Azərbaycan memarliq və İNŞaat universiteti NƏQLİyyat fakultəsi

İşçi, ehtiyyat və duracaq tormoz sistemləri tormoz mexanizmlərindən və 
tormoz intiqalından ibarətdir. 
Tormoz mexanizmlərinin ən çox yayılmış növü fırlanan hissələrin sürtünmə 
prinsipinə əsaslanan sürtünməli tormoz mexanizmləridir. Fırlanan detalların 
formasına görə onlar 2 növə bölünürlər (bax şəkillərə): 
- diskli tormoz mexanizmləri; 
- barabanlı tormoz mexanizmləri
Şəkil1. Diskli tormoz mexanizmi 
17. 

---

Şəkil 2. Barabanlı tormoz mexanizmi 
 
Tormoz intiqalı tormoz mexanizmlərinin qoşulması, ayrılması və işləmə rejimi- 
nin dəyişdirilməsi üçündür. Müasir avtomobillərin tormoz sistemlərində aşağıdakı 
tipli intiqallardan istifadə edilir: mexaniki, hidravlik, pnevmatik, elektrik və qarışıq 
(bax aşağıdakı şəkillərə). 
Avtomobilin mexaniki intiqal tipli duracaq tormoz sistemi 
18. 

---

Avtomobilin hidravlik intiqallı tormoz sisteminin ümumi quruluşu 
1 – arxa təkərin tormoz mexanizmi; 2 – arxa təkərin tormoz silindri; 3 – tormoz əyləci; 
4 – porşenli ştok; 5 – tormoz mayesi çəni; 6 – baş tormoz silindri; 7 – qabaq təkərin tormoz 
mexanizmi; 8 – təkər tormoz silindri; 9 – qabaq təkərlərin tormoz boruları;10 – arxa təkərlərin 
trmoz boruları 
Avtomobilin elektrik intiqallı diskli tormoz mexanizmi 
19. 

---

Avtomobilin pnevmatik intiqallı tormoz sisteminin ümumi quruluşu 
 

Hərəkətin təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün müasir avtomobillərin tormoz 

sistemlərinin intiqalları bir yox, 2-ki bir-birindən asılı olmayan konturdan ibarətdir. 
Belə ki, hermetikliyin pozulması səbəbindən konturların biri imtina etdikdə ikinci 
kontur işə düşür və avtomobilin tormozlanamasını təmin edir (daha aşağı effektiv 
liklə). Bu zaman tormoz mexanizmlərinin konturlar üzrə paylanması müztəlif cür 
ola bilər (bax şəkilə). 
Müasir avtomobillərin tormoz intiqallarında diqər mexanizmlərlə bərabər ABS-
in istifadəsi də nəzərdə tutulmuşdur. Tədqiqatlar və sınaqlar göstərir ki, avtomobi-
lin təkərləri bloklandığı halda tormozlamanın effektivliyi azalır və eyni zamanda o 
idarəolunmaz olur. ABS-in həyata keçirtdiyi funksiyaların içində əsas 2-ni qeyd 
etmək lazımdır: avtomobilin tormozlama prosesində idarə olunma qabiliyyətinin 
saxlanması və onun tormoz yolunun təxminən 15-20% azaldılması (bax şəkilə: 1 – 
verici; 2 – sürətin ölçülməsi; 3 – modulyator; 4 – idarəetmə bloku; 5 – tormoz 
silindri; 6 – təzyiqin ölçülməsi). 
20. 

---