Mavzu: Umurtqalilar zoologiyasining ob’ektlari, predmeti, maqsadi, vazifalari va rivojlanish tarixi

Baliqlarning oziqlanishi. 
Baliqlar deyarli hamma tirik mavjudodlar bilan oziqlanadi. Baliqlarning 
ozig’i suv havzasining sharoiti, yil fasllari va baliqning yoshiga qarab ancha 
o`zgarib turadi. O’simliklar bilan oziqlanishga moslashgan baliqlarga xumbosh 
(tolstolobik), oq amur, qizilqanot, qorabaliq (marinka) va xramulyalar kiradi; 
cho’rtan baliq, laqqa baliqlar, okunlar yirtqich bo’lib, boshqa baliqlar va 
umurtqali hamda umurtqasiz hayvonlar bilan oziqlanadi. Ko`pchilik baliqlar 
qish faslida umuman oziqlanmaydi va karaxt holga o`tadi. Baliqlar 
oziqlanishiga qarab bir nechta guruhlarga bo`linadi:
1. O`simlikxo`r baliqlar. Bu guruhga xramulyalar, plotva, ukleyka, xumbosh, oq 
amur, qorabaliq, qizilqanot va boshqa tur baliqlar kiradi. Ularni yuvosh baliqlar 
ham deb ataladi, jag’larida tishlari yo`q, xalqum tishlari bor.
2. Hayvonxo`r baliqlar. Bu guruhga zog’ora baliq, siga va boshqa tur baliqlar kirib, 
ular umurtqasiz hayvonlar bilan oziqlanadi.
3. Yirtqich baliqlar. Bu guruhga akulalar, cho`rtan baliqlar, sla, laqqa baliq, losos 
baliqlari kirib, ular, asosan boshqa baliqlar bilan oziqlanadi. Yirtqich baliqlarda 
shaklan uchi orqaga qayrilgan o`tkir konusga o`xshash tishlari bo`ladi. Akula va 
sla baliqlar o`z o`ljalarini quvib ovlaydi. Laqqa baliqlar esa o`ljasini bir joyda 
poylab turib yaqinlashganida sakrab tutib oladi. Ko`pchilik baliqlar urchish 
davrida oziqlanmaydi (lososlar).

---

Baliqlardagi jinsiy dimorfizm.
Baliqlarning ko`pchiligi ayrim jinsli, lekin suyakdor baliqlardan dengiz 
olabug’asi va sigalar germafrodit hisoblanadi. Baliqlarda tashqi tomondan jinsiy 
farqlari unchalik sezilmaydi. Lekin ayrim turlarida tashqi ko`rinishidan erkak va 
urg’ochilarini ajratish mumkin. Masalan: ko`pchilik akulalarning erkaklarida 
kopulyativ organi bor. Suyakli baliqlarning urg’ochilari odatda erkaklariga nisbatan 
yirik bo`ladi. Ayrim baliqlarda jinsiy dimorfizm kuchli seziladi. Masalan: chuqur 
suv baliqlaridan – qarmoqchi baliqlarning erkagi nihoyatda kichkina bo`lib, 
urg’ochisining tanasiga yopishib, urg’ochisi tana shirasi hisobiga parazitlik qilib 
yashaydi. Qarmoqchi baliqlarning erkagi parazit bo`lgani uchun ularning tishi 
bo`lmaydi. Shuning uchun ham erkak qarmoqchi baliqlar mustaqil oziqlana 
olmaydi. 
Baliqlar boshqa ko`pgina umurtqalilardan aniq ko`payish mavsumiga ega 
emasligi bilan ham farq qiladi. Baliqlar nerest vaqtiga qarab 3 guruhga 
bo`linadi:
1. Bahor va erta yozda ko`payuvchi baliqlar. Bularga osyotrlar, zog’ora baliqlar, 
laqqa baliqlar, seldlar, cho`rtan baliqlar va olabug’a baliqlar kiradi.
2. Kuzda va qishda ko`payuvchi baliqlar. Bularga losos, gulmoy (forel), treska va 
boshqa baliqlar kiradi.
3. Tropik dengizlarda yashovchi baliqlar yil davomida ko`payadi. Nalim faqat 
uvildirig’ini qishda tashlaydi. 

---