Hozirgi o‘zbek adabiy tili fanidan nazorat savollari
Download 1.07 Mb.
|
HO\'AT YN 306
|
She’rdan bahra olmagan kim bor?
Sherdan bahra olmagan kim bor. Sherdan tóldiruvchi,bahra olmagan ega kim bor kesim Qolipning tarkibi haqida gapiring. Hokim valentlik haqida gapiring. hokim valentlik otli va felliga bólinadi hokim valentlik óziga tobelanib keluvchi sózni bitishuv,moslashuv ,biriktiuv yóli bilan boĝlaydi. . G‘urbat axtarganga g‘urbat ekan bu dunyo! Ĝurbat axtarganga ĝurbat ekan bu dunyo ĝurbat tóldiruvchi,axtarganga tóldiruvchi,ĝurbat ekan kesim,bu aniqlovchi,dunyo ega Qolipning tarkibini tushuntiring. Tobe aloqani teng aloqadan farqlovchi jihatlar qaysi? Tobe aloqani teng aloqadan farqlovchi jihatlar tobe aloqada hokim va tobe munosabati bilan boĝlanadi, ergashtiruvchilar va tobe boĝlanuvchilar yordamida boĝlanadi.Teng aloqada bir biriga teng mustaqil boĝlanadi va teng boĝlovchilar sanash ohangi bilan keladi. Jamshid uyga borsin, keyin gaplashamiz Qolipda umumiylik va xususiylik dialektikasi namoyon bo‘ladimi? Lisoniy sintaktik qolip. LSQni aniqlashda ham LSQga daxldor bo‘lmagan, bir qolipdan chiqqan nutqiy hosilalarning turli-tumanligini keltirib chiqarayotgan hodisalar LSQga bog‘liq bo‘lmagan nosintaktik hodisalar sifatida ahamiyatsiz deb qaraladi va e’tibordan soqit qilinadi. Masalan, Gulnoraning kitobi nutqiy hosilasining mohiyati, ya’ni LSQini aniqlamoqchi bo‘lsak, shu ko‘rinishdagi va turdagi so‘z birikmalarini tasavvurimizda to‘plab, saralaymiz. Shu usulda Muniraning daftari, Sitoraning ruchkasi kabi yuzlab nutqiy so‘z birikmalarida [Otatoqli → otturdosh = otdan anglashilgan pred./shaxsga tegishli narsa] umumiyligini topgandek bo‘lamiz. Biroq mening kitobim, uning ruchkasi, bizning uyimiz, qizilning qizili, yashashning zavqi nutqiy birikmasini oldingi so‘z birikmalari bilan qiyoslash natijasida ularning farqli ekanligiga, qolipga solib ko‘rish natijasida unga joylashmayotganligiga amin bo‘lamiz. Zero, LSQning birinchi uzvi ot turkumiga mansub so‘z bo‘lishi kerak edi. Misollarda esa tobe uzvlar – olmosh. Shuningdek, LSQning ikkinchi uzvidagi egalik kategoriyasi III shaxs qo‘shimchasi haqida ham shunday deyish mumkin. Yuqorida qoliplarning umumiylik tabiatiga ega ekanligini, unda nutqiy hosilalarning umumiy, bir xil belgilari o‘rin olishini ta’kidlagan edik. Shuning uchun nutqiy hosilalardan farqlarni fikran chetlashtirib, umumiy belgilarni saqlab qolamiz. Кeltirilgan birinchi (tobe) a’zolardagi umumiylik va farqlarni quyidagicha beramiz (28-jadval): 28-jadval
Download 1.07 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||