Genetika asoslari masalallar yechishni o`rganamiz genlarning birikkan holda irsiylanishi

1. Erta pat h.q – A, kech pat h.q – a, chipor – B, qora – b:

2. Xo`rozning genotipini yozamiz:

3. Ota-ona organizmlarni chatishtiramiz:

P: ♂ x ♀

G: ♀ | x ♂ |; |; |; ; (100-20=80)

•  

	|;	|;	|; krossover	|; krossover
|	|| 40%	|| 40%	|| 10%	|| 10%
	Erta. chipor	kech. qora	Erta. qora	Kech. chipor

	Erta. chipor	kech. qora	Erta. qora	Kech. chipor

Odamda A va B genlari bitta xromasomada joylashgan va ular orasidagi masofa 8 morganidaga teng. C geni boshqa nogomologik xromasomada joylashgan. Barcha belgilar bo`yicha geterozigota organizm tahliliy chatishtirildi. Avlodda noallel dominant A va C genlarining uchrash ehtimolini aniqlang.

1. ♀ ||Cc x ♂ ||cc

2. G: ♂ ||cc →

♀ ||Cc → |C ; |c; |C; |c

♀ ||Cc |C ; |c; |c; |C

•  

	|C	|c	|C	|c	|C	|c	|c	|C
	||Cc	||cc	||Cc	||cc	||Cc	||cc	||cc	|| Cc
	23	23	23	23	2	2	2	2

	23	23	23	23	2	2	2	2

100 – 8 = 92 % jami krossingoverga uchramagan organizmlar
8 : 4 = 2 morganidadan krossingoverga uchragan organizmlar
92 : 4 = 23 % dan krossingoverlanmagan organizmlar
Javob: (||Cc ) 23 + 2 ( ||Cc ) = 25

Odamda polidaktiliya va katarakta 1 ta autosomada joylashgan dominant genlar bilan irsiylanadi. Erkak katarakta va polidaktiliya bilan kasallangan bo`lib, unga bu genlardan biri onasidan o`tgan. Ayol 2 belgisi bo`yicha sog`lom. Nazariy jihatdan krossingover 3% bo`lsa, shu oilada tug`ilishi mumkin bo`lgan bolalarning necha foizi ota-onaga fenotip jihatdan o`xshash bo`ladi?

1.Polidaktiliya – P; katarakta – K; bu belgilarning retsessivi – sog`lom:

2.Erkak va ayol genotipini belgilab olamiz:

Erkak → ♂ || ayol → ♀ ||

P: ♂ || x ♀ ||

G: ♂ || → |, |, |, |→ |

•  

	|	|	|	|
|	||	||	||	||
97 %	= 48.5 %	+ 48,5%	1,5 %	1,5 %

97 %	= 48.5 %	+ 48,5%	1,5 %	1,5 %

Drozofila pashshasining qanotlari normalligi kaltaligi ustidan, tana rangi kulrangligi qoraligi ustidan dominantlik qiladi. Bu genlar xromosomalarda chala birikkan holda bo`lsa, Digeterozigota erkak pashsha bilan tahliliy chatishtirish o`tkazilganda, genlar orasidagi masofa 17 morganida bo`lsa, F1da olingan jami 100 ta organizmning nechtasi ota-onadan farq qilmaydi? F1 organizmlarining genotipini aniqlang.

P: x

F1:

Aytganimizdek, genlar orasidagi masofa, ota-onadan farq qiluvchi organizmlar foiziga teng. Masalada, ota onadan farq qiluvchi organizmlar, 17% bo`lsa, qolgan 83% i ota onaga o`xshash bo`ladi. Jami 100 ta pashsha 100% bo`lsa, 83 tasi qancha bo`lishini hisoblaymiz:
100ta ------ 100%
x-----------83% x=83 ta
Javob: 83 ta pashsha ota onadan farq qilmaydi.

Mustahkamlash uchun masalalar

1. Odamda miopiya (A) va katarakta (B) bitta autosomada joylashgan dominant genlar ta’sirida irsiylanadi. Erkak miopiya va katarakta bilan kasallangan bo`lib, unga bu genlardan biri onasidan o‘tgan. Ayol ikkala belgi bo‘yicha sog`lom. Nazariy jihatdan krossingover 7 % bo`lsa, shu oilada faqat bir belgi bo‘yicha kasal bolalarning tugllish ehtimolligini (1) va genotipini (2) aniqlang.

A) 1 - 46,5 %; 2 - Ab//ab, aB//ab B) 1 - 93 %; 2 - aB//ab, Ab//ab

C) 1 - 7 %; 2 - AB//ab, ab//ab D) 1 - 3,5 %; 2 - AB//ab, ab//ab

2. Suli o`simligining zamburug`ga chidamli bo`lishi va poyasining baland bo`lishi, zamburg`ga chidamsiz bo`lishi va poyasining pastligi ustidan dominantlik qiladi. Bu genlar bir xromosomada birikkan holda joylashgan. Digeterozigota o`simlik bilan tahliliy chatishtirish o`tkazilganda, avlodda, 2660 ta poyasi baland, zamburug`ga chidamli, 260 ta poyasi past zamburug`ga chidamli, 2380 ta poyasi past, zamburug`ga chidamsiz, 300 ta poyasi baland, zamburug`ga chidamsiz o`simliklar olingan bo`lsa, ular orasidan genotip jihatdan ota-onaga o`xshamagan organizmlar necha % ni tashkil etadi?

3. Kapalaklarda tananing rangli va qanotlarida o'simtalarning bo'lishi dominant autosomada birikkan holda irsiylanadi. (krossingover 6%). Digeterozigota urg’ochi kapalak (dominant genlar faqat otasidan o‘tgan) tanasi rangsiz, qanotida o'simtalar bo‘lmagan erkak kapalak bilan chatishtirilganda 800 ta avlod olindi. Avloddagi kapalaklarning qanchasi genotip jihatdan urg'ochi kapalakka o'xshaydi?

Foydalanilgan adabiyotlar

• A.Zikrillayev va boshqalar “BIOLOGIYA” 9-sinflar uchun darslik. T:. 2018 y.
• A.G`afurov va boshqalar “BIOLOGIYA” 10-sinflar uchun darslik. T:.2017 yil.
• B.Sheraliyev “BIOLOGIYA VA GENETIKADAN MASALALAR” T:. Akademnashr 2018 y.
• DTM test savollari to`plam.i 1996-2019 yillardagi nashrlari
• Telegramm sayt kanallari