 

O’zbekistonda jamiyat va shaxs munosabatlarining konstitusiyaviy 

belgilari 

 

 

327

“Uzbekistonda jamiyat va shaxs munosabatlarining konstitusiyaviy belgilari” mavzusi 

bo’yicha amaliy mashg’ulotning texnologik xaritasi 

Ish 

bosqichlari va 

vaqti 

Faoliyat mazmuni 

Ta’lim beruvchi 

Ta’lim oluvchilar 

Tayyorlov 

bosqichi 

Mavzuni  aniqlaydi,  ta’limiy  maqsadni  belgilaydi 

va kutilayotgan natijalarni shakllantiradi. 

Mavzu  bo’yicha  tayanch  konspektlar  ishlab 

chiqadi. 

Belgilangan  ta’limiy 

maqsadlarga  erishishni 

ta’minlovchi o’quv  topshiriqlarini ishlab chiqadi.  

Kichik  guruhlarda  samarali  faoliyatni  ta’minlash 

uchun  yozma  yo’riqnomalarni  tayyorlaydi  (1-

ilova). 

Yekspert  guruhlar  faoliyat    natijalarini    baholash 

mezonlarini ishlab chiqadi (2-ilova). 

 

 

 

 

 

1. O’quv 

mashg’ulotiga 

kirish bosqichi 

      (10  daqiqa) 

1.1.  Mashg’ulot  mavzusi,  uning  maqsadi  va 

kutilayotgan  natijalarini  e’lon  kiladi,  ularning 

ahamiyatliligi va dolzarbligini asoslaydi. 

1.2.  Mavzu  bo’yicha  asosiy  tushunchalarga  ta’rif 

berishni  taklif  qiladi  va  shu  asosda  tezkor-so’rov 

o’tkazib  talabalar  bilimlarini  faollashtiradi  (3-

ilova). 

 1.3. 

Faoliyat 

kichik 

guruhlarda 

o’quv 

topshiriqlarini  bajarish  orqali  amalga  oshirilishini 

e’lon qiladi (2-ilova).  

1.4.  Qo’shimcha  ma’lumotlar  aks  etgan  tayanch 

konspektlarni tarqatadi. 

1.5. 

Ekspert 

guruhlar 

faoliyati 

natijalarini  

baholash mezonlarini e’lon qiladi. 

Tinglaydilar. 

 

 

 

Savolni muhokama 

qilib, ularga javob 

beradi. 

 

 

2. Asosiy 

bosqich 

(60 daqiqa) 

 

 

 

Guruhlarda  ishni  tashkil  kiladi.  (matnni  o’rganib, 

muhokama kilishga 

vaqt

 beradi). 

2.3.  Doira  shaklini  olgan  talabalar  1-stol, 

uchburchak 

shaklini 

olganlar 

2-stol 

va 

to’rtburchak  olganlar  3-stol  atrofiga  o’tirishlarini 

aytadi.  Har  xil  guruhlardan  to’plangan  talabalar 

o’z  savollarini  boshqa  talabalarga  yoritishini 

tushuntiradi. O’zaro o’rgatish jarayoni boshlanadi. 

Talabalar  faoliyatini  kuzatadi,  ularni  yo’naltiradi, 

maslahatlar beradi.  

2.4.  Talabalarni  o’zlarini  dastlabki  joylariga,  stol 

atrofiga kelib o’tirishlarini aytadi.  

2.5.  Taqdimot  boshlanishini  e’lon  qiladi.  Har  bir 

guruhdan  3  nafardan  talaba  chiqib,  faoliyat 

natijalarini  taqdim  qilishlarini  aytadi.  Taqdimot 

uchun  xar  bir  guruhga  8  daqiqadan  vaqt  ajratadi.  

Yo’naltiruvchi, maslahatchi sifatida ishtirok etadi. 

Javoblarni aniqlashtiradi, to’ldiradi, izoh beradi va 

tuzatishlar kiritadi. 

2.6.  Har  bir  gurux  taqdimoti  oxirida  ekspert 

savollari bo’yicha xulosalar qiladi. 

Kichik guruhlarga 

bo’linadilar.  

 

 

 

 

Topshiriq bo’yicha 

faoliyat boshlaydilar. 

Matnlarini o’qib, 

savollarga javob topadi. 

Ma’lumotni muhokama 

kilib, fikr almashib,  

sistemalashtiradi.  

Format 

kog’oziga 

sxema tarzida tushiradi,  

taqdimot uchun  

materiallar 

tayyorlaydilar.  

 

Faoliyat natijasini 

taqdimot qiladilar. 

 

 

 

328

3–Yakuniy 

bosqich 

(15 daqiqa) 

3.1.Mavzu yuzasidan umumiy xulosalar qiladi.  

3.2.O’quv  mashg’ulotini  natijalarini  sharhlaydi, 

guruhlar faoliyati bahosini e’lon qiladi. 

3.3.  Mustaqil  ishlashlari  uchun  vazifa  beradi:  (1) 

amaliy  mashg’ulotga  tayyorlanib  kelish;  (2) 

nazorat  savollariga  og’zaki  javob  berish  (4-ilova) 

(6-ilova).  

Tinglaydilar. 

 

 

1-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-ilova 

Guruhlar faoliyatini baholash mezonlari 

 

Guruhlar  

Ma’lumotning 

to’liqligi 

 

(1,0) 

Ma’lumot 

mazmunining 

aniq tushuntirilshi 

(0,5) 

Taqdimotning 

ko’rgazmali 

berilishi  

(0,5) 

Umumiy ball 

 

1-guruh 

 

 

 

 

2-guruh 

 

 

 

 

3-guruh 

 

 

 

 

4-guruh 

 

 

 

 

 

Guruhlar faoliyati natijalarining umumiy bahosi 

Guruh 

 

O’zaro baholash natijalari 

Jami  

 

1 

2 

3 

4 

 

1 

* 

 

 

 

 

 

2 

 

* 

 

 

 

 

3 

 

 

* 

 

 

 

4 

 

 

 

* 

 

 

3-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Guruhlarda ishlash qoidasi 

Sherigingizni diqqat bilan tinglang. 

Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga mas’uliyat bilan 

yondashing. 

Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling. 

Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering. 

Guruhlar faoliyatining natijalarini baholashda hamma ishtirok etishi shart. 

Aniq tushunmog’imiz lozim: 

  Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz; 

  Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib 

ketamiz. 

 

Tezkor so’rov uchun savol va topshiriqlar: 

1. Bozor iktisodiyeti deganda namani tushunasiz? 

2. O’zbekistonda inson xukuklari va erkinliklarining kafolatlari kaysi konunlarda uz 

aksini topgan va ularni  sanab bering? 

3.  Jamoat birlashmalari kay tartibda tashkil etiladi? 

4. Ommaviy axborot vositalarining jamiyatda tutgan urni va xukukiy makomi xakida 

gapiring ? 

5. O’zbekistonning bozor iktisodiyetiga utishning asosiy  tamoillarini aytib uting? 

6. Jamiyat va shaxs munosabatlarining konstitusiyaviy belgilarini sharhlang? 

 

 

329

 

 

1.  Uzbekistonning  bozor  iktisodiyetiga  utishning  tamoillari  to’g’risidagi  fikrlarni 

kengaytirishning ahamiyati. 

2. Ommaviy axborot vositalarining jamiyatda tutgan urnini o’rganishning mohiyati.  

3. Jamoat birlashmalarining jamiyatda tutgan urni.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-bosqich: 

Mustakil ish. 

Mustakil 

o’rganishlari uchun  

guruh ichida o’quv 

materialini 

taqsimlash. 

 

2-bosqich: Ekspertlar 

uchrashuvi. Ekspert 

guruhlarida o’quv 

materialini hamkorlikda 

o’rganib chiqish va 

o’zgalarni o’rgatishga 

tayyorlanish. 

 

3-bosqich: O’zaro bir-

birini o’rgatish. 

O’zaro o’rgatish, 

egallangan bilimlarni 

o’zaro nazorat qilish 

va baholash