Muqaddima

NAJAS SHAKLLANISHI 
Ingichka ichakdan ileotsekal qopqoq orqali yo
‘
g
‘
on ichakka bir kechayu kunduzda 
500 ml dan ‗000 ml gacha ximus o‘tadi. Yo
‘
g
‘
on ichakda suv so
‘
rilishi natijasida ximus 
quyiladi. Suv bilan bir vaqtda elektrolitlar va suvda eruvchi vitaminlar ham so
s
riladi. 
Ammo bu moddalar yo
‘
g
‘
on ichakda ingichka ichakdagiga nisbatan juda oz so
‘
riladi. 
Agar, yo
‘
g
‘
on ichakka ximus tarkibida joglar o
‘
tsa, ular so
‘
rilmasdan tashqariga 
chiqarib tashlanadi. 
Ovqat tarkibida hazm tizimi fermentlari parchalay olmaydigan murakkab uglevodlar 
ham uchraydi. Ularni yo
‘
g
‘
on ichakdagi bakteriyalar bijg
‘
itib, sut va sirka kislotalari. 
spirt, karbonat angidrid va suv hosil qiladi. 
Gqsillarning bakteriyalar ta‘sirida chirishi natijasida zaharli moddalar (indol, skatol), 
biologik faol aminlar (gistamin, tiramin), vodorod sulfid gazi va metan hosil bo`ladi. 
Aralash ovqat iste‘mol qilinganda bir kechayu kunduzda 100—200 g najas hosil 
bo`ladi. Quruq qoldig‘i 20—25% bo`lib, 50% sellyuloza va boshqa parchalanmagan 
moddalardan, 1/3 qismi bakteriyalar dan, 10—15% anorganik moddalardan va 5% 
chamasida yog‘dan iborat. Ovqatda o‗simlik ko
‘
p bo`lsa, najas bir necha marta ko‗p 
bo`ladi. 
Najasning rangi o
‘
t pigmentlariga bog‘liq, 5—7 bo`lgan pH ni esa bijg`ish 
mahsulotlari belgilaydi, hidi vodorod sulfid, organik kislotalar, indol va skatol bilan 
bog‘liq. 
HOJAT (DEFEKSIYA) 
To
‘
gri ichakning bo
‘
shashi, ya‘ni hojat yigilib qolgan najas retseptorlarni qitiqlashi 
natijasida ro
‘
y beradi Najasni tashqariga chiqib ketmasdan maium vaqtgacha to
s
gri 
ichakda yig
e
ilib turishi orqa teshikning ichki va tashqi sfmkterlari ta‘minlaydi, Ichki 
slinkier silliq muskul tolalaridan iborat, uni vegetativ nervlar boshqaradi. Odamning 
ixtiyoriga bo`ysinmaydi. Tashqi sfikter ko'ndalang-targ‘il muskuldan iborat, somatik 
nerv tizimi tomcmidan ixtiyoriy ravishda boshqariladi. Ixtiyoriy defekatsiyani uzunchoq 
miya, gipotalamus va yarimsharlar po
‘
stlog
‘
idagi markazlar yuzaga chiqaradi. 
Simpatik nervlar sfinkterlar tonusini oshirib, to
‘
gri ichak harakatlarini tormozlaydi, 
parasimpatik nervlar, aksincha, sfinkterlarni bo
‘
shashtirib, ichak harakatlarini 
kuchaytiradi. 
Somatik markazlardan orqa miyaga tushuvchi efferent impulslar orqa teshikning 
tashqi sfinkteri ochilishini, diafragma va qorin muskullari qisqarishini (kuchayishini) 
ta‘mmlaydi.