Ims chiqish kaskadlari

Har bir kuchaytirgich o’zining texnik parametrlariga ega bo’ladi:

• 
  Tok va kuchlanish bo’yicha kuchaytirish koefitsienti;
  
• 
  FIK;
  
• 
  Kirish va chiqish qarshiliklari;
  
• 
  O’tkazish chastotalar polosasi
  
• 
  Signalni buzish darajasi va b.
  

Chiqish kaskadlari bir taktli va ikki taktli bo'lishi mumkin. Kaskadlararo ulanish turiga qarab, chiqish kaskadlari rezistor, transformator, sig'imli va bu ulash elementlari bo'lmaganda transformatorsiz bo'linadi.


Сhiqish kaskadining vazifasi yuklamaga belgilangan zaruriy quvvat yoki kuchlanishni berishdir. O’tish kaskadlarning vazifasi signal manbaining kirish signalini uning chiqishida berilgan quvvat yoki kuchlanishni olish uchun oxirgi kaskadning kirishiga qo'llanilishi kerak bo'lgan darajaga oshirishdan iborat. Chiqish kaskaddan oldingi kuchaytirish kaskadi ba'zan terminaldan oldingi kuchaytirish kaskadi (PAC) deb ataladi, uning vazifasi oxirgi kuchaytirgichning kirishida kerakli signal darajasiga mos kelishdir.

Analog integral sxemalar chiqish kaskadlarini yasahda bir qator aniq talablarni hisobga olish kerak. Avvalo, ular past qarshilik yuklamada ishlash qobiliyatiga ega bo’lishi kerak (chunki berilgan kuchlanishida yuklamaga o'tkaziladigan quvvat uning qarshiligiga teskari proportsionaldir).

O'rnatilgan kuchaytirgichning chiqish kaskadlari quyidagi xususiyatlarga ega bo'lishi kerak:
1) Past chiqish qarshiligiga ega bo’lishi;
2) Chiziqli bo'lmagan buzilishlar darajasi kichik bo’lishi;
3) Yuqori darajadagi kuchlanish, tok yoki quvvatni ta'minlash qobiliyatiga ega bo’lishi.

Uchta asosiy tranzistorli ulanish sxemasidan (umumiy emmiter, umumiy kollektor va umumiy baza) umumiy kollektor sxema (emmiter qaytargich) eng past chiqish qarshiligiga ega va shuningdek, nisbatan past chiziqli bo'lmagan buzilishlarni ta'minlaydi.

Emitter qaytargich turdagi bir taktli ChK lari A sinf rejimida va FIK ning kichikligi sababli chiqish quvvatining kichik qiymatlarida ishlaydi. Bunday tipdagi eng sodda chiqish kaskadi sxemasi 4- rasmda berilgan.

4- rasm. UK sxema bo’yicha ulangan eng sodda bir kasakadli chiqish kaskadi sxemasi.

Agar sxema to'g'ridan-to'g'ri bog'langan kaskad sifatida foydalanish uchun mo'ljallangan bo'lsa, u holda tranzistor VT1 bazasidagi kuchlanish odatda emiterdagi kuchlanish nolga teng bo'lishi uchun o'rnatiladi. Bunday holda, sokinlik toki:

ga teng bo’ladi.
Bunday bir kaskadli sxemaning foydali ish koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:
;

Ko’rinib turibdiki, bu foydali ish koeffitsientining qiymati uncha katta bo’lmaydi.

Chiqish quvvati katta ChKlarda faqat ikki taktli kuchaytirgich kaskadlar ishlatiladi. Bunday kuchaytirgichlar B va AB sinf rejimlarida tranzistorlarning ketma-ket ishlashi bilan ta’minlanadi.

An'anaviy kuchaytiruvchi kaskadlar (UE va UI bo'lgan sxemalar) yuqori chiqish qarshiligiga ega va faqat pasaytiruvchi transformatorlar bilan qo'llanilishi mumkin.Shu nuqtai nazardan, AIS chiqish kaskadlarida yuklamani moslashtirish uchun past chiqish qarshiligiga ega bo'lgan emmiter qaytargich qo'llaniladi. Bundan tashqari, chiqish kaskadlari yuqori FIK ga ega bo'lishi kerak. Bunga ikki taktli sxemalari yordamida erishiladi, bunda ikkita tranzistorning har biri bitta qutbli signalni kuchaytiradi va sokinlik rejimida (U_kir = 0) ikkala tranzistor ham amalda tok iste'mol qilmaydi.
6 - rasmda komplementar (n-p-n- va p-n-p-) tranzistorlarda yasalgan ikki taktli emmiter qaytargichning soddalashtirilgan sxemasi keltirilgan. Bunda kirish kuchlanishi musbat bo'lgan paytlarda, komplementar VT1 tranzistor, manfiy bo'lsa, VT2 tranzistor ishlaydi. Yuklamada tranzistor signallari qo'shiladi (signalning yarmini kesish bilan tranzistorlarning bu ish rejimi B rejimi deb ataladi). Ishlash nuqtasi xarakteristikaning chiziqli qismining o'rtasida (A rejimi) tanlangan an'anaviy kuchaytirish kaskadlari bilan solishtirganda, chiqish signalining maksimal amplitudasi 2 baravar ortadi (va, natijada, quvvat 4 barobar ortadi). Bunga qo'shimcha ravishda, nol kirish kuchlanishida (U_kir = 0) ikkala tranzistorning toklari nolga yaqin va hech qanday quvvat sarflanmaydi.

6- rasm. IMS ikki kasakadli chiqish kaskadi sxemasi.

Ushbu soddalashtirilgan sxema quyidagi kamchilikka ega: chiqish signali tranzistorlarning emmiter o'tishlarida kuchlanish tushishi U * = 0,6 ... 0,8 V (7-rasm) miqdori farq bilan kirish signalini kuzatib boradi, bu esa chiqish signali buzilishlarni keltirib chiqaradi.

7- rasm. IMS ikki kasakadli chiqish kaskadi chiqishidagi buzilishlar.

Agar U*< U_vx < U* shart bajarilsa ikkala transistor ham berk bo’ladi. Ushbu buzilishlarni kamaytirish uchun ikkala tranzistorning emmiter o’tishlariga U * ga teng kuchlanishlarni berish tavsiya etiladi.

Buning uchun siljitish diodlari ishlatiladi (8 a-rasm). R1 va R2 rezistorlari yordamida diodlar orqali tok o’tib kuchlanish U * ning qiymati o'rnatiladi. Natijada, VT1 bazasidagi kuchlanish kirishdan U * ga oshadi va VT2 bazasidagi kuchlanish U * ga kirish kuchlanishidan kamroq bo’ladi. Natijada o’tishdagi buzilish kamayadi. 8 b rasmdagi sxema ham huddi shu kabi ishlaydi.

6.4- rasm. IMS lar diodli chiqish kaskadi sxemasi.
Quvvat kuchaytirgichlarda chiqish tranzistorlari sifatida tarkibiy tranzistorlardan foydalaniladi. Ushbu printsiplar MTlar asosidagi ChKlarni loyihalashda ham ishlatiladi. BTlar asosidagi qurilmalarga qaraganda bunday sxemalar nochiziqli buzilishlarning kichikligi va temperaturaga bardoshligi bilan farq qiladilar.


Nazorat savollari

1. 
   Kuchaytirish ChK sxemalari.
   
2. 
   ChKlarining ishlash printsiplari.
   
3. 
   ChKlari ish rejimlari haqida ma’lumot bering.
   
4. 
   ChKlari asosiy xarakteristikalari haqida ma’lumot bering.