Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn àtîm

Yadrî kuchlàri.

Yadrî mîdållàri hàqidà tushunchà

Ì à z m u n i :   yadrî  kuchlàri;  yadrî  kuchlàrining  õîssàlàri;

yadrîning tîmchi mîdåli; yadrîning qîbiq mîdåli.

Yadrî kuchlàri. Îldingi màvzudà nuklînlàrni bir butun yadrî

sifàtidà  tutib  turuvchi  bîg‘lànish  enårgiyasi  hàqidà  gàplàshdik.

Àmmî  ulàrni  yadrîdà  tutib  turuvchi  kuch  hàqidà  håch  nàrsà

dåmàdik.  Bu  kuch  qàndày  kuch  bo‘lishi  mumkin?  Àgàr  uni

nuklînlàr  îràsidàgi  o‘zàrî  gravitatsion  tîrtishish  kuchi  dåsàk,

bu àqlgà sig‘màydi. Chunki tîrtishish kuchi judà kichik. Ìàsàlàn,

ikkità prîtîn îràsidà o‘zàrî tîrtishish kuchi, ulàr îràsidàgi kulîn

tà’sir kuchidàn hàm 10

36

 màrtà kichik. Bu kuch kulîn kuchi hàm

bo‘lishi  mumkin  emàs.  Chunki  yadrîdàgi  prîtînlàr  îràsidà

tîrtishish  emàs,  bàlki  itàrishish  kuchlàri  màvjud  bo‘lishi  kåràk.

Prîtîn và elåktrnåytràl nåytrîn hamda nåytrîn–nåytrîn îràsidà

umumàn  kulîn  tà’sir  kuchi  bo‘lishi  mumkin  emàs.  Bundàn

tàshqàri, elåktr õàràktårigà egà àtîmdàgi elåktrînning enårgiyasi

eV làr tàrtibidà bo‘lsà, yadrîdàgi nuklînlàrning enårgiyasi undàn

milliîn màrtà kàttàligini îldingi màvzudà qàyd etdik. Bulàrning

hàmmàsi, yadrîdà bizgà nîmà’lum bo‘lgàn bîshqà kuch màvjud,

dågàn õulîsàgà kålishimizga sabab bo‘ldi.

Yadrîni  kulîn  kuchi  tà’siridà  pàrchàlànib  kåtishdàn  sàqlàb

turàdigàn bundày tîrtishish kuchlàri yadrî kuchlàri dåyilàdi.

Nuklînlàr  îràsidàgi  bundày  tà’sir  kuchlàri  kuchli  tà’sir

dåyilàdi và ulàr quyidàgi õîssàlàrgà egà.

33-§.

---

127