Ekologiya va atrof muhit muhofazasi
Download 2.82 Kb. Pdf ko'rish
|
monitoring umumbashariy, milliy va mahalliy darajalarda bir qancha
mustaqil yonalishlarni oz ichiga olgan murakkab tizim hisoblanadi (23.1-chizma). Ushbu tizimning yuritilishiga davlat tuzilmalari (vazirliklar, davlat qomitalari, idoralar) va tabiatdan foydalanuv- chilarni oz ichiga olgan ijrochilarning keng qatlami jalb etiladi. Muayyan hududdagi ekologik vaziyat keng kolamli ekologik mezonlar asosida aniqlanadi. Ekologik mezonlar muayyan korsatkichlar majmuyi hisoblanib, atrof-muhit holati va uning odamlarga tasiri, ekotizimlar va vositalar, atrof-muhitga otkazila- yotgan tazyiq va bu boradagi kuchlar hamda masuliyat birligining oziga xos ifodasi hisoblanadi. 300 dan ortiq ekologik mezon ama- liyotda foydalanish uchun tavsiya etilgan. Mazkur ekologik mezonlar atmosfera havosi, suv, yer va biologik resurslar, chiqindilar, ener- getika, Orol dengizi va Orolboyi, iqlim ozgarishi va aholi salomatligi holatini tavsiflaydi. Ekologik nazorat oldiga atrof tabiiy muhit holatini hamda xojalik yuritish va boshqa faoliyat tasiri ostida unda boladigan ozgarishlarni kuzatib borish; atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, atrof tabiiy muhitni sog- lomlashtirish, tabiatni muhofaza qilishga doir qonunlar talablari Ekologik monitoring Ekologik nazorat 227 R 23.1-chizma Ozbekiston Respublikasida atrof tabiiy muhit davlat monitoringi tashkiliy tuzilmasi Monitoring obyektlari Tabiiy va texnogen omillar, atrof tabiiy muhitga tasir korsatuvchi manbalar Tabiiy muhit va tabiiy resurslar Monitoring turlari va ijrochilari Ifloslanish manbalari monito- ringi (Tabiatni muhofaza qilish davlat qomitasi) Atmosfera ifloslanishi monitoringi («Ozgid- romet» markazi) Yerusti va yerosti suvlari ifloslanishi monito ringi («Oz gidromet» markazi, Davlat geologiya qomi- tasi, Sogliqni saqlash vazirligi, Qishloq va suv xojaligi vazirligi) Yer va yerusti ekotizimlari ifloslanishi monito ringi (« Yergeodez- kadastr» davlat qomitasi, Tabiatni muhofaza qilish davlat qomitasi) Xavfli tabiiy va texnogen jarayonlar monitoringi (Davlat geologiya qomitasi) Tovush monitoringi («Ozgid- romet» markazi) Monitoring vazifalari Monitoring natijalari Ifloslanishni nazorat qilish Ifloslanishning meyoriy holatini baholash Atrof-muhitga tasirlarni nazorat qilish Atrof-muhit sifatini nazorat qilish Ifloslanish darajasini baholash, prognoz qilish va atrofdagi tabiiy muhitga salbiy tasir jarayonlarining oqibatlarini bartaraf qilish chora-tadbirlarini ishlab chiqish R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R R RR R R 228 ? NAZORAT SAVOLLARI va atrof tabiiy muhit sifati meyorlariga rioya etish borasidagi dasturlar hamda ayrim tadbirlar bajarilishini tekshirish vazifalari qoyilgan. Ekologik nazorat tizimi: davlat atrof tabiiy muhit holatini kuzatib borish xizmati (tabiiy muhitda sodir bolayotgan fizik, kimyoviy, biologik jarayonlarni, atmosfera havosi, tuproq, yerusti va yerosti suvlarining ifloslanish darajasini, ifloslanishning osimlik va hayvo- not dunyosiga tasiri oqibatlarini kuzatib boradi), tabiatni muhofaza qilish sohasidagi davlat nazorati (Òabiatni muhofaza qilish davlat qomitasi, Sogliqni saqlash vazirligi, Sanoatda, konchilikda va kommunal-maishiy sektorda ishlarning bexatar olib borilishini nazorat qilish davlat inspeksiyasi, Ichki ishlar vazirligi, Qishloq va suv xojaligi vazirligi va Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qomitasi tomonidan amalga oshiriladi), vazirliklar, davlat qomitalari va idoralarning ekologiya xizmati (tasarrufidagi korxonalar va tashkilotlar faoliyati ustidan tabiatni muhofaza qilish sohasidagi idoraviy nazoratni amalga oshiradi), tabiatni muhofaza qilish sohasidagi ishlab chiqarish nazorati (kor- xonalar, birlashmalar, tashkilotlarning ekologiya xizmati), tabiatni muhofaza qilish sohasidagi jamoat nazorati (jamoat birlashmalari, mehnat jamoalari, fuqarolar tomonidan amalga oshiriladi). 1. Qaysi huquqiy hujjatlar ekologiya huquqining asosiy manbayi hisoblanadi? 2. Ozbekiston Respublikasi Òabiatni muhofaza qilish davlat qomitasi qanday vakolatlarga ega? 3. Ekologik ekspertiza deganda nima tushuniladi? 4. Davlat ekologik ekspertizasi obyektlariga misollar keltiring. 5. Ekologik audit nima? 6. Nima maqsadda atrof tabiiy muhitning davlat monitoringi tizimi tashkil etiladi? 7. Ekologik mezonlar deganda nimani tushunasiz? 8. Ekologik nazorat tizimi nimalarni oz ichiga oladi? 9. Òabiatni muhofaza qilish sohasidagi davlat nazoratini kimlar amalga oshiradi? 229 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR Asosiy adabiyotlar 1. Þ. Îäóì. Ýêîëîãèÿ. Ïåð. ñ àíãë. Ò. 12. Ì., «Ìèð», 1986. 2. I. Xolliyev, A. Ikromov. Ekologiya. (Kasb-hunar kollejlari uchun oquv qollanma). Ò., «Mehnat», 2001. 3. H. Yoldoshev, Sh. Avazov. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish asoslari. (Qishloq xojaligi kasb-hunar kollejlari uchun darslik). T., «Mehnat», 2003. 4. A.E. Ergashev, A.Sh. Sheraliyev, X.A. Suvonov, Ò.A. Ergashev. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish. Ò., «Fan», 2009. Qoshimcha adabiyotlar 1. A.A. Rafiqov. Òabiatda ekologik muvozanat. Ò., «Fan», 1990. 2. T.A. Alimov, A.A. Rafiqov. Ekologik xatolik saboqlari. Ò., «Oz- bekiston», 1991. 3. Sh. Otaboyev, M. Nabiyev. Inson va biosfera. Ò., «Oqituvchi», 1997. 4. À.À. Ãîðåëîâ. Ýêîëîãèÿ. Ó÷åáíîå ïîñîáèå. Ì., «Öåíòð», 1998. 5. Â.È. Êîðîáêèí, Ë.Â. Ïåðåäåëüñêèé. Ýêîëîãèÿ. Èçä. 4-å, äîï. è ïåðåðàáîò. Ðîñòîâ-ía-Äîíó, «Ôåíèêñ», 2003. 6. Ozbekiston Respublikasida atrof-muhit holati va tabiiy resurslardan foydalanish togrisida milliy maruza (19882007-yillar boyicha retrospektiv tahlil). Tuzuvchilar: S.V. Samoylov, U.B. Abdujalilov, L.A. Aksenova va boshq.; B.B. Alixonovning umumiy tahriri ostida; masul muharrir S.A. Jakbarov. Ò., «Chinor ENK», 2009. 7. Â.À. Âðîíñêèé. Ýêîëîãèÿ è îêðóæàþùàÿ ñðåäà. Ó÷åáíûé êóðñ. Ðîñòîâ-íà-Äîíó, «Ôåíèêñ»; Ì., ÈÊÖ «ÌàðÒ», 2009. 8. A. Nigmatov. Ekologiyaning nazariy asoslari. Oquv qollanma. T., Ozbekiston faylasuflari milliy jamiyati, 2013. 9. A. Nigmatov. Ekologiya huquqi. Darslik. T., «Noshir», 2013. 230 MUNDARIJA Sozboshi ....................................................................................... 3 Kirish. Ekologiya va atrof-muhit muhofazasining muxtasar tavsifi ................................................................. 4 Birinchi qism. NAZARIY EKOLOGIYA I bolim.Umumiy ekologiya 1-bob. Organizm tirik yaxlit tizim sifatida ................................11 2-bob. Organizm va muhitning ozaro munosabati ........................19 3-bob. Populatsiyalar ....................................................................45 4-bob. Biotik top biotsenozlar ................................................49 5-bob. Ekologik tizimlar .................................................................55 II bolim. Biosfera haqida talimot 6-bob. Biosfera Yerning umumiy ekologik tizimi ......................65 7-bob. Yerning tabiiy ekotizimlari biosferaning makoniy birligi sifatida......................................................73 8-bob. Biosfera evolutsiyasining asosiy yonalishlari ......................82 III bolim. Odam ekologiyasi 9-bob. Odamning bioijtimoiy tabiati va ekologiya .........................89 10-bob. Antropogen ekologik tizimlar ............................................97 11-bob. Ekologiya va inson salomatligi ........................................ 101 231 Ikkinchi qism. AMALIY EKOLOGIYA IV bolim. Biosferaga antropogen tasirlar 12-bob. Biosferaga antropogen tasirning asosiy turlari ............... 105 13-bob. Atmosferaga antropogen tasirlar .................................... 108 14-bob. Gidrosferaga antropogen tasirlar .................................... 116 15-bob. Litosferaga (tuproqqa) antropogen tasirlar .................... 126 16-bob. Nabotot va hayvonot dunyosiga antropogen tasirlar ...... 135 17-bob. Biosferaga tasir korsatishning alohida turlari ................. 141 18-bob. Biosferaga favqulodda tasirlar ......................................... 149 V bolim. Atrof-muhitning ekologik himoyasi va muhofazasi 19-bob. Atrof-muhit muhofazasi va tabiatdan togri foydalanishning asosiy tamoyillari ................................ 159 20-bob. Qishloq xojaligi ekinlari ekologiyasi agroekologiya asoslari .................................................... 168 21-bob. Qishloq xojaligi hayvonlari ekologiyasi ......................... 181 22-bob. Qishloq xojaligi ekologiyasi, tabiatdan foydalanish va atrof-muhit himoyasi ................................................ 188 23-bob. Ekologiya huquqi asoslari ............................................... 219 Foydalanilgan adabiyotlar ............................................ 229 232 SHERIMMAT MATYOQUBOVICH AVAZOV EKOLOGIYA VA ATROF- MUHIT MUHOFAZASI Kasb-hunar kollejlari uchun darslik 3-nashr Òoshkent «ILM ZIYO» 2014 Muharrir I. Usmonov Badiiy muharrir M. Burhonov Texnik muharrir F. Samadov Ìusahhih T. Mirzayev Noshirlik litsenziyasi AI ¹ 166, 23.12.2009-yil. 2014-yil 23-oktabrda chop etishga ruxsat berildi. Bichimi 60×84 1 / 16 . «Òayms» harfida terilib, îfset usulida chop etildi. Bosma tabogi 14,5. Shartli b.t. 13,5. Nashr b.t. 13,0. 3792 nusxa. Buyurtma ¹ «ILM ZIYO» nashriyot uyi, Òoshkent, Navoiy kochasi, 30-uy. Shartnoma ¹ 56 2014. Ozbekiston Matbuot va axborot agentligining Gafur Gulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyida chop etildi. Òoshkent, Shayxontohur kochasi, 86-uy. Avazov Sh.M. EKOLOGIYA VA ATROF- MUHIT MUHOFAZASI (Kasb-hunar kollejlari uchun darslik). 3-nashr. T.: «ILM ZIYO», 2014. 232 b. UOK: 629.331. (075) KBK 41ya722 ISBN 978-9943-16-149-8 A69 Download 2.82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling