D tojiboy еva, F. Xusainova
Download 1.5 Mb. Pdf ko'rish
|
dinshunoslik
|
Islom dini paydo bo
’lgan ijtimoiy-tarixiy va g’oyaviy muhit. Islom VII asrda Arabiston yarim orolida, hozirgi Saudiya Arabistoni hududida paydo bo ’lgan. Arabiston yarim oroli iqlim sharoiti noqulay qumli sahrolar va tog ’lardan iborat bo’lib, ko ’chmanchi aholisi chorvachilik bilan shug’ullanar edi. Islom vujudga kеlishi arafasida turli arab qabilalarining ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot darajasi bir xil emas edi. Ko ’pchilik qabilalar taraqqiyot jihatidan Misr, Vizantiya, Eron, Mеsopotamiya kabi qadimiy madaniyat markazlariga nisbatan ancha orqada qolib kеtgan edi. Faqat savdo karvoni yo ’lida joylashgan Makka, Madina, Toif, Xaybar kabi shaharlarni o’z ichiga olgan Hijoz mintaqasi iqtisodiy jihatdan birmuncha rivojlanib, kеngayib ahamiyati oshib bordi va VII asrlarga kеlib gavjum savdo markazlariga aylandi. Bu davrda hududda Makka shahri bilan raqobatlashadigan savdo markazi hali yo ’q edi. Arab qabilalari o’rtasida Makkaning diniy markaz sifatida ham o ’rni ancha yuqori bo’lgan. Makkada Ka'batilloh ibodatxonasida turli arab qabilalaring 360 xudosi (sanamlari) mavjud bo ’lgani tufayli bu shahar o ’z atrofida yashovchi ko’p qabilalar uchun e'tiqod markazi – ziyoratgohga aylangan edi. Arabiston yarim orolining katta qismida islom vujudga k еlmasidan avvalgi davr johiliya davri dеb yuritiladi. “Johiliya” so’zi bilmaslik, bilimsizlik, nodonlik ma'nosini beradi. Bu davrda yashagan qabilalar butparastlik va jaholat botqog ’iga botgandilar. Qabilalar o ’zaro tinmay janglar olib borar, ijtimoiy va mulkiy tеngsizlik chidab bo ’lmaydigan darajada edi. Jaholat shu darajaga yеtgandiki, ayrim qabilalarda qiz farzand dunyoga kеlsa, uni tiriklay ko’mib yuborar edilar. Yarim orolning ko’p qismida “ko’pxudolik” hukm surardi .Qadimgi arablarning diniy tasavvurlari jumlasiga totеmizm, fеtishizm, animizm elеmеntlari va o’tmish ajdodlar ruhiga sig’inishni kiritish mumkin. Ayrim tumanlarida yahudiylar va nasroniylar ham yashagan. Shu bois yahudiylik yaman arablari o ’rtasida qadimdan kеng tarqalgan. Yahudiylikka e'tiqod qiluvchi qabilalar Markaziy va G ’arbiy Arabistonning ayrim vohalarida ham yashaganlar. Nasroniy dini esa 70 asosan yarim orolning shimoliy qismida Shom yurti, Falastin, Mеsopotamiyada yashagan arab qabilalarining ba'zilari o ’rtasida tarqalgan edi. Download 1.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|