E nuritdinov

Mavzu 
7. 
 
MODDA 
VA 
ENERGIYA 
ALMASHINUVI. 
OVQATLANISH 
 
Modda va energiya almashinuvi yoki metabolizm 
 
Odam tashqi muhitdan ovqat qabul qilishi,organizmda uning o'zgarishi,hazm 
qilinishi,  hosil  bo'lgan  qoldiq  moddalarning  tashqi  muhitga  chiqarilishi  moddalar 
almashinuvi deyiladi. 
Modda  va  energiya  almashinuvi,yoki  metabolizm  jarayonida  organizmda 
mexanik,  fizi-kaviy,kimyoviy  o'zgarishlar  ro'y  beradi,termik  va  elektr  hodisalari 
paydo bo'ladi.Murakkab or-ganik birikmalar pachalanganda ularda mujassamlashgan 
potensial 
energiya 
bo'shab 
chiqib, 
is-siqlik,mexanik,elektr 
energiyasiga 
aylanadi.Demak,  metabolizm  -  bu  organizmda  yuzaga  chiqa-digan  va  uning  hayotiy 
jarayonlarini 
amalga 
oshiradigan 
fizikaviy 
va 
kimyoviy 
jarayonlarining 
yig'indisidir.Metabolizm  jarayonida  hujayra  va  to'qimalarning  faoliyati,  o'sishi  va 
rivojlanishi  uchun  zarur  bo'lgan  energiya  hosil  bo'ladi.Bu  esa  fiziologik 
tuzilmalar,hujayralar,ularning  funk-siyasini  bajarishi  uchun  zarur  bo'lgan  energiya 
ehtiyojini  qondiradi.Modda  va  energiya  almashi-nuvi  tabiatshunoslikning  umumiy 
qonuni - materiya va energiyaning saqlanish qonuniga asos bo'ladi. 
Moddalar  almashinuvi  bir-biriga  chambarchas  bog'liq  bo'lgan  ikki  jarayon  - 
ya'ni  assi-milatsiya  (anabolizm)  va  dissimilatsiya  (katabolizm)  orqali  o'tadi.Ovqat 
moddalari  tarkibiy  qi-smlarining  hujayralarga  o'tishi  assimilatsiya  yoki  anabolizm 
deyiladi.«Assimilatsiya»  termini  lotincha  «assimulo»-o'xshataman  so'zidan  olingan 
bo'lib,lug'aviy  tarjimasi  «o'xshatish»,  «o'z-lashtirish»  demakdir.Assimilatsiya  - 
atrofdagi  muhitdan  organizmga  tushadigan  moddalarni  o'z-lashtirish,  hazm  qilish 
jarayoni,  buning  natijasida  o'sha  moddalar  tirik  tuzilmalarning  tarkibiy  qismi  bo'lib 
qoladi  yoki  organizmda  zaxira  holida  to'planadi.Assimilatsiya  natijasida  hujayra-
larning  tarkibiy  qismlari  yangilanadi,ularning  ko'payishi  sodir  bo'ladi.Organizm 
qancha yosh bo'lsa,unda assimilatsiya shuncha faol o'tadi.Bu esa organizmning o'sishi 
va rivojlanishini ta'-minlaydi.To'qimalarda saqlanadigan energiya beruvchi moddalar 
(glikogen, ATF) ning sintez-lanishi uchun sarflanadi. 
Hujayralar  eskirgan  tarkibiy  qismlarining  parchalanishi  (yemirilishi)