Guliston davlat universiteti o. Murodqulov. L. Dehqonova

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

61 

 

 

 

 

 

 

 

 

9-Amaliiy mashg’ulot: 

 

O’tgan zamon davom fe’li 

ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ  

mozi-ye  estemrori

   

Ajratilgan vaqt-2 soat 

Asosiy savollar: 

            1 .

 

O’tgan zamon davom fe’li

ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ  

mozi-ye  estemrori

   

         2. 

ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ ning bo’lishsiz shakli

 

 3.Qo’shma  va prefiksli  fe’llardanﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ  yasash .

 

 

    

                  Mavzuga oid tayanch tushuncha va iboralar: 

ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ  mozi-ye  estemrori,  

ﻰﻤ

   mi,

ﻪﻨ

    na 

Dars maqsadi: 

. O’tgan zamon davom fe’li

ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ  

mozi-ye  estemrori

  

 haqida ma’lumot beri

Sh

  va 

uning yasalishini  tushintirish. 

Identiv o’quv maqsadlari: 

1. Fors tilidagi 

ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ

 haqida ma’lumot bera  oladi. 

2.

 Fe’llarni ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ da tuslay oladi .

. 

3. 

ﻯﺮﺍﺮﻤﺗﺴﺍﻰﺿﺎﻤ ning bo’lishsiz shaklini  yasay oladi.

 

 

 Ishni bajarish tartibi: 

1-savol bo’yicha tushuncha berish 

 

O’tgan zamon davom  fe’li ish-harakatning o’tgan zamonda boshlanib, 

tugallanmaganligini yoki harakatning takroriy ravishda bajarilib kelganlagini 

bildiradi.  

 

O’tgan zamon davom fe’li o’tgan zamon fe’l negizi oldiga    ﻰﻤ  mi-old 

qo’shimchasi va ohiriga shaxs- son qo’shimchalarini qo’shish orqali yasaladi. 

Masalan,                                                                  

نﺗﻔﺮ raftan – bormoq fe’lining o’tgan zamon negizi     ﺕﻔﺮ   raft bo’lib, tuslanganda 

quyidagi shakllarda bo’ladi:  

 

 

        ﻢﺗﻔﺮﻴﻤ   نﻤ man miraftam—Men borar edim (borardim). 

          ﻰﺗﻔﺮﻴﻤ  ﻮﺗ  to’ mirafti – Sen borar eding (borarding).  

         ﺕﻔﺮﻴﻤ ﻮﺍ u miraft  -- U borar edi (borardi). 

 

 

       ﻢﺗﻔﺮﻴﻤ   نﻤ   mo miraftim – Biz borar Edik (borardik ). 

        ﺩﻴﺗﻔﺮﻴﻤ   ﺎﻤﺷ  sho’mo miraftid – Siz borar edingiz (borardingiz). 

---

 

62 

        ﺩﻨﺗﻔﺮﻴﻤ   ﺎﻫﻨﺁ onho miraftand – Ular borar edilar (borardilar). 

 

O’tgan zaman davom fe’lida Urg’u ikkita bo’lib, asosi kuchli Urg’u   mi- old 

qo’shimchasi va ikkinchi kuchsizroq Urg’u shaxs-son qo’shimchalarigi tushadi. 

 

2-savol bo’yicha tushuncha berish 

O’tgan  zamon davom    fe’lining bo’lishsiz  shakli bo’lishli shaklidagi      mi-  ﻰﻤ  

old qo’shimcha oldiga ﻪﻨ  na – inkor yuklamasini keltirish orqali yasaladi. 

           

ﻡﺗﻔﺮﻴﻤﻨ نﻤ

 man namiraftam—Men bormas edim. 

         

ﻰﺘ ﻔﺮﻴﻤﻨ

 

to’ namirafti – Sen bormas eding.  

         

ﺖﻔﺮﻴﻤﻨ ﻮﺍ

 u namiraft  -- U bormas edi. 

 

 

       

ﻢﻴﺗﻔﺮﻴﻤ ﻪﻨ  ﺎﻤ

   mo namiraftim – Biz bormas Edik. 

        

ﺩﻴﺗﻔﺮﻴﻤ  ﻪﻨ ﺎﻤﺷ

  sho’mo  namiraftid – Siz bormas edingiz. 

        

ﺩﻨﺗﻔﺮﻴﻤ  ﻪﻨ  ﻫﻨﺁ

ﺎ

 onho namiraftand – Ular bormas edilar. 

 

 

 

ﻡﺗﻔﺮﻴﻤﻨ

 namiraftam – bormas edim  (bormasdim). 

ﻡﺩﻴﺩﻴﻤﻨ

 namididam – ko’rmas edik  (ko’rmasdik). 

ﺩﻴﺸﮐﻴﻤﻨ ﺮﺎﮔﻴﺴ

  sigor namikashid –papiros chekmas edi  (chekmasdi).  

 

 

O’tgan  zamon  davom    fe’lining  bo’lishsiz  shaklida  Urg’u    na-  inkor 

yuklamasiga o’tadi. Masalan: 

 ﻡﺩﻨﺍﻮﺨﻴﻤﻨ namixondam –O’qimas edim 

ﺩﺮﮐﻴﻤﻨﺮﺎﮐ kor namikard – U ishlamas edi.  

3-savol bo’yicha tushuncha berish 

Perifiksli va qo’shma fe’llarda  mi – old qo’shimcha ko’makchi fe’lga qo’shiladi. 

  ﻦﺗﺸﮔ  ﺮﺒ bar- gashtan -- qaytmoq   ﺕﺸﮔﻴﻤ ﺮﺒ   bar –migashtam -- qaytar edim;  

 ﻦﺩﺮﮐ  ﺵﺪﺮﮔ  gardesh kardan – aylanib yurmoq   ﻡﺩﺮﮐ ﻴﻤ ﺵﺪﺮﮔ  gardesh mikardam – 

aylanib yurar edim . Misollar:  

            

ﺖﻔﮕﻴﻤ  ﻍﻮﺮﺩ  ﺮﺎﻴﺴﺒ   ﻰﻨﺍﻮﺠ  ﻦﺎﭙﻮﭼ

              chupon-e  javone besyor 

do’rug’ migo’ft --- Bir yosh cho’pon ko’p yolg’on gapirar edi. 

 

ﻢﻴﺪﺮﻛﻴﻤ  ﺕﺤﺍﺮﺗﺴﺍ ﺎﺠﻨﺁ ﺮﺪ ﻮ ﻢﻴﺘﻔﺮﻴﻤ  ﺮﻬﺸ  ﻦﻮﺮﻴﺒ ﻦﺎﺘﺴﺒﺎﺗ    ﺎﻫﺰﻮﺮ

ﻯ

 

ruzho-ye tobeston birun-e shahr miraftim va dar onjo esterohat mikardim --- Yoz 

kunlari shahardan tashqariga chiqardik va u erda dam olardik. 

 

        

 ﻢﺘﺸﻮﻨﻴﻤ   ﻪﻤﺎﻨ   ﻦﻤ  ﺪﻤﺁ  ﻢﻘﻴﻔﺮ ﻪﻛﻴﺗﻘﻮ 

          vaqti-ke rafiiqam  omad 

mann nome minaveshtam – O’rtog’im kelgan vaqtda, men xat yozayotgan edim. 

---

 

63