Elektr razryadi-bulut bo`laklaridan tashqari ikki bulut orasida,bulut bilan yer orasida ham bo`lishi mumkin.Bu razryadlarni biz chaqmoq ko`rinishida ko`ramiz.Yer bilan bo`lgan razryad uzunligi 10 km gacha borishi mumkin.Chaqmoq dastlab ingichka “quvur” bo`ylab ixtiyoriy bir yo`nalishdan boshlanib,yerga tomon harakatlanadi.So`ngra bu “ochilgan yo`l” bo`ylab asosiy razryad boradi. Chaqmoqning davomiyligi 0,001 s atrofida bo`ladi.Razryad o`tgan “quvur” temperaturasi keskin ko`tariladi va undagi havo tez kengayadi.Undan momaqaldiroq ovozi paydo bo`ladi.
Yer yuzida o`rtacha bir vaqtda 1800 ta momaqaldiroq bo`ladi.Har sekundda 100 ta atrofida chaqmoq chaqadi.
Nima uchun avval chaqmoq chaqib, birozdan so`ng momaqaldiroq ovozi eshtilishiga sabab qilib, bu yorug`lik ve tovush tezliklari orasidagi tafovut (300000000 m/s:343 m/s~880000) bilan tushuntiriladi.
Buyuk allomalarimizdan Ibn Sino ham chaqmoq va momaqaldiroq masalalariga to`xtalib o`tgan.
Momaqaldiroq paytida yerga yashin tushishi mumkin.Yashindan saqlanish uchun yashinqaytargichlardan foydalaniladi.Yashinqaytargichlar-XVIII asr o`rtalarida B.Franklin tomonidan ixtiro qilingan.
Mustаhkаmlаsh uchun: -‘’Kichik guruhlarda ishlash’’ bu borada qo`l keladi.Masalan:
“Tanqidchilar” guruhigа “Hakamlar” guruhigа
Bu metod o`quvchilarni mustaqil va tanqidiy fikrlashga, to`g`ri xulosa chiqarishga yordam beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |