Yodgorliklarini
Download 5.46 Mb. Pdf ko'rish
|
Yodgorliklarini
Otlchov ishlarining turlari va asboblari. Q anday maqsadga
yo‘ naltirilganidan q a t’iy nazar ishlab chiqarishda o'lchov ishlari a n iq va to’liq holatda turli ishlarda amalga oshiriladi: 1. Ro‘yxatga olish o ‘lchovi. 2. Hujjatlashtirish olchovi. 3. Arxitekturaviy o ‘lchov. 4. Arxeologik o ‘lchov. Binoning um um iy gabarit o ‘lcham lari va uning um um iy rasm ko‘rinishidagi oddiy chizm alari — ro'yxatga olish oUchovi deb yuritiladi. 0 ‘lchov chizmalar toliq ro q bo‘lgan yuridik va texnik maqomga ega boMgan hujjatdir. Bunda xonalar m aydoni, injener-kom m u- n ik atsio n jih o zlar, ventilatsiya, sa n ita r asb o b lar joyiashuvi, quvurlar, xonalarining tartib bilan joyiashuvi kabilar ko ‘rsatiladi. B u lar binodan foydalanishda, vaqti-vaqti bilan rem ont ishlarini olib borishda, o ‘zgartirishlar kiritilganda kerakli hujjat tariqasida ishlatiladi. Q o‘shimcha quriJishlar olib borishda mavjud bino tarzi- n in g razvedkasiga mos ravishda yangi loyiha chizm asini chizish- da asosiy qokllanm a bo‘lib xizmat qiladi. Arxitekturaviy о ‘Ichovda binoning barcha jihatlari: ta rh , tarz, detal, ichki xona chizm alari to ‘Iiq holda aks ettiriladi. Bu kabi o lc h o v ishlarida ko‘proq tarixiy-badiiy qim m atga ega b o ‘lgan m e’m oriy yodgorliklam ing qayd etilganligini ko‘rish mum kin. 0 ‘lchov chizm alar arxiv hujjatlari hisoblanib, yodgor likni to ‘liq o ‘rganishda va ta ’mir ishlarini amalga oshirishda foy- dalaniladi. Tabiiyki, to 'liq va aniqlik bilan olib borilgan arxitekturaviy o'lchov chizm alari vaqt o ‘tishi bilan ba’zi sharoitlaming o'zgarishi oqibatida o ‘lcham lardagi to iiq lik darajasi ham o'zgargan b o iish i mum kin. Arxeologik o ‘lchovishlarida yanada aniqroq, batafsil m a ’lum ot - lam i o ‘z ichiga qam rab olgan chizm alar juda m as’uliyatli hisob lanadi. Arxeologik o ‘lchov ishlarida olib boriladigan b arch a jara- yon, texnik holati, binoning talafot ko‘rgan joylari, y e r qim ir- lashlari oqibatida yoki tabiiy ofatlar tufayli c h o ‘kkan. yem iril- gan kabi holatlarning barchasi ro‘yxatga olinadi. Binoning oddiy elem entlaridan tortib xona devorlari, ustun, eshik va gorizontal va vertikal o‘zgarishlarning barchasi, g‘isht taxlam lari kabi barcha m a’lum otlar iloji boricha aniq o‘lcham lar bilan chizmada Tco'rsatib boriladi. Arxeologik o ‘lchov ishlari, odatda, qadim iy bino qoldiqlari va o ‘rta asrlarda bunyod etilgan xarobalarda amalga oshiriladi. Il m iy tadqiqot ishlarini olib borishda arxeologik o ‘lchov chizm a- larid an foydalaniladi. T o ‘liq olib borilgan arxitekturaviy va arxeologik o‘lchov chizm alari ilmiy-tadqiqot ishlarini o'tkazishda m uhim hujjat hisoblanadi. Bu ishlarni olib borishda o ‘ta ehtiyot- korlik bilan ish yuritish talab etiladi. Bunday ishlarni to ‘1 iq am al ga oshirishda adabiyotlar, m a’lum otlar, rasmlar, chizm alar to ‘liq holatda tayyorlanib boriladi. CHchov va o ‘lchov chizm alarining grafik uslubiy nusxasini ro ‘yxatga olinishi asosiy material hisobla nadi. Yodgorlikning yoki inshootning joylashgan yen, qaysi asrga taalluqliligi, kim tom onidan qurilgani yoki qanday m ateriallar- dan tashkil topgani, qisqacha uning konstruksiyasi, qay m aqsadda foydalanishi, saqlanish darajasi kabi jihatlarning m aT um otlari ko ‘rsatilishi lozim . O klchov ishlari yoki ish tartibi quyidagi m a iu m o tla r to ‘plam i yozilgan jum alda qayd etiladi. 1. Yodgorlikning m a’m uriy manzili va geografik holati. 2. Y orugiikka nisbatan joylashuvi. 3. Yodgorlik joylashgan yerning geologik tarkibi. 4. Tarixiy m aiu m o t. 5. Binoning badiiy jihatlari, ichki bezak va ularning ahvoli. 6. Asosiy qurilish materiallari va bezakiari haqidagi m aiu m o t. 7. Asosiy konstruktiv holat. 8. Binoning hozirgi holati haqidagi m aiu m o t. O ic h o v chizmalari va m aium otlarga qo‘shim cha ravishda asl holat rasmining chizmasi va foto rasm lar kiritiladi, ayrim bezak va haykaltaroshlik elementlari ham beriladi. Bino o ich o v id a arxi- tekturaviy ranglar yechimini uzviy ohangda rangli rasm lar tar- zida ko‘rsatish talab etiladi. M urakkab ko ‘rinishli yodgorlikning aniq o ic h a m i va to i i q m a’ lum otlarni olish u chun o ic h o v am aliyotni o ik a z is h va oldinga qo'yilgan maqsadga erishish uchun konkret vazifa tanlani- shi, belgilangan vaqtda vazifaning t o i i q bajarilishiga erishish lozim . Yodgorlik yoki biror inshootning o ic h o v ishlari am aliyotida m e' m oriy inshootning to iiq o ic h a m la ri bilan birga uning kons- truksiyasi, badiiy jihatlari, qurilish uslubi, tektonikasi va struk- turalari bo‘yicha tushuncha hosil qilinadi. Arxitekturaviy o ic h o v jarayonida tadqiqotchi naturada binoni yaqindan k o ‘rib, uning tuzilishi va tarkibi hamda badiiy jihatlarini tushunishga va m uta- xassis sifatida unga yondashib, fikrlashga qiziqish uyg‘onadi. O ic h o v ishlarini olib borishda lineyka, uchburchakii liney ka, reyka, ruletka, shnur ip , shovun va shayton (uroven), elektron o ic h o v kabi asboblardan foydalaniladi. Shovun — konus shakldagi m etallning b ir uchiga kanop ip b o g ia n g a n b o iib , uning yordam idabinodan turtib chiqqan tom ning karnizi, ustun tepasida joylashgan qosh, egri sirtli gumbaz yoki peshtoqlarning o icham lari o ich an ad i. Bunda kerakli qismga reyka yordamida shovun osiltirib, uning oraliq masofalari o ic h a b olinadi. Shayton-gorizontal holatni aniq o'lcham larini olish uchun kerak bo'ladigan shisha nay ichiga suv solinib yog‘ochga o‘yib o ‘m atilgan. Shishadagi bo ‘sh qoldirilgan havo pufakchasi o ‘rtada to ‘xtagandan so‘ng o ‘ichov olinadi. Ruletka —metall yoki qattiq materialdan yasalgan bo ‘lib, bunda asosiy o ‘lcham lar oMchanadi. N iveiir va teodolit asboblaridan ko‘proq arxeologik va geo- dezik o ‘lchov ishlarida q o ‘llaniladi. Raqam li fotoapparat yordam ida binolarning b archa turlari- ning o ‘lcham larini oJish mum kin. О ‘Ichov chizmalari. M e’moriy o‘lchov ishlarini amalga oshirish Download 5.46 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling