«Aniq fanlar» kafedrasi fanidan ma’ruzalar matni

Mavzu: Asosiy (Tlabel ,Tedit,Spetbutton) komponentalari bilan ishlash.
Reja:

1.Takrorlash operatorlari.

2.While takrorlash operatori.

Tayanch iboralar: Takrorlash operatorlari, for takrorlash operatori, while takrorlash operatori.
While takrorlash operatori:while takrorlash operatori, operator yoki blokni takrorlash sharti yolg’on (false yoki 0) bo‘lguncha takror bajaradi. U quyidagi sintaksisga ega:

while () ;

Agar rost qiymatli o‘zgarmas ifoda bo‘lsa, takrorlash cheksiz bo‘ladi. Xuddi shunday, takrorlash boshlanishida rost bo’lib, uning qiymatiga takrorlash tanasidagi hisoblash ta’sir etmasa, ya’ni uning qiymati o‘zgarmasa, takrorlash cheksiz bo‘ladi.

While takrorlash shartini oldindan tekshiruvchi takrorlash operatori hisoblanadi. Agar takrorlash boshida yolg‘on bo‘lsa, while operatori tarkibidagi qismi bajarilmasdan cheklab o’tiladi.

Ayrim hollarda qiymat berish operatori ko‘rinishida kelishi mumkin. Bunda qiymat berish amali bajariladi va natija 0 solishtiriladi. Natija noldan farqli bo‘lsa, takrorlash davom ettiriladi.

Agar rost ifodaning qiymati noldan farqli o‘zgarmas bo‘lsa, cheksiz takrorlash ro‘y beradi. Masalan:

While(1); // cheksiz takrorlash

Xuddi for operatoridek, ‘,’ yordamida da bir nechta amallar sinxron ravishda bajarish mumkin. Masalan, son va uning kvadratlarini chop qiladigan programmada ushbu holat ko‘rsatilgan:

#include

int main()

{

int n, n2;

cout<<’’sonni kiriting(1..10):_’’;

cin>>n;

n++;

while(n--,n2=n*n, n>0)

cout<<’’n=’’<

return 0;

}

Programmadagi takrorlash operatori bajarilishida n soni 1 gacha kamayib boradi. Har bir qadamda n va uning kvadrati chop qilinadi. Shunga e’tibor berish kerakki, shart ifodasida operatorlarni yozilish ketma-ketligining ahamiyati bor, chunki, eng oxirgi operator takrorlash sharti sifatida qaraladi va n qiymati 0 bo‘lganda takrorlash tugaydi.

Keyingi programmada berilgan o‘nlik sonning ikkilik ko‘rinishini chop qilish masalasini yechishda yechishda while operatorini qo‘llash ko‘rsatilgan.

#include

int main()

{int sanagich=4;

short son10, jarayon=1;

while (jarayon) // cheksiz takrorlash

{cout<<’’o’nlik sonni kiriting(0..15)_’’;

cin>>son10;

cout<<’/n’<

while (sanagich)

{if(son10&8) //son10&00001000

cout<<’1’;

else cout<<’0’;

son10=son10<<1 //razryadlarni 1o’rin chapga surish

sanagich--;

}

cout<<’\n’;

cout<<’’jarayonni to’xtatish(0), davom ettirish(1):_’’;

cin>>jarayon;

sanagich=4;

}

return 0;

}

`Programmada ichma-ich joylashgan takrorlash operatorlari ishlatilgan. Birinchisi, sonning ikkilik ko‘rinishini chop qilish jarayonini davom ettirish sharti bo‘yicha amal qiladi. Ichki joylashgan, ikkinchi takrorlash operatoridagi amallar har qanday, 0 dan 15 gacha bo‘lgan sonlar to‘rtta razryadli ikkilik son ko‘rinishida bo‘lishiga asoslangan. Unda kiritilgan sonning ichki, ikkilik ko‘rinishida uchinchi razryadida 0 yoki 1 turganligi aniqlanadi (‘’son10& 8’’). Shart natijasi natija 1 (rost) bo‘lsa, ekranga ‘1’, aks holda ‘0’ belgisi chop etiladi.

Keyingi qadamda son razryadlari chapga bittaga suriladi va yana uchinchi razryaddagi raqam chop etiladi. Takrorlash sanagich qiymati 0 bo‘lguncha davom etadi (to‘rt marta) va boshqaruv ichki takrorlash operatoridan chiqadi.

While takrorlash operatori yordamida samarali programma kodi

yozishga bir misol bu – ikkita natural sonlarning eng katta umumiy bo’luvchisi (EKUB) Evklid algoritmi bilan topish masalasini ko’rishimiz mumkin:

int main()

{int a,b;

cout<<’’A va B natural sonlar EKUBini topish.\n’’;

cout<<’’A va B natural sonlarni kiriting:’’

cin>>a>>b;

while (a!=b) a>b? a-=b:b-=a;

cout<<’’bu sonlar

cin<<’’ bu sonlar EKUBi=’’<

return 0;

}

Butun turdagi a va b qiymatlari oqimdan o‘qilgandan keyin ular qiymatlari toki o‘zaro teng bo‘lmaguncha takrorlash jarayoni ro‘y beradi. Takrorlashning har bir qadamida a va b sonlarining kattasidan- kichigi ayriladi va ular tengligi tekshiriladi. Takrorlashdan keyingi ko‘rsatma vositasida a o‘zgaruvchisining qiymati natija sifatida chop etiladi.